اطاعت جنیان (قرآن)جنیان موجوداتی هستند که در شرایط عادی دیده نمی‌شوند. و آنها در زمان حضرت سلیمان علیه‌السّلام در خدمت آن حضرت بودند. ۱ - اطاعت کردن جنیان۱.۱ - خدمت سلیمانجنیان برای اطاعت خداوند، در خدمت سلیمان علیه‌السّلام بودند. ولسلیمـن الریح عاصفة تجری بامره الی الارض التی بـرکنا فیها وکنا بکل شیء عــلمین• ومن الشیـطین من یغوصون له ویعملون عملا دون ذلک... «و تندباد را مسخر سلیمان ساختیم، که بفرمان او بسوی سرزمینی که آن را پربرکت کرده بودیم جریان می یافت و ما از همه چیز آگاه بوده ایم. • و گروهی از شیاطین (را نیز مسخر او قرار دادیم، که در دریا) برایش غواصی می کردند و کارهایی غیر از این (نیز) برای او انجام می دادند و ما آنها را (از سرکشی) حفظ می کردیم.» ولسلیمـن الریح غدوها شهر ورواحها شهر واسلنا له عین القطر ومن الجن من یعمل بین یدیه باذن ربه ومن یزغ منهم عن امرنا نذقه من عذاب السعیر• یعملون له ما یشاء من محـریب وتمـثیل وجفان کالجواب وقدور راسیـت... «و برای سلیمان باد را مسخر ساختیم که صبحگاهان مسیر یک ماه را می پیمود و عصرگاهان مسیر یک ماه را و چشمه مس (مذاب) را برای او روان ساختیم و گروهی از جن پیش روی او به اذن پروردگارش کار می کردند و هر کدام از آنها که از فرمان ما سرپیچی می کرد، او را عذاب آتش سوزان می چشانیم! • آنها هر چه سلیمان می خواست برایش درست می کردند: معبدها، تمثالها، ظروف بزرگ غذا همانند حوضها، و دیگهای ثابت (که از بزرگی قابل حمل و نقل نبود و به آنان گفتیم:) ای آل داوود! شکر (این همه نعمت را) بجا آورید ولی عده کمی از بندگان من شکرگزارند.» ۱.۱.۱ - تسخیر بعضی از جن"و من الجن من یعمل بین یدیه باذن ربه"- یعنی و جمعی از طایفه جن- چون بعدا فعل جمع به آنها نسبت داده، می‌فرماید: "یعملون له"، پس معلوم می شود جمعی از جن بوده اند- که نزد او و به اذن پروردگار او کار می کردند، چون خدا آنها را مسخر وی کرده بود. "و من یزغ منهم عن امرنا"- یعنی و هر یک که از امر ما منحرف می شدند، و اطاعت سلیمان نمی کردند، "نذقه من عذاب السعیر" از عذاب آتش به وی می چشاندیم. از ظاهر سیاق بر می آید که مراد از عذاب سعیر عذاب آتش دنیا بوده، نه آخرت، و از ظاهر الفاظ آیه بر می آید که: همه طوایف جن مسخر وی نبوده اند، بلکه بعضی از جن مسخرش بوده اند. ۱.۱.۲ - حقیقت جن"جن" چنان که از نامش نیز پیداست موجودی است مستور از حس، دارای عقل و قدرت و چنان که از آیات قرآن استفاده می شود مکلف به تکالیف الهی است. درباره "جن" افسانه ها و داستانهای خرافی بسیار ساخته اند، ولی اگر این خرافات را حذف کنیم اصل وجود آن و صفات ویژه‌ای که در قرآن برای جن آمده است مطلبی است که هرگز با علم و عقل مخالف نیست، به هر حال از تعبیر آیه فوق استفاده می شود که تسخیر این نیروی عظیم نیز به فرمان پروردگار بوده، و هر گاه از انجام وظائفشان سر باز می زدند مجازات می شدند. ۱.