امیرخسرو افشارامیرخسرو افشار فرزند علی‌اکبر سیف افشار ملقب به سیف‌السلطنه در سال ۱۲۹۸ه.ش در تهران به دنیا آمد. مادرش دختر میرزا رضا مستوفی بود. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های وی در سمت وزارت خارجه، ملاقات با دیوید اوئن وزیر امور خارجه انگلیس برای کمک از انگلیس برای حل بحران ایران بوده است. ۱ - تحصیلاتامیرخسرو پس از اتمام تحصیلات مقدماتی در تهران، برای ادامه تحصیلات به اروپا رفت و پس از مدتی تحصیل در دانشگاه آلمان و سپس پاریس، به ژنو رفت و در رشته علوم اجتماعی لیسانس خود را از دانشگاه ژنو دریافت نمود. ۲ - مسئولیت‌های افشارامیرخسرو در سال ۱۳۲۰ه.ش به ایران بازگشت و در وزارت خارجه به کار مشغول شد و به عنوان مترجم مشغول به فعالیت گردید. وی در سال ۱۳۲۶ه.ش به عنوان دبیر اول سفارت کبرای ایران در آمریکا به این کشور سفر نمود و پس از مدتی به دبیر اولی نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل متحد منصوب شد. امیرخسرو افشار پس از چهار سال به کشور بازگشت و کفیل اداره سازمان ملل در ایران شد. وی در سال ۱۳۳۱ه.ش مجددا به عنوان رایزن به آمریکا رفت و حدود یک سال در واشنگتن اقامت نمود. پس از آن به ایران بازگشت. امیرخسرو افشار پس از بازگشت به ایران دوباره به وزارت خارجه رفت و این بار به سمت ریاست اداره سوم وزارت امور خارجه منصوب شد و پس از مدتی به ریاست اداره کل بازرسی رسید. در زمان حضور وی در اداره سوم سیاسی وزارت امور خارجه، وی به دستور کاظمی وزیر وقت امور خارجه وی مامور بستن تمام کنسولگری‌های انگلیس در ایران شد. کاظمی خطاب به افشار، کنسولگری‌های انگلیس را «لانه جاسوسی» خواند و دستور به بستن آنها نمود. [۱]
دانشگاه‌هاروارد، گفتگو با مشاهیر ایرانی (مهدی آذر، امیرخسرو افشار، صادق امیرعزیزی، علی ایزدی)، بی جا، بی تا، خاطرات امیرخسرو افشار، بخش اول، ص۸.
۲.۱ - رئیس اداره چهارم سیاسیهمچنین افشار در سال ۱۳۳۲ه.ش توانست رئیس اداره چهارم سیاسی بشود. پس از کودتای ۲۸ مرداد و سقوط دولت مصدق، سپهبد فضل‌الله زاهدی به نخست‌وزیری رسید و روابط ایران و انگلیس دوباره از سر گرفته شد. پدر امیرخسرو، سیف‌السلطنه افشار از دوستان قدیمی نخست‌وزیر فضل‌الله زاهدی بود. [۲]
زاهدی، اردشیر، خاطرات اردشیر زاهدی، تهران، نشر کتابسرا، چاپ اول، ۱۳۸۵، ص۲۱۰.
به همین جهت امیرخسرو افشار به عنوان کاردار موقت ایران در سفارت لندن به این کشور اعزام شد. [۳]
وزارت امور خارجه، سیاستگزاران و رجال سیاسی در روابط خارجی ایران، بی جا، ۱۳۶۵، ص۳۸.
وی حدود دو ماه به عنوان کاردار موقت در سفارت ایران در لندن حضور داشت و پس از آن علی سهیلی به عنوان سفیر کبیر ایران در انگلستان به این کشور سفر نمود و امیرخسرو افشار به سمت رایزن و نفر دوم سفارت مشغول به کار شد. وی توانست در سال ۱۳۳۶ه.ش به مقام وزیرمختاری ارتقاء یابد و به ایران بازگشت و به عنوان مدیر کل سیاسی وزارت امور خارجه در این وزارت مشغول به کار گردید. امیرخسرو افشار در زمان تصدی مدیر کل امور سیاسی وزارت امور خارجه، پیمانی را با کشورهای پاکستان، ترکیه و عراق منعقد کرد که به پیمان بغداد معروف شد. پیمان بغداد زیر نظر انگلیس انجام گرفت و هدف آن مبارزه با شوروی و کمونیسم بود. امیرخسرو افشار در جلسه‌ای که اعضای این پیمان در لندن برگزار کرده بودند، بر حضور آمریکا در این پیمان اصرار نمود که پاکستان و ترکیه نیز آن را پذیرفتند. [۴]
دانشگاه‌هاروارد، گفتگو با مشاهیر ایرانی (مهدی آذر، امیرخسرو افشار، صادق امیرعزیزی، علی ایزدی)، بی جا، بی تا، خاطرات امیرخسرو افشار، بخش اول، ص۲۱-۲۲.
۲.۲ - سفیر کبیر در آلمانوی در سال ۱۳۳۷ه.ش به عنوان معاون سیاسی و پارلمانی وزارت امور خارجه در کنار عباس آرام وزیر آن زمان وزارت خارجه مشغول به کار شد. از دیگر مناصب وی در خارج از کشور می‌توان به حضور وی به عنوان سفیر کبیر در کشور آلمان بین سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۲ه.ش [۵]
وزارت امور خارجه، سیاستگزاران و رجال سیاسی در روابط خارجی ایران، بی جا، ۱۳۶۵، ص۲۸.
