امتحان زنان مهاجر (قرآن)امتحان زنان مهاجر، برای روشن شدن ایمان آنان و عدم رجوع آنان به کفار بوده است. ۱ - لزوم آزمودن زنان مهاجرلزوم آزمودن زنان مهاجر از میان کافران، برای روشن شدن ایمان آنان: «یا ایها الذین آمنوا اذا جاءکم المؤمنات مهاجرات فامتحنوهن اللـه اعلم بایمانهن فان علمتموهن مؤمنات فلا تر جعوهن الی الکفار لا هن حل لهم ولا هم یحلون لهن وآتوهم ما انفقوا ولا جناح علیکم ان تنکحوهن اذا آتیتموهن اجور هن ولا تمسکوا بعصم الکوافر واسالوا ما انفقتم ولیسالوا ما انفقوا ذلکم حکم اللـه یحکم بینکم واللـه علیم حکیم: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی که زنان باایمان بعنوان هجرت نزد شما آیند، آنها را آزمایش کنید -خداوند به ایمانشان آگاهتر است- هرگاه آنان را مؤمن یافتید، آنها را بسوی کفار بازنگردانید؛ نه آنها برای کفار حلالند و نه کفار برای آنها حلال؛ و آنچه را همسران آنها (برای ازدواج با این زنان) پرداخته‌اند به آنان بپردازید؛ و گناهی بر شما نیست که با آنها ازدواج کنید هرگاه مهرشان را به آنان بدهید و هرگز زنان کافر را در همسری خود نگه ندارید (و اگر کسی از زنان شما کافر شد و به بلاد کفر فرار کرد،) حق دارید مهری را که پرداخته‌اید مطالبه کنید همان گونه که آنها حق دارند مهر زنانشان را که از آنان جدا شده‌اند) از شما مطالبه کنند؛ این حکم خداوند است که در میان شما حکم می‌کند، و خداوند دانا و حکیم است! »سیاق و زمینه این آیه شریفه چنین مى رساند که بعد از صلح حدیبیه نازل شده . و در عهدنامه هایى که بین رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) و مردم مکّه برقرار گردیده نوشته شده است که اگر از اهل مکّه مردى ملحق به مسلمانان شد، مسلمانان موظفند او را به اهل مکّه برگردانند، ولى اگر از مسلمانان مردى ملحق به اهل مکّه شد اهل مکّه موظف نیستند او را به مسلمانان برگردانند. و نیز از آیه شریفه چنین برمى آید که یکى از زنان مشرکین مسلمان شده ، و به سوى مدینه مهاجرت کرده و همسر مشرکش به دنبالش آمده و درخواست کرده که رسول اللّه (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) او را به وى برگرداند، و رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) در پاسخ فرموده : آنچه در عهدنامه آمده این است که اگر مردى از طرفین به طرف دیگر ملحق شود باید چنین و چنان عمل کرد، و در عهدنامه درباره زنان چیزى نیامده ، و به همین مدرک رسول اللّه (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) آن زن را به شوهرش نداد، و حتى مهریه اى را که شوهر به همسرش داده بود به آن مرد برگردانید.دستور به امتحان ، با اینکه آنها را مؤ منان نامیده به خاطر آن است که آنها ظاهرا شهادتین را بر زبان، جارى مى کردند و در سلک اهل ایمان بودند، اما امتحان براى این بود که اطمینان حاصل شود که این ظاهر با باطن هماهنگ است. اما نحوه این امتحان چنانکه گفتیم به این ترتیب بود که آنها را سوگند به خدا مى دادند که مهاجرتشان جز براى قبول اسلام نبوده ، و آنها باید سوگند یاد کنند که به خاطر دشمنى با همسر و یا علاقه به مرد دیگرى ، یا علاقه به سرزمین مدینه و مانند آن هجرت ننموده اند. این احتمال نیز وجود دارد که آیه دوازدهم همین سوره تفسیرى باشد بر کیفیت امتحان زنان مهاجر «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا جَاءَكَ الْمُؤْمِنَاتُ يُبَايِعْنَكَ عَلَىٰ أَن لَّا يُشْرِ‌كْنَ بِاللَّـهِ شَيْئًا وَلَا يَسْرِ‌قْنَ وَلَا يَزْنِينَ وَلَا يَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَلَا يَأْتِينَ بِبُهْتَانٍ يَفْتَرِ‌ينَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِنَّ وَأَرْ‌جُلِهِنَّ وَلَا يَعْصِينَكَ فِي مَعْرُ‌وفٍ ۙ فَبَايِعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّـهَ ۖ إِنَّ اللَّـهَ غَفُورٌ رَّ‌حِيمٌ : ای پیامبر! هنگامی که زنان مؤمن نزد تو آیند و با تو بیعت کنند که چیزی را شریک خدا قرار ندهند، دزدی و زنا نکنند، فرزندان خود را نکشند، تهمت و افترایی پیش دست و پای خود نیاورند و در هیچ کار شایسته‌ای مخالفت فرمان تو نکنند، با آنها بیعت کن و برای آنان از درگاه خداوند آمرزش بطلب که خداوند آمرزنده و مهربان است! »که (طبق آن باید) با پیغمبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) بیعت کنند که راه شرک نپویند، و گرد سرقت و اعمال منافى عفت، و کشتن فرزندان ، و مانند آن نروند، و سر تا پا تسلیم فرمان رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) باشند. البته ممکن است کسانى در آن سوگند و این بیعت نیز خلاف بگویند اما مقید بودن بسیارى از مردم حتى مشرکان در آن زمان به مساءله بیعت و سوگند به خدا سبب مى شد که افراد کمتر دروغ بگویند، و به این ترتیب امتحان مزبور، گرچه همیشه دلیل قاطعى بر ایمان واقعى آنها نبود اما غالبا مى توانست بیانگر این واقعیت باشد. لذا در جمله بعد مى افزاید: ((خداوند از درون دل آنها و ایمانشان آگاهتر است )) (الله اعلم بایمانهن ). ابن عباس مى گوید : امتحان زنان نامبرده این بود که سوگند بخورند که بیرون آمدنشان از دار الکفر فقط به خاطر محبتى بوده که به خدا و رسولش داشته اند، نه اینکه از شوهرشان قهر کرده باشند، و یا مثلا از زندگى در فلان محل بدشان مى آمده ، و از فلان سرزمین خوششان مى آمده ، و یا در مکّه در مضیقه مالى قرار داشته اند، و خواسته اند در مدینه زندگى بهترى به دست آورند، و یا در مدینه عشق مردى از مسلمانان را در دل داشته اند، بلکه تنها و تنها انگیره شان در بیرون آمدن عشق به اسلام بوده . و سوگند را به عبارت یاد کنند به خدایى که به جز او هیچ معبودى نیست ، من جز به خاطر علاقه به اسلام از شهر خود بیرون نیامده ام سبیعه دختر حارث اسلمیه این سوگند را خورد، و رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) مهریه اى را او از شوهر کافر خود گرفته بود به شوهرش داد. مخارجى هم که براى او کرده بود داد، و خود او را به وى رد نکرد، و عمر بن خطاب با وى ازدواج نمود. ۲ - ملاک‌های آزمودن زنان مهاجرملاکهای عادی و ظاهری، معیار آزمودن زنان مهاجر و مدعی ایمان: «یا ایها الذین آمنوا اذا جاءکم المؤمنات مهاجر ات فامتحنوهن اللـه اعلم بایمانهن فان علمتموهن مؤمنات فلا تر جعوهن الی الکفار لا هن حل لهم ولا هم یحلون لهن وآتوهم ما انفقوا ولا جناح علیکم ان تنکحوهن اذا آتیتموهن اجور هن ولا تمسکوا بعصم الکوافر واسالوا ما انفقتم ولیسالوا ما انفقوا ذلکم حکم اللـه یحکم بینکم واللـه علیم حکیم: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی که زنان باایمان بعنوان هجرت نزد شما آیند، آنها را آزمایش کنید -خداوند به ایمانشان آگاهتر است- هرگاه آنان را مؤمن یافتید، آنها را بسوی کفار بازنگردانید؛ نه آنها برای کفار حلالند و نه کفار برای آنها حلال؛ و آنچه را همسران آنها (برای ازدواج با این زنان) پرداخته‌اند به آنان بپردازید؛ و گناهی بر شما نیست که با آنها ازدواج کنید هرگاه مهرشان را به آنان بدهید و هرگز زنان کافر را در همسری خود نگه ندارید (و اگر کسی از زنان شما کافر شد و به بلاد کفر فرار کرد،) حق دارید مهری را که پرداخته‌اید مطالبه کنید همان گونه که آنها حق دارند مهر زنانشان را که از آنان جدا شده‌اند) از شما مطالبه کنند؛ این حکم خداوند است که در میان شما حکم می‌کند، و خداوند دانا و حکیم است! »در این آیه، پس از موضوع امتحان، از علم خداوند به زنان مدعی ایمان سخن به میان آمده است؛ پس می‌توان گفت: امتحان مدعیان ایمان باید براساس ملاک‌های ظاهری و عادی باشد. ۳ - پانویس۴ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۲۸۳، برگرفته از مقاله «امتحان زنان مهاجر». |