سید علی حسینی سیستانی

آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی، (۱۳۰۹ - ش) فقیه و مرجع تقلید شیعه معاصر و استاد درس خارج فقه و اصول در نجف است. ایشان پس از درگذشت آیت الله خویی در سال ۱۴۱۳ قمری به مرجعیت رسید و در زمان هجوم گروه داعش به عراق، بر جهاد و وجوب دفاع از کشور تأکید کرد.

ولادت و خاندان

سید علی سیستانی فرزند سید محمدباقر، در روز ۹ ربیع الاول سال ۱۳۴۹ هـ.ق (مطابق با ۱۳۰۹ شمسی) در شهر مقدس مشهد متولد گردید.

خاندان او از سادات حسینی می‌باشند که در عهد صفوی در اصفهان می‌زیستند و از طرف سلطان حسین صفوی، جد اعلای ایشان سید محمد را به منصب شیخ الاسلامی ‌‌در سیستان منصوب نمود و ایشان به آن‌جا منتقل شده و با خانواده‌شان در آن‌جا سکنی گزید.

از نوادگان ایشان، سید علی (جد آیت الله ‌‌سیستانی)، اولین شخصی بود که به شهر مقدس مشهد مهاجرت نمود و در مدرسه ملا محمدباقر سبزواری مستقر گردید و از آن‌جا برای تکمیل درس خود به نجف اشرف مهاجرت نمود و از شاگردان میرزای شیرازی بود.

تحصیلات و استادان

سید علی ‌‌سیستانی در پنج سالگی به تعلیم قرآن کریم پرداخت، سپس وارد مدرسه دارالتعلیم دینی به منظور آموزش علوم دینی شد که در این مدت نیز خوشنویسی را از استاد فن آموخت.

در سال ۱۳۶۰ هـ.ق به امر پدر بزرگوارش شروع به آموختن مقدمات علوم حوزوی نمود که مجموعه‌ای از دروس ادبی همچون شرح الفیه ابن مالک، مغنی ابن هشام، مطول تفتازانی، مقامات حریری و شرح نظام را نزد مرحوم ادیب نیشابوری و بعضی دیگر از اساتید پرداخت. همچنین شرح لمعه و قوانین را نزد مرحوم سید احمد یزدی فراگرفت و قسمتی از دروس سطوح مثل مکاسب، رسائل و کفایه را نزد عالم جلیل شیخ هاشم قزوینی خواند.

تعدادی از کتب فلسفی همچون شرح منظومه سبزواری، شرح الاشراق و اسفار را نزد مرحوم آیسی خوانده و شوارق الالهام را نزد مرحوم شیخ مجتبی قزوینی آموخت و از محضر علامه محقق میرزا مهدی اصفهانی و همچنین از محضر میرزا مهدی آشتیانی و میرزا هاشم قزوینی بهره‌هاى فراوان برده است.

پس از فراگیری علوم ابتدائی، مقدمات و سطح، به فراگیری علوم عقلیه و معارف الهیه پرداخت. سپس در سال ۱۳۶۸ هـ.ق به شهر مقدس قم مهاجرت نموده و از محضر مرجع بزرگ آیت الله بروجردی قدس سره در درس فقه و اصول شرکت نمود و از دانش و معرفت فقهی او به ویژه در علم رجال و حدیث استفاده بسیاری نمود. وی همچنین در دروس فقیه و عالم فاضل سید حجت کوه‌کمره‌ای قدس سره و تعدادی از علمای معروف آن دوره شرکت جست.

معظم‌له در مدت اقامت خود در قم مکاتباتی که با مرحوم سید علی بهبهانی (یکی از علمای برجسته اهواز و از تابعین مدرسه محقق شیخ هادی طهرانی) درباره بعضی از مسائل قبله داشته است، به طوری که در این مسائل مناقشات مفصلی حول آراء مرحوم محقق طهرانی داشته و مرحوم بهبهانی از آراء استاد خود دفاع می‌‌نمود، پس از مدتی مکاتبه، مرحوم بهبهانی نامه تشکری برای معظم‌له فرستاده و از ایشان تمجید و تقدیر کاملی نمود، و قرار بر آن شد که ادامه بحث در موقع تشرف ایشان به مشهد انجام گیرد.

