دیوان اشعار دعبل خزاعی
اشعار دعبل خزاعی را ادیب معروف، ابوبکر محمد بن یحیى صولى متوفى به سال ۳۳۵ هـ.ق گردآورى کرده و در سیصد صفحه بزرگ نوشته بود. دیوان دعبل براى اولین بار در سال ۱۳۸۲هـ.ق./۱۹۶۲م. در بیروت با مقدمه و تحقیقات و تعلیقات ادیب محقق معاصر استاد عبدالصاحب عمران الدُّجَیلى چاپ و منتشر شد و مشتمل بر ۱۱۷۶ بیت در دو بخش است:
- بخش اوّل: اشعارى که بدون تردید از دعبل است و تعداد آن به ۱۰۲۴ بیت مى رسد.
- بخش دوم: ابیاتى است که هم به دعبل و هم در برخى کتاب ها و معاجم ادبى، به شاعران دیگر نسبت داده شده است و مجموع آن ۱۵۲ بیت مى باشد. با توجه به این که دعبل ـ به گفته خود ـ روزى را بى سرودن شعرى نگذرانده است، معلوم مى شود قسمت اعظم اشعار شاعر بزرگ و انقلابى شیعه از بین رفته است.
هیچ بعید نمى نماید که دست هاى خیانتکار عباسى یا خودفروختگان و کج اندیشان بى خِرَد، اقدام به این خیانت کرده و اشعار شاعر مجاهد و حماسه آفرین شیعه را از بین برده باشند، چرا که دعبل با سلاح شعر بیش از پنجاه سال علیه خلافت بنى العباس، مبارزه کرد و خلفاى غاصب و خونخوار و ظالم آن سلسله را مورد هجو و مذمّت و تحقیر قرار داد و با حمایت از اهل بیت، دشمنان آنان به ویژه حاکمان عباسى را رسوا کرد.
بنابراین طبیعى است عباسیان و هوادارانشان در همه جا دشمن دعبل بوده و در محو آثار و اشعار او کوشیده اند. از طرفى، دیوان دعبل در دوران حکومت عباسیان جمع آورى شد؛ پس بعید نیست بسیارى از اشعار او را که در مدح و منقبت خاندان نبوت و امامت و نشر فرهنگ تشیع و یا در هجو و افشاى خلفاى بنى عباس بوده، نگذاشته اند در دیوانش قرار بگیرد و کسى هم در آن عصر خفقان خلافت عباسیان در سرتاسر کشورهاى اسلامى و عربى، جرأت نکرده آن اشعار را در کتب و معاجم ادبى بیاورد و بدین گونه از بین رفته است.
منابع
- «دعبل خزاعی، شاعر دار بر دوش»، مصطفی قلی زاده، در دسترس در سایت هنر اسلامی، بازیابی: ۲۳ بهمن ۱۳۹۱.