تشهد
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
| فروع دین |
|---|
| نماز |
|
نماز واجب • نمازهای یومیه • نماز مستحبی • نماز جمعه • نماز عید • نماز جماعت • نماز آیات • نماز میت • ارکان نماز • واجبات نماز |
| دیگر عبادت‌ها |
|
روزه • خمس • زکات • حج • جهاد امر به معروف و نهی از منکر • تولی • تبری |
| احکام طهارت |
|
وضو • غسل • تیمم نجاسات • مطهرات |
| احکام مدنی |
| وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث |
| احکام خانواده |
| ازدواج • ازدواج موقت • تعدد زوجات • نشوز • محارم • طلاق • مهریه • شیردادن • آمیزش • استمتاع • صیغه ازدواج • ام ولد • ظهار • لعان • ایلاء • خلع و مبارات |
| احکام قضائی |
| قضاوت • دیات • حدود • قصاص • تعزیرات |
| احکام اقتصادی |
| عقود: (تجارت • مضاربه • اجاره) • محرمات (رشوه • ربا • احتکار • مکاسب محرمه) • احکام وابسته (مجهول المالک، وجوهات شرعی • کفاره • جزیه) |
| احکام دیگر |
| حجاب • صدقه • نذر • تقلید • خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها • وقف • قسم • فسخ • ابراء • اقاله • وقف |
| جستارهای وابسته |
| بلوغ • فقه • احکام شرعی • توضیح المسائل • واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروه • نیت • قصد قربت • مسائل مستحدثه |
تَشَهُد از واجبات نماز که در رکعت دوم و رکعت آخر نماز پس از دو سجده خوانده می‌شود و حاوی اقرار به یگانگی خدا پیامبری حضرت محمد(ص) و همچنین صلوات بر پیامبر و خاندان او است: «اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ».
تشهد از اجزای غیر رُکنی نماز است و از همین رو گرچه خواندن آن واجب است، اما فراموشی آن به باطل شدن نماز نمی‌انجامد.
ذکر
تشهد از اجزای واجب نماز است که به گفتن شهادتین (گواهی دادن به یگانگی خدا و پیامبری حضرت محمد) و فرستادن صلوات بر پیامبر(ص) در رکعت دوم و رکعت آخر پس از دو سجده و قبل از سلام نماز اشاره دارد.
چنانکه علی مشکینی، از فقیهان شیعه گفته است، ذکر تشهد بر اساس نظر مشهور فقهای شیعه، چنین است: «اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ؛ شهادت می‌دهم که معبودی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یگانه و بی‌شریک است. شهادت می‌دهم که محمد(ص) بنده خدا و فرستاده او است. خدایا رحمت بفرست بر محمد و آل محمد.» با این حال مقدار واجب تشهد که در آثار فقهی فقیهان بزرگی همچون علامه حلی و محقق کرکی ذکر شده، کوتاه‌تر بوده و عبارت است از: «أشهد أن لا إله إلّا الله و أشهد أن محمدا رسول الله اللهم صل على محمد و آل محمد». بر همین اساس، علامه حلی در کتاب النهایه در واجب بودن فراز «وحده لا شریک له» در تشهد تردید کرده است.
احکام
برخی از احکام تشهد عبارتند از:
- در هنگام خواندن تشهد، رعایت موالات به معنای پشت سر هم خواندن، ترتیب، طمأنینه و صحیح خواندن کلمات شرط است.
- مستحب است که نمازگزار در هنگام تشهد دست‌هایش را روی ران پای خود بگذارد، انگشت‌ها را به یکدیگر بچسباند و به دامان خود نگاه کند.
- در هنگام تشهد، تَوَرُّک مستحب است، یعنی پای چپ زیر ساق پای راست باشد و نمازگزار روی ران چپ بنشیند.
- در هنگام تشهد، گفتن ذکرهایی مستحب است؛ از جمله عبارت اَلْحَمدُلله یا بِسْمِ اللهِ و بِاللهِ وَ الْحَمدُ لِلهِ وَ خَیرُ الأسماءِ لِله پیش از ذکر تشهد، و عبارت وَ تَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ وَارْفَعْ دَرَجَتَه پس از آن.
حکم فراموش کردن تشهد
به فتوای مراجع تقلید، اگر نمازگزار تشهد را فراموش کند و تا پیش از رکوعِ رکعت بعد متوجه شود، باید بلافاصله بنشیند و تشهد را بخواند و سپس نماز را ادامه دهد. بر اساس فتوای سید محمدرضا گلپایگانی، سید ابوالقاسم خویی، میرزا جواد تبریزی و لطف‌الله صافی گلپایگانی، در چنین حالتی، نمازگزار باید پس از پایان نماز دو سجده سهو به جا آورد. اگر نمازگزار در رکوع یا بعد از آن متوجه شود که تشهد رکعت قبل را نخوانده، باید پس از تمام کردن نماز، تشهد را قضا کند و بنابر احتیاط واجب برای تشهد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد.
پانویس
- ↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۹۹.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۴۱۹ق، ص۱۴۵-۱۴۶.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۴۱۹ق، ص۱۴۶.
- ↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۹۹؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۸.
- ↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۹۹.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۴۱۹ق، ص۱۴۶.
- ↑ شهید اول، الدروس، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۸۲.
- ↑ شهید اول، الدروس، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۸۲؛ محقق کرکی، رسائل المحقق الکرکی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۲.
- ↑ محقق کرکی، رسائل المحقق الکرکی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۲.
- ↑ شهید اول، الدروس، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۸۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۴ق، ص۲۳۹، مسأله۱۰۶۱.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۹۷، مسأله ۱۱۰۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۹۷، مسأله ۱۱۰۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۹۷، مسأله ۱۱۰۲.
منابع
- امام خمینی، سید روح‌الله، توضیح المسائل (محشّٰى)، تصحیح سید محمدحسین بنی‌هاشمی خیمنی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۴ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام، قم، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، ۱۴۱۹ق.
- محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، ۱۴۱۴ق.
- مشکینی، میرزاعلی، مصطلحات الفقه و معظم عناوینه الموضوعیه، قم، الهادی، ۱۴۱۹ق/۱۳۷۷ش.