در سال ۱۳۷۱ هـ.ق معظم‌له از قم به نجف اشرف مهاجرت نمود، و در روز اربعین حسینی علیه السلام وارد کربلا گردید، سپس به نجف سفر نمود. به مدرسه بخارائی وارد شده و مستقر گردیدند، که در محضر اساتید بزرگی همچون آیت الله خویی و شیخ حسین حلی قدس سرهما در فقه و اصول به مدت طولانی حاضر گردید و همچنین در این مدت هم در دروس بزرگانی همچون آیت الله حکیم و آیت الله شاهرودی قدس سرهما حاضر شد.

در سال ۱۳۸۰ هـ.ق معظم‌له تصمیم رجوع به موطن خود مشهد گرفت و با تصور این که در آن جا مستقر خواهد شد، لذا اساتیدشان آیت الله خوئی و شیخ حسین حلی درجه اجتهاد وى را مکتوب نمودند. همچنین محدث بزرگ، آقا بزرگ تهرانی شهادت دیگری در تبحر ایشان به علم رجال و حدیث مکتوب نمود.

معظم‌له همواره در بحوث اساتید خود استعداد و هوش فوق‌العاده‌ای داشته و برجسته‌تر از همه هم‌شاگردانش بود. وی در کثرت تحقیق و تتبع در مسائل فقهی و رجال و تداوم فعالیت علمی‌‌ و آشنائی با بسیاری از نظریه‌ها در میدان‌های علمی ‌‌گوناگون در حوزه، مهارت استثنائی نشان دادند.

شایان ذکر است که میان معظم‌له و شهید صدر (قدس سره) در حوزه نبوغ علمی، رقابت شدید بود. لذا می‌‌توان از گواهی اجتهاد ایشان که دو تن از اساتید وی یعنی آیت الله سید ابوالقاسم خوئی قدس سره و علامه حسین حلی (قدس سره) نگاشته‌اند پی برد.

معروف است که آیت الله خوئی قدس سره به هیچ یک از شاگردان خود، به جز حضرت آیت الله ‌‌سیستانی دام ظله و آیت الله شیخ علی فلسفی (یکى از علمای معروف مشهد) گواهی خطی ندادند. و نیز علامه آقا بزرگ تهرانی (قدس سره) برای معظم‌له در سال ۱۳۸۰ هجری قمری گواهینامه نوشته است و در آن از مهارت و درایت وی در علم رجال و حدیث تمجید نموده است. یعنی هنگامی‌‌ که ایشان هنوز به سن ۳۱ سالگی نرسیده بودند حائز این مرتبه والا گردیده‌اند.

تدریس

آیت الله ‌‌سیستانی در سال ۱۳۸۱ هـ.ق با ورودشان به نجف شروع به دروس خارج فقه در باب مکاسب شیخ انصاری و متعاقب آن شرح عروه (در باب طهارت) و بیشتر (کتاب صلاة) را تدریس نمودند، تا در سال ۱۴۱۸ هـ.ق بعد از آن که (کتاب صوم) را به پایان رسانده بود، شروع به شرح کتاب اعتکاف نمود.

