زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

الملک الرحیم ابونصر خسرو فیروز بن ابی‌کالیجار





الملک الرحیم ابونصر خسرو فیروز بن ابی‌کالیجار، از شخصیت‌های خاندان آل بویه، می‌باشد؛ این خاندان سلسله‌ای ایرانی‌نژاد و شیعی مذهب، منسوب به ابوشجاع هستند.


۱ - تلاش برای حکومت



الملک الرحیم ابونصر خسرو فیروز بن ابی‌کالیجار (د ۴۵۰ق/۱۰۵۸م)، مقارن مرگ ابوکالیجار، در بغداد بود. آنگاه خطبه به نام او کردند و او خود را از خلیفه خواست لقب احترام‌آمیز و بی‌سابقه «الملک الرحیم» را به او دهد، ولی خلیفه امتناع کرد. سال بعد به فارس رفت و چون با اختلاف سخت میان ترکان بغداد و ترکان شیراز روبه رو شد، به اهواز رفت و برادرش فولادستون بر فارس چیرگی یافت و عزم تسخیر اهواز کرد. ابونصر به مقابله رفت و شکست خورد و اهواز را نیز از دست داد. اما در میان سپاه فولادستون در اهواز اختلاف افتاد و پاره‌ای به ابونصر پیوستند و بقیه شهر را رها ساختند و ابونصر دوباره وارد اهواز شد (۴۴۲ق/۱۰۵۰م) و در عَسکَر مُکرَم اقامت گزید. آنگاه برای فریب امیر ابومنصور فولادستون و دیگر امیران شکست خورده که می‌خواستند طغرل سلجوقی را به یاری بخوانند، برادر خود امیر ابوسعد را به فارس فرستاد و او بدون برخورد با مقاومت، بر اصطخر و شیراز چیره شد (۴۴۳ق/۱۰۵۱م). از آن سوی فولادستون، به ابونصر که اینک، پس از جدایی سردارانش (چون بَساسیری و نورالدّوله دُبَیس بن مَزیَد) از او، به اهواز رفته بود، هجوم برد و او را به سختی درهم شکست و اهواز را تصرف کرد.

۱.۱ - دعوت از طغرل


ابونصر به واسط واپس نشست. نیز در ۴۴۵ق/۱۰۵۳م، با سپاهی که از طغرل گرفته بود، شیراز را تصرف کرد. با این همه الملک الرحیم، طی ۲ سال بعد از آن، بر بصره و ارجان چیره شد. اما پایان کار وی فرا رسیده بود و نزاع‌های داخلی میان دیلمیان، و تسلط ترکان بر امرای آل بویه، دولت آنان را به سراشیب سقوط افکنده بود. از آن گذشته، دولت تازه نفس سلجوقیان به سرعت نیرو می‌گرفت و بال‌های خویش را بر سراسر ممالک اسلامی می‌گسترد. طغرل سلجوقی که از مدت ها پیش، استیلا بر بغداد و تحصیل مشروعیت حکومت خویش را در پیش چشم داشت، از ضعف شدید آل بویه و پریشانی‌هایی که بساسیری در بغداد پدید آورده بود، نیک سود جست و در ۴۴۷ق/۱۰۵۵م، به بغداد تاخت و کس به نزد خلیفه فرستاد و اظهار اطاعت کرد و ترکان بغداد را وعده مال و احسان داد. ترکان نخست نپذیرفتند، ولی خلیفه از بیم بساسیری که می‌خواست کاخ وی را به تاراج دهد، طغرل را به بغداد خواند. و خطبه به نام او کرد (جمعه، ۲۲ رمضان ۴۴۷ق/۱۵ دسامبر ۱۰۵۵م) و او در ۲۵ رمضان/۱۸ دسامبر وارد شهر شد.

۱.۲ - وفات ابونصر


روز بعد میان پاره‌ای از مردم با یکی از سربازان طغرل نزاع شد و به گمان آن‌که ابونصر دیلمی به جنگ با طغرل برخاسته همه بغداد جز شیعیان کَرخ، بر سپاه طغرل شوریدند، اما به سختی شکست خوردند و طغرل، ابونصر فیروز را گرفت و به قلعه سیروان و دولت آل بویه از بغداد برچیده شد. اما فولادستون که در همان سال بر شیراز چیره شده بود، تا سال بعد برجای بماند و در ۴۴۸ق/۱۰۵۶م، فضل بن حسن فضلویه شبانکاره را گرفت و زندانی کرد و سلسله آل بویه در فارس نیز برافتاد. ابونصر فیروز را بعداً به ری بردند و در قلعه آن‌جا به زندان افکندند تا در ۴۵۰ق/۱۰۵۸م، درگذشت.

۲ - پانویس


 
۱. ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۵۵۵، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۲. ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۵۷۲-۵۷۵، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۳. ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۵۸۸، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۴. ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۵۹۴، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۵. ذهبی، شمس الدین محمد، العبر، ج۲، ص۲۸۹، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.    
۶. ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۲۰.    


۳ - منبع


دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «آل بویه»، ج۱، ص ۳۸۸.    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.