اسرار الزکاة و الصوم و الحجشهید ثانی به جزء اسرار الصلاة، اسرار دیگر ابواب فقه را نوشته و در فهارس نسخ خطی به آن نسبت داده‌اند که باید اصل نسخه خطی و متن آن بررسی شود سپس چنین نسبت‌هایی را به شهید ثانی بدهیم. ۱ - معرفی کتابدر فهرست موضوعی نسخه‌های خطی فقه آستان قدس رضوی، جلد ۲۱ (قسمت اول)، ص ۱۰۹ چنین کتابی به شهید ثانی نسبت داده‌اند، بنگرید: اسرار الزکاة و الصوم و الحج، ش (۲۱۷۳۰) (عربی) از زین الدین بن علی بن احمد، مشهور به شهید ثانی (۹۶۶ ه ق) مختصری است استدلالی در بیان فضیلت اداء زکات و ثواب و اعمال روزه و حج. مؤلّف درباره پرداخت زکات و انفاق مال، مردم را به سه دسته (اقویا، متوسطان و ضعیفان) تقسیم کرده و در ستایش اقویا فرموده است: آن‌چه دارند در راه خدا انفاق می‌نمایند فهؤلاء الذین (صدقوا ما عاهدو الله)، متوسطان بیشتر از آن‌چه خدا واجب کرده می‌بخشند و ضعیفان همان بخیلانند که غیر از واجب الهی هیچ نمی‌دهند. یادآور می‌شود: این رساله از (جواهر القرآن) تألیف امام محمد غزالی استخراج شده است. آغاز: (بسمله، هذا اصول فی اسرار الزکاة و الصوم… الاصل فی الصدقة و الزکاة قال الله تعالی مثل الذین ینفقون… ). انجام: (کل عبد بقدر استعداد المتنبّه بصفاء قلبه و قصور همته علی مهمات الدین). نستعلیق، کاتب: نامعلوم، تاریخ کتابت: پنجشنبه شانزدهم ذیحجه ۱۱۲۹، کاغذ: نباتی آهار مهره، ۱۵ س، ۹ گ ۲۳ ھ ۵/۱۳، عناوین به شنگرف، جلد: مقوّا، اهدایی مقام معظّم رهبری در خرداد ۱۳۷۳. ۲ - معرفی کنندگان کتاب۲.۱ - صاحب کشف الحجبصاحب کشف الحجب و الأستار ظاهراً همان نسخه آستان قدس رضوی را دیده است و این کتاب را معرفی و نسبت به شهید ثانی داده است: (اسرار الزکاة و الصوم و الحج للشیخ الأجل زین الدین علی بن احمد بن محمد الشهید الثانی المستشهد سنة ست و ستین و تسع مائة، و هو مستخرج من کتاب جواهر القرآن للغزالی من العامة. اوّله: الأصل فی الصدقة والزکاة. قال الله تعالی (مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله کمثل حبّة انبتت سبع سنابل فی کل سنبلة مائة حبة والله یضاعف لمن یشاء) الخ) (کنتوری در صفحه ۴۵ و ۱۴۳ به معرفی اسرار الصلاة یا التنبیهات العلیة شهید ثانی پرداخته است [۱]
کشف الحجب والاستار، ص ۴۴.
[۲]
کنتوری، ص ۴۵.
[۳]
کنتوری، ص ۱۴۳.
).۲.۲ - سید محسن امینسید محسن امین غیر از أسرار الصلاة عنوان دیگری با نام آداب الصلاة به شهید ثانی نسبت می‌دهد که ظاهراً درست نباشد: (۷۶. آداب الصلاة و هو غیر أسرار الصلاة المتقدم). [۴]
اعیان الشیعة، ج ۷، ص ۱۵۶.
و نیز ایشان نقل قول صاحب کشف الحجب را آورده است: (۷۷. أسرار الزکاة و الصوم و الحج عن کشف الحجب، أنّه استخرجه من جواهر القرآن للغزالی، و یمکن کونه منار القاصدین فی أسرار معالم الدین المتقدم). [۵]
اعیان الشیعه، ج ۷، ص ۱۵۶.