در این مدت در موضوعات مختلفی همچون کتاب قضاء، ابحاث ربا، قاعده الالزام و قاعده تقیه بحثهای فقهی داشته‌اند. همچنین در این مدت بحث‌هایی در (علم رجال) که شامل (حجیت مراسیل ابن ابی عمیر، شرح مشیخة التهذیبین و غیره) نیز داشته‌اند. همچنین معظم‌له بحث‌هایی در علم اصول را در شعبان ۱۳۸۴ هـ.ق شروع نموده و دوره سوم تدریس را در شعبان ۱۴۱۱ هـ.ق به پایان رساندند و تمام درس‌های ایشان در بحث‌های فقه و اصول از سال ۱۳۹۷ هـ.ق تا به حال به صورت کاست‌های صوتی موجود می‌باشد. و در این روزها (۱۴۲۳ هـ) مشغول به تدریس (کتاب زکات از شرح عروة الوثقی) می‌باشند.

روش حضرت آیت الله ‌‌سیستانی از دیگر روش‌های اساتید حوزه و ارباب بحث خارج تفاوت دارد. آن چه که در دروس حضرت آیت الله سیستانی دام ظله مشاهده می‌‌شود، کوشش فراوان و بذل نهایت زحمت برای بدست آوردن مبنای علمی ‌‌محکم و استوار در بحث‌های اصولی در رابطه با روش‌های استنباط نظیر مباحث اصول عملی، تعادل و تراجیح و عام و خاص، می‌‌باشد.

آثار و تألیفات

آیت الله ‌‌سیستانی همزمان با تدریس و بحث، مشغول تألیف و نگاشتن کتاب‌های مهم و چند رساله شدند. همچنین برخی از دروس و مباحث ایشان توسط شاگردان تقریر شده است. از جمله آثار معظم له عبارت است از:

1. شرح "العروة الوثقی"، (بیشتر "کتاب الطهارة" و فرازهایی از "کتاب الخمس" و "کتاب الصلاة").
2. بحث های اصولی در چندین جلد (دوره کامل اصول).
3. کتاب قضا.
4. کتاب بیع و خیارات.
5. رساله ای در "الصلاة فی اللباس المشکوک".
6. رساله ای در مبحث ربا.
7. رساله ای در "خمس الفوائد و الأرباح".
8. رساله ای در نماز مسافر.
9. رساله ای در مبحث قبله.
10. رساله ای در قاعده ید.
11. رساله ای در قاعده تجاوز و فراغ.
12. رساله ای در قاعده لا ضرر و لا ضرار.
13. رساله ای در مبحث تقیه.
14. رساله ای در قاعده الزام.
15. رساله ای در قاعده قرعه.
16. رساله ای در اجتهاد و تقلید.
17. رساله ای در عدم تحریف قرآن "صیانة الکتاب العزیز من التحریف".
18. رساله ای در "حجیة مراسیل ابن أبی عمیر".
19. رساله ای در تاریخ حدیث نگاری اسلامی "تاریخ تدوین الحدیث فی الإسلام".
20. شرح مشیخه تهذیبین.
21. نقد رساله تصحیح اسانید محقق اردبیلی.
22. رساله ای در "مسالک القدماء فی حجیة الأخبار".
23. فوائد غرویه.
24. فوائد فقهیه.
25. شرح مشیخه فقیه.
26. رساله ای در صحت انتساب کتاب الملل به فضل بن شاذان.
27. رساله ای در اختلاف افق "اختلاف الآفاق فی رؤیة الهلال".
28. رساله ای در حکم اختلاف دو مجتهد متساوی در فتوی.
29. تعارض ادله (تقریرات سید هاشم هاشمی).
30. استصحاب (تقریرات سید مرتضی مهری).
31. کتاب الصلاة (تقریرات سید مرتضی مهری).
32. مباحث الفاظ (تقریرات سید حسن مرعشی).
33. کتاب الصوم (تقریرات سید حسن مرعشی).
34. اجتهاد و تقلید (تقریرات سید محمد علی ربانی).
35. قاعده الزام (تقریرات سید محمد علی ربانی).
36. الرافد فی علم الأصول (تقریرات سید منیر خباز).
37. منهاج الصالحین

فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی

حضرت آیت الله سیستانی دام ظله تنها یک فقیه نیستند، بلکه ایشان یک شخصیت متبحر، دانا و دارای یک بینش بالنده در حوزه اقتصادی و سیاسی است. ایشان نظرات ارزشمندی درباره اداره و جامعه شناسی دارد و همواره از اوضاع معاصر جامعه اسلامی، مطلع و آگاه است.