و سپس فرانسه اشاره نمود؛ [۶]
بهنود، مسعود، از سیدضیاء تا بختیار، تهران، انتشارات جاویدان، چاپ سوم، ۱۳۶۹ ص۵۱۰.
وی حدود یک سال نیز در سفارت عمان حضور داشت؛ [۷]
وزارت امور خارجه، سیاستگزاران و رجال سیاسی در روابط خارجی ایران، بی جا، ۱۳۶۵، ص۶۴.
امیرخسرو افشار پس از حضوری تقریبا شش ساله در خارج از کشور به ایران بازگشت و به عنوان قائم مقام وزارت خارجه انتخاب شد. پس از آن در سال ۱۳۴۸ه.ش به سمت سفیرکبیر ایران در لندن تعیین شد و به انگلیس رفت و به مدت پنج سال عهده‌دار این مسئولیت بود. [۸]
وزارت امور خارجه، سیاستگزاران و رجال سیاسی در روابط خارجی ایران، بی جا، ۱۳۶۵، ص۳۹.
وی در دوران دولت جعفر شریف امامی در سال ۱۳۵۷ه.ش به وزارت امور خارجه منصوب شد؛ [۹]
الموتی، مصطفی، بازیگران سیاسی از مشروطیت تا سال۱۳۵۷، لندن، نشر پکا، چاپ اول، ۱۳۷۴ه.ش ۱۹۹۵م، ج۲، ص۳۵۶.
وی در دولت ارتشبد غلامرضا ازهاری نیز وزارت امور خارجه را به عهده داشت؛ [۱۰]
هروی، مهدی، سمیعی، احمد، ۲۲ نخست وزیر در ۳۷ سال، تهران، نشر نوگل، چاپ اول، ۱۳۸۴، ص۴۹۲.
۳ - مهم‌ترین فعالیت افشاریکی از مهم‌ترین فعالیت‌های وی در سمت وزارت خارجه، ملاقات با دیوید اوئن وزیر امور خارجه انگلیس برای کمک از انگلیس برای حل بحران ایران و همچنین سفر ملکه انگلیس به ایران بود. به همین جهت وی به همراه پرویز راجی سفیر وقت ایران در لندن به وزارت امور خارجه انگلیس رفت و با وی دیدار نمود: «ساعت پنج و نیم بعد از ظهر به اتفاق امیرخسرو افشار و حسین اشراقی عازم وزارت خارجه شدیم تا با دیوید اوئن ملاقاتی داشته باشیم. در این ملاقات –که مایکل ویر مدیرکل وزارت خارجه انگلیس و یک جوان دیگر هم حضور داشتند– افشار ابتدا به مسئله سفر ملکه انگلیس به ایران و اظهارات کالاهان نخست‌وزیر انگلیس درباره این سفر اشاره کرد که اوئن در جواب او گفت: "مطمئن باشید در موضع دولت بریتانیا هیچ تغییری داده نشده و سفر ملکه به ایران نیز در راس موعد انجام خواهد گرفت." بعد افشار ضمن بحثی راجع به خطر تجزیه ایران بر اثر سقوط رژیم شاهنشاهی، به اوئن خاطرنشان ساخت که: "ارتش شاهنشاهی کاملاً قابل اعتماد است و اعلیحضرت نیز تمایل دارند که مانند یک شاه مشروطه سلطنت کنند." وزیر خارجه انگلیس در پاسخ افشار، مسئله کثرت گیج‌کننده مردم در تظاهرات روز عاشورا را متذکر شد و با تاکید بر اینکه بایستی در مقابله با تظاهرکنندگان از حداقل زور استفاده شود، بالارفتن تلفات و ضایعات ناشی از سرکوب مردم را مسبب بیزاری افکار عمومی غرب از رژیم ایران دانست. ولی بلافاصله پس از آن، گفته‌هایش را به این نحو تصحیح کرد که: "البته باید بدانید که آنچه ما در پایتخت‌های غربی می‌اندیشیم اهمیت چندانی ندارد. اصلاً ما را فراموش کنید. ما اگر بتوانیم به شما کمک کنیم، از انجام آن دریغ نداریم. ولی اصلاً صحیح نمی‌دانیم که برای رفع مشکلات داخلی شما، حتی اگر راه حلی هم داشته باشیم، آن را ارائه بدهیم". [۱۱]
راجی، خدمتگزار تخت طاووس، خاطرات پرویز راجی، تهران، انتشارات اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۳۵۲ - ۳۵۳.
»امیرخسرو افشار پس از بازگشت از سفر بی‌فایده‌اش به لندن، به ایران بازگشت. عمر وزارت وی بسیار کوتاه بود و در کل وی پس از تقریبا چهار ماه وزارت از ایران فرار کرد و عازم اروپا شد. وی در سال ۱۳۷۸ه.ش در کشور انگلیس درگذشت. [۱۲]
عاقلی، باقر، زندگینامه و شرح حال وزرای امور خارجه، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول، ۱۳۷۹، ص۴۴۴ - ۴۴۵.
۴ - پانویس
۵ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «امیرخسرو افشار»، تاریخ بازیابی۹۵/۸/۴. رده‌های این صفحه : تاریخ ایران | تراجم | حکومت پهلوی | رجال سیاسی عصر پهلوی | سفیران عصر پهلوی | وزیران عصر پهلوی
|