۲ - اطاعت سلیمانجنیان از سلیمان علیه‌السّلام اطاعت می‌کردند. ولسلیمـن الریح عاصفة تجری بامره الی الارض التی بـرکنا فیها... • ومن الشیـطین من یغوصون له ویعملون عملا دون ذلک... «و تندباد را مسخر سلیمان ساختیم، که بفرمان او بسوی سرزمینی که آن را پربرکت کرده بودیم جریان می یافت و ما از همه چیز آگاه بوده ایم. • و گروهی از شیاطین (را نیز مسخر او قرار دادیم، که در دریا) برایش غواصی می کردند و کارهایی غیر از این (نیز) برای او انجام می دادند و ما آنها را (از سرکشی) حفظ می کردیم.» فسخرنا له الریح تجری بامره رخاء حیث اصاب• والشیـطین کل بناء وغواص. «پس ما باد را مسخر او ساختیم تا به فرمانش بنرمی حرکت کند و به هر جا او می خواهد برود! • و شیاطین را مسخر او کردیم، هر بنا و غواصی از آنها را.» ۱.۲.۱ - تسخیر جنیانموهبت دیگر خداوند به سلیمان ع مساله تسخیر موجودات سرکش و قرار دادن آن در اختیار او برای انجام کارهای مثبت بود چنان که در آیه بعد می گوید "و شیاطین را مسخر او ساختیم، و هر بنا و غواصی از آنها را سر بر فرمان او نهادیم" تا گروهی در خشکی هر بنائی می خواهد برای او بسازند، و گروهی در دریا به غواصی مشغول باشند" (و الشیاطین کل بناء و غواص). و به این ترتیب خداوند نیروی آماده ای برای کارهای مثبت را در اختیار او گذاشت، و شیاطین که طبیعتشان تمرد و سرکشی است آن چنان مسخر او شدند که در مسیر سازندگی و استخراج منابع گرانبها قرار گرفتند. نه تنها در این آیه که در آیات متعدد دیگری از قرآن مجید به این معنی اشاره شده که شیاطین مسخر سلیمان بودند، و برای او فعالیتهای مثبتی داشتند، منتها در بعضی از آیات مانند آیات مورد بحث و آیه ۸۲ سوره انبیاء تعبیر به "شیاطین" شده، در حالی که در آیه ۱۲ سوره سبا تعبیر به "جن" شده است. همانگونه که قبلا نیز گفته ایم "جن" موجودی است که از نظر ما پوشیده است، اما دارای عقل و شعور و قدرت می باشد، همچنین مؤمن و کافر است، و هیچ مانعی ندارد که به فرمان خدا در اختیار پیامبری قرار گیرند و به کارهای مفیدی مشغول شوند، این احتمال نیز وجود دارد که شیاطین معنی گسترده ای داشته باشد که هم انسانهای سرکش و هم غیر آنها را شامل شود، و اطلاق شیطان بر این مفهوم وسیع در قرآن مجید آمده است (انعام- ۱۱۲) و به این ترتیب خداوند نیرویی به سلیمان داد که توانست همه متمردان را تسلیم خود سازد. ۱.۲.۲ - جن مسخر سلیمان"و الشیاطین کل بناء و غواص" یعنی ما شیطانهای جنی را برای سلیمان علیه‌السّلام مسخر کردیم، تا هر یک از آنها که کار بنایی را می دانسته، برایش بنایی کند و هر یک از آنها که غواصی را می دانسته برایش در دریاها غواصی کند، و لؤلؤ و سایر منافع دریایی را برایش استخراج کند. "و آخرین مقرنین فی الاصفاد" کلمه "اصفاد" جمع "صفد" است، که به معنای غل آهنی است، و معنای جمله این است که: ما سایر طبقات جن را برای او مسخر کردیم، تا همه را غل و زنجیر کند و از شرشان راحت باشد. ۲ - پانویس۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۵۳۳، برگرفته از مقاله «اطاعت جنیان». |