مرجعیت:

بعد از فوت آیت الله سید نصرالله مستنبط قدس سره، عده‌ای از فضلا و علما از آیت الله خوئی قدس سره خواستند شرایطی را برای انتخاب جانشینی که دارای صلاحیت مرجعیت در حوزه علمیه نجف اشرف داشته باشد فراهم کنند. ایشان آیت الله سیستانی را، برای علمشان و پاکی مسلکشان و نیز خط مشی استوارشان انتخاب نمودند. معظم‌له ابتدا نماز جماعت را در محراب آیت الله خوئی قدس سره برپا نمودند، سپس شروع به بحث و نگاشتن تعلیقات بر رساله و مسلک ایشان پرداختند. بعد از رحلت آیت الله خوئى قدس سره، زمام مرجعیت حوزه علمیه نجف را بدست گرفتند و شروع به فرستادن اجازات، تقسیم و پخش حقوق و تدریس از روی منبر آیت الله خوئی قدس سره در مسجد خضرا نمودند. و به این صورت آیت الله العظمى سیستانی شهرت زیادی در عراق، کشورهای خلیج فارس، هند، آفریقا و... مخصوصاً در میان قشر جوانان پیدا کردند.

مشارکت در تغییر نظام و قوانین عراق:

آیت‌الله سیستانی، پس از حمله نیروهای امریکایی به عراق و برانداختن دولت صدام حسین، هیچ گاه خواهان مقاومت در برابر سقوط صدام نشد. گرچه همواره از پذیرفتن مقامات امریکایی پرهیز می‌کرد. او همچنین نقش کلیدی در تشویق مردم برای شرکت در انتخابات‌های مختلف برای تاسیس نظام جدید و تدوین قوانین جدید حاکم بر عراق داشت.

فتوای جهاد علیه داعش:

آیت‌الله سیستانی، پس از سقوط موصل در عراق و پیشروی گروه داعش به سوی مرکز و جنوب عراق، جهاد و دفاع از کشور، ملت و مقدسات را واجب کفایی خواند و از شهروندانی که توانایی حمل سلاح و مبارزه با تروریست‌ها را دارند خواست به نیروهای امنیتی بپیوندند. این خواسته آیت‌الله سیستانی که از سوی عبدالمهدی کربلایی، امام جمعه کربلا و نماینده سید علی سیستانی اعلام شد، موجب گردید بسیاری به صفوف مبارزه با داعش بپیوندند.

ویژگی‌های اخلاقی

انصاف و احترام به رأی دیگران:

آیت الله ‌‌سیستانی عاشق علم هستند و ارادت خاص نسبت به معرفت و رسیدن به حقایق دارند. همواره به رأی دیگران احترام می‌‌گذارند، همیشه کتاب به دست هستند و هرگز خواندن، تتبع، بحث و آگاه‌شدن از آرای دیگر علما را فراموش نکردند. لذا گاهی اوقات، ایشان بحث‌های برخی از علما که شاید هم به آن صورت معروف نباشند، مورد مطالعه و بررسی قرار می‌‌دهد.

ادب و نزاکت در محاوره‌ها:

درس‌ها و بحث‌هایی که حضرت آیت الله ‌‌سیستانی دام ظله با شاگردانشان برپا می‌‌کنند، بر اساس ادب و احترام دوجانبه میان شاگرد و استاد بوده و هست. گرچه حتی بسیاری از موضوعات یا بحث‌هایی که جلوی ایشان مطرح می‌‌شوند، ضعیف و بی‌پایه‌اند. یکی دیگر از خصوصیات ایشان این است که سعی دارند جوابی را که به شاگردانشان می‌‌دهند تکرار کنند، تا آن‌ها مسأله مطرح شده را درک کنند. اما اگر سؤال کننده روی نظر خود اصرار کند، ایشان سکوت را ترجیح می‌‌دهند.

