دیواندفتر رسمی مربوط به فهرست نامها، ارقام و مانند آنها را دیوان گویند. عنوان یاد شده در بابهای جهاد، قضاء و دیات به کار رفته است. ۱ - انواع دیوانعنوان دیوان در گذشته کاربردها و اطلاقات متعددی داشته است، از قبیل دیوان داوری و دیوان لشکری. ۱.۱ - دیوان لشکریدر دیوان لشکری اسامی نظامیان و آمار و ارقام و مقرری مربوط به آنان ثبت می‌شد. ۱.۲ - دیوان داوریدیوان داوری نیز که به تشکیلات قضاوت مربوط می‌شد، سه کاربرد داشت: ۱. دفتر رسمی که شکایات رسیده به دادگاه و اطلاعات و اسناد مربوط به مدّعی و مدّعیٰ علیه و نیز احکام صادر شده از سوی قاضی در آن ثبت می‌شد. ۲. گنجینه و خزانه که محلّ نگهداری و بایگانی اسناد و دفاتر و قرار گرفتن صندوقها بود. ۳. صندوقها و کیسه‌ها و بسته‌های حاوی اشیا و اسناد قیمتی. [۱]
مفتاح الکرامة ج۲۰، ص۲۶.
[۲]
مفتاح الکرامة ج۲۰، ص۴۵.
[۴]
مبسوط در ترمینولوژی حقوق ج۳، ص۱۹۸۲-۱۹۹۵.
۲ - وظیفه حاکم اسلامیسزاوار است حاکم اسلامی برای ثبت اسامی نظامیان و قبایل و اصناف مختلف و حقوق و مقرری آنان، دفتری تهیه کند. ۳ - تحویل دیوان داوری توسط قاضیمستحب است قاضی در آغاز شروع به کار، دیوان داوری را از قاضی پیشین تحویل بگیرد. ۴ - ارتزاق صاحب دیوان از بیتالمالارتزاق صاحب دیوان (مسئول ثبت و ضبط اسامی کارمندان و نظامیان) از بیت‌المال جایز است. ۵ - عاقله قاتلنزد امامیه، اهل دیوان (نظامیان) در صورتی که از خویشاوندان قاتل نباشند عاقلۀ یکدیگر محسوب نمی‌شود. ۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۶۹۲. |