مستدرک نهج البلاغه (کتاب)

مستدرک نهج البلاغة کتابی به زبان عربی در شرح نهج‌البلاغه تألیف هادی کاشف‏ الغطاء (متوفای ۱۳۶۱ق) است. این کتاب همانند نهج‏‌البلاغه به سه بخش تقسیم شده و داراى ٩۳ خطبه، ۴۶ نامه و در قسمت حکمت‌ها، حدود ۷۰۰ حکمت آمده است. شیوه مؤلف مانند سید رضی تقطیع و تلفیق است و سند و منبع احادیث را ذکر نکرده است.

مؤلف

هادی بن عباس کاشف الغطاء(۱۲۸۹-۱۳۶۱ق) فقیه، مورخ، محقق، ادیب و شاعر در نجف به دنیا آمد. پس از طی مقدمات علوم، فقه و اصول را نزد شیخ الشریعۀ اصفهانی، سید محمدکاظم یزدی، شیخ محمد طه نجف (د ۱۳۲۳ق/۱۹۰۵م) و آخوند خراسانی خواند. از طه نجف، سید حسین قزوینی، سید محسن صدر کاظمی و شیخ آقا رضا اصفهانی (د ۱۳۲۲ق/۱۹۰۴م) به کسب اجازۀ حدیث نایل آمد. در شعر و ادب شهره بود، او را از بنیانگذاران نهضت ادبی سدۀ ۱۴ق/۲۰م در عراق دانسته‌اند.

او در سال ۱۳۶۱ق در نجف اشرف وفات یافت و پیکرش در مقبره خاندان کاشف الغطاء به خاک سپرده شد. از شیخ هادی آل کاشف الغطاء آثاری بر جای مانده است مانند:

• المقبولیه الحسنیه، شعر، نجف، ۱۳۴۲ق
• اوجزالانباء فی مقتل سیدالشّهداء، ضمیمۀ المقبولیه الحسنیه، نجف، ۱۳۴۲ق
• هدی المتقین، در فقه، نجف، بی‌تا

ساختار

این اثر مانند نهج‌البلاغه به سه بخش سخنان، نامه‌ها و کلمات حکمت تقسیم شده است. مولف سند و منبع احادیث را ذکر نکرده و همانند سید رضی تمامی خطبه، یا نامه را ذکر نمی‌کند و شیوه تقطیع و تلفیق دارد.

در این اثربخشی به نام «مدارک نهج البلاغه و دفع الشبهات عنه» آمده که خود نیز دارای مقدمه، سه باب و الحاق می‌باشد.

محتوا

در مقدمه کتاب، مطالبى درباره مؤلف، شروح نهج‌البلاغه، اعتقادات شیعه، اشکالات بعض مخالفین بیان شده است. کاشف الغطا در این اثر تلاش نموده تا از نهج‌البلاغه در مقابل شبهات عصر خویش مبنی بر عدم صحت انتساب آن به امام علی(ع) و گردآورندۀ آن دفاع کند. مؤلف درصدد اثبات این حقیقت است که قبل از سید رضی نیز می‌توان ردپای نهج‌البلاغه را حتی با سند کامل در این آثار پی‌جویی کرد و این بهترین و محکم‌ترین دلیل برای نفی عقیدۀ عدم صحت انتساب نهج البلاغه به حضرت امیر(ع) است.

باب اول کتاب داراى ٩۳ خطبه، از خطبه هاى حضرت على(ع) از مسانید مختلف ذکر شده است .مؤلف کم و زیاد بودن مطالب خطبه را در پاورقى متذکر شده است.

باب دوم، به بررسى ۴۶ نامه از نامه‌هاى حضرت اختصاص یافته است . باب آخر کتاب متعلق به کلمات قصار و حکمت حضرت مى باشد.که حدود ۷۰۰ حکمت آمده است.

وضعیت نشر

این کتاب تا کنون دو مرتبه چاپ شده است. برای اولین بار، شیخ‌هادی کتابش را تحت عنوان مستدرک نهج البلاغه؛ مجموع مختار من کلام مولانا امیرالمؤمنین علی(ع) مروی فی غیر النهج، جار علی منواله، مرتب علی ابواب الثلاثه و ضمیمه: مدارک نهج البلاغه و دفع الشبهات عنه، در۱۸۹ صفحه، در ۱۳۵۴ق توسط انتشارات کتابخانه اندلس در بیروت به چاپ رساند.

این اثر بار دیگربه همراه اسناد بخش‌هایی از نهج‌البلاغه و دفع شبهاتی از آن نیز توسط مطبعه الداعی در نجف اشرف سال ۱۳۵۴ق در قطع وزیری، ۲۰۴ صفحه چاپ شده است.

پانویس

منابع

• امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۲۳۱، بیروت، ۱۴۰۳ق.
• حرزالدین، محمد، معارف الرجال، ج۳، ص۲۴۷، قم، ۱۴۰۵ق.
• رشاد، علی اکبر، دانشنامه امام علی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی، ۱۳۸۰ش.

پیوند به بیرون