پارسائی و تقوا:

آیت الله سیستانی همیشه در مواقع فتنه و آشوب سکوت را رعایت می‌‌کردند، همان طوری که بعد از درگذشت آیت الله بروجردی قدس سره و آیت الله حکیم قدس سره و بروز تعصبات شخصی و رقابت برای رسیدن به منصب و کرسی، ایشان همان سیاست ثابت خود را دنبال کرد و هیچگاه هدف خود را رسیدن به لذت‌های دنیوی، سلطه جوئی یا مقام قرار نداد.

پيوندها

• توضيح المسائل (سید علی حسينی سيستانی)

منابع

• سایت آیت الله سید علی سیستانی.
• ویکی شیعه.

آرشیو عکس و تصویر

• از راست: ناشناس، سید محمدهادی حسینی میلانی، سید ابوالقاسم موسوی خویی و سید علی حسینی سیستانی

• سید علی حسینی سیستانی در نوجوانی

• سید علی حسینی سیستانی در جوانی

• از راست: شهید محمدتقی جواهری، سید علی حسینی سیستانی، شهید سید محمدباقر صدر، شهید سید نصرالله مستنبط، سید عبدالرزاق حبوبی(استاندار کربلا) و سید ابوالقاسم موسوی خویی

• از راست نشسته: سید رضا زابلی، سید محمود حسینی شاهرودی و سید علی حسینی سیستانی - ایستاده از راست: ناشناس و سید مهدی حسینی شاهرودی

• از راست: سید علی حسینی سیستانی، سید ابوالقاسم موسوی خویی، ناشناس و سید محمد حسینی شاهرودی

• سید علی حسینی سیستانی، سید محمدباقر صدر، و سید ابوالقاسم موسوی خویی

• از راست: سید علی حسینی سیستانی، سید محمدباقر صدر، سيد جمال الدين خوئی و سيد صالح خرسان

• از راست: علی اصغر معصومی و سید علی حسینی سیستانی

• از راست: محمد جعفری اراکی، سید رضی مرعشی، سید علی حسینی سیستانی، شهید سید محمدتقی مرعشی و شهید مرتضی بروجردی

• از راست: سید علی حسینی سیستانی، شهید علی غروی تبریزی و ناشناس

• از راست: بحرالعلوم، سید علی حسینی سیستانی، سید ابوالقاسم موسوی خویی، شهید سید محمدرضا خلخالی، سید محمدعلی شیرازی و احمدی شاهرودی

• اقامه نماز میت سید ابوالقاسم موسوی خویی توسط سید علی حسینی سیستانی در حرم امام علی علیه السلام

• از راست: سید الغریفی از بحرین، شهید سید محمدرضا خلخالی، سید علی حسینی سیستانی، شهید سید عزالدین بحرالعلوم ، شهید سید علاء بحرالعلوم و مرحوم محمدعلی سهلانی

• از راست: اسحاق فیاض، شهید مرتضی بروجردی، سید علی حسینی سیستانی، شهید سید محمدتقی خوئی و جعفر نائینی

• سید علی حسینی سیستانی و سید محمدتقی طباطبایی قمی

• سید علی حسینی سیستانی و حسنعلی مروارید

• میرزا جواد تبریزی و سید علی حسینی سیستانی

• از راست: سید محمدجعفر حکیم، سید محمدسعید حکیم، سید علی حسینی سیستانی و سید عبدالمنعم حکیم

• سید علی حسینی سیستانی در منزل شخصی

• سید علی حسینی سیستانی در کنار ضریح حضرت معصومه سلام الله علیها

• عیسی احمد قاسم بَحرانی و سید علی حسینی سیستانی