۲.۳ - اشکوریدر فهرست‌واره نسخه‌های خطی و عکسی اشکوری، ص ۴۵ نسخه خطی اسرار الزکاة و الصوم و الحج از شهید ثانی معرفی شده است. ۲.۴ - محدث ارمویمجموعهای جزو کتب محدث ارموی به شماره ۴۳۷۶ موجود است که در آن ضمن کتاب التنبیهات العلیّة شهید ثانی، رساله اسرار الزکاة و الصوم و الحج، چهارمین رساله آن مجموعه به حساب می‌آید که به شهید ثانی نسبت داده‌اند. ۳ - نقد نسبتهاقابل ذکر این‌که تمام اطلاعاتی که تاکنون در منابع آمده است که در موضوع اسرار الزکاة و الصوم و الحج درباره یک متن نسخه خطی است که مقدمه رساله نوشته شده: (هذا اصول فی اسرار الزکوة و الصوم و الحج أضم ّبالرسالة الشیخ الفاضل زین الملة و الدین شیخ زین الدین من جواهر القران من تصنیفات امام غزالی لتناسبها إلیها. الاصل فی الصدقة و الزکاة قال الله… ). با این دو سطر مشخص می‌شود که این رساله از شهید ثانی نبوده، بلکه کاتب نسخه در مجموعه‌ای که التنبیهات العلیّة شهید ثانی در آن وجود داشته، به جهت این‌که مجموعه ای کامل از رساله‌های عرفانی را داشته باشد، اسرار الزکاة و الصوم و الحج از جواهر القران غزالی را ضمیمه التنبیهات العلیه شهید ثانی کرده است نه این‌که، این رساله اسرار الزکاة و الصوم و الحج از آثار شهید ثانی باشد. توجه کنید: (أضم بالرسالة شیخ زین الدین من جواهر القران… غزالی لتناسبها إلیها). ۴ - فهرست منابعاحياء الداثر؛ طبقات الاعلام؛ اعيان الشيعة؛ امل الآمل؛ ايضاح المكنون؛ روضات الجنات؛ رياض العلماء؛ شهداء الفضيله؛ فهرست اعلام الذريعة؛ لؤلؤة البحرين؛ معجم المؤلفين؛ منتهى المقال؛ نسيم قزوين؛ نقد الرجال؛ مراقد المعارف؛ دايرة المعارف تشيع، تهران: نشر شهيد سعيد محبى، ۱۳۸۳ ش، شهيد ثانى، عبد الحسين شهيدى صالحى؛ريحانة الادب؛ شناخت‌نامه شهيدين؛ المصنّفات الأربعة؛ التنبيهات العليّة؛الدر المنثور؛ فهرست خطى اشكورى؛ فهرست كتب فقهى خطى، آستان قدس رضوى؛تذكره علماى اماميّة پاكستان؛اسرار قلبى نماز؛ تذكره علماى پاكستان؛ على طاهريان (معرفى چهره‌ها) پيش شماره چهارم، تيرماه ۱۳۸۴؛ ايرج سعادتمند، ترشيز، نگاهى به تاريخ و جغرافياى شهرستان كاشمر، چاپ اول، مشهد موسسه فرهنگى هنرى و انتشاراتى ضريح آفتاب، ۱۳۸۴ ش؛ سايت مشاهير، سازمان ميراث فرهنگى و گردشگرى خراسان رضوى؛ مجله نامه آستان قدس؛ فهرست كتاب‌هاى چاپى عربى، خان‌بابا مشار؛ اسرار الصلاة، ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى، ۱۳۳۹ قمرى، چاپ سنگى؛ بحارالأنوار؛ مصباح الشريعة، منسوب به امام صادق، عبدالرزاق گيلانى، تصحيح رضا مرندى، چاپ اوّل، قم، پيام حق، ۱۳۷۷ ش؛ كشف الحجب والاستار؛ طبقات أعلام الشيعه، قرن ۱۲؛ مجلّه مكتب اسلام؛ فهرست كتابخانه آيت الله مرعشى؛ فهرست كتابخانه وزيرى؛ فهرست كتابخانه‌هاى رشت و همدان؛ فهرست كتابخانه آيت الله گلپايگانى؛ نقباء البشر؛ الذريعه الى تصانيف الشّيعه؛ فهرست كتاب‌هاى چاپى؛ مقدّمه ترجمة الصّلاة فيض كاشانى، سيّد محمّد على صفير؛ فهرست كتابخانه مسجد اعظم؛ الكرام البررة؛ اسرار نماز، ترجمه اسرار الصلاة شهيد ثانى، على اكبر مهدى پور، چاپ چهارم، ۱۳۸۲ ش، مؤسسه انتشارات رسالت؛ ۵ - پانویس
۶ - منبعدفتر تبلیغات اسلامی قم، برگرفته از مقاله اسرار الصلاة، ج۱، ص۶، ش۶۱. |