انس بن نضراَنَس بن نَضْر، یکی از شهدای جنگ احد می‌باشد. ۱ - قبیلهانس بن نضر بن ضمضم بن زید انصاری خزرجی از بنی‌نجار،عموی انس بن مالک خادم رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) [۱]
انساب‌الاشراف، ج۱، ص۴۰۶.
[۲]
السیرة‌النبویه، ج۳، ص۱۲۵.
[۳]
الاستیعاب، ج۱، ص۱۹۸.
است. وی از یاران وفادار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به شمار می‌رفت و از این‌که در جنگ بدر موفق به حضور در کنار آن حضرت نشد تأسف می‌خورد و با خدا پیمان بست که اگر جنگ دیگری رخ دهد در کنار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) جانانه مبارزه کند. [۴]
مسند احمد، ج۴، ص۴۷ .
[۵]
مجمع‌البیان، ج۸، ص۵۴۹ .
[۶]
تفسیر ابن‌کثیر، ج۳، ص۴۸۴.
۲ - در جنگ احدانس در جنگ احد حضور یافت و پس از شایعه کشته شدن رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) که برخی از مسلمانان روحیه خود را باختند وی از معدود کسانی بود که دیگران را به مقاومت و مبارزه فرا می‌خواند. انس به عمر و طلحه و گروهی از مهاجران و انصار که حیرت‌زده دست از جنگ کشیده بودند خطاب کرد:چرا نشسته‌اید؟ گفتند:رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) کشته شد. گفت:پس از او زندگی چه ارزشی دارد؟ برخیزید و در همان راهی که رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) از دنیا رفت کشته شوید. [۷]
السیرة النبویه، ج۳، ص۸۳.
[۸]
جامع‌البیان، مج ۳، ج۴، ص۱۵۰.
سپس گفت:پروردگارا! من از گفته‌هایشان از پیشگاه تو عذر می‌خواهم و از اعمال آنان برائت می‌جویم. آنگاه به دشمن هجوم برد و به‌دست سفیان‌بن‌عویف به شهادت رسید. مشرکان بدنش را مثله کردند. گفته‌اند که وی در این نبرد بیش از ۸۰ زخم برداشت و تنها در صورت او ۷۰ جراحت دیده‌می‌شد. [۹]
المغازی، ج۱، ص۲۸۰، ۳۰۷
[۱۰]
جامع‌البیان، مج ۳، ج۴، ص۱۴۹.
[۱۱]
الاستیعاب، ج۱، ص۱۹۸.
ممکن است این عدد کنایه از جراحت‌های فراوان باشد، به‌گونه‌ای که خواهرش، از روی انگشت [۱۲]
مسند احمد، ج۴، ص۴۷ .
[۱۳]
تفسیر ابن کثیر، ج۳، ص۴۸۴.
یا دندان‌های ثنایا [۱۴]
المغازی، ج۱، ص۲۸۰.
یا لباسش وی را شناخت. [۱۵]
لمغازی، ج۱، ص۲۸۰ .
[۱۶]
الاستیعاب، ج۱، ص۱۹۸.
۳ - انس در شأن نزول۳.۱ - آیه اولبنا به نقل سدّی،پس از شایعه کشته شدن پیامبر در جنگ احد،بسیاری انگیزه نبرد را از دست دادند و برخی در پی‌گرفتن امان از ابوسفیان برآمدند. انس‌بن‌نضر خود را از آن‌ها بیگانه دانست به آن‌ها گفت:«اگر محمد کشته شده خدای او زنده است، پس بجنگید برای آنچه پیامبر جنگید». سپس شمشیر خود را به قدرت در دست گرفت و به نبرد خود ادامه داد تا به شهادت رسید. آنگاه آیه «و ما مُحَمَّدٌ اِلاّ رَسولٌ قَد خَلَت...» در این‌باره نازل شد. [۱۸]
جامع‌البیان، مج۳، ج۴، ص۱۴۹ .
[۱۹]
الدرالمنثور، ج۲، ص۳۳۵ .
بلنسی مراد از «شاکرین» در ادامه آیه را انس بن نضر و امثال او دانسته که از صحنه نبرد فرار نکردند و به شهادت رسیدند. [۲۱]
مبهمات القرآن، ج۱، ص۳۰۸.
۳.۲ - آیه دومبراساس روایاتی از انس بن مالک ( پسر برادر أنس) آیه ۲۳ سوره احزاب /۳۳ در مورد او [۲۳]
صحیح البخاری، ج۶، ص۲۶ .
[۲۴]
اسباب النزول، ص۲۹۵.
[۲۵]
اسباب النزول، ص۹۹۶.
[۲۶]
الجامع لاحکام القرآن، ج۱۴، ص۱۰۴.
و دیگر همراهان شهیدش [۲۷]
مسند احمد، ج۴، ص۴۷ .
[۲۸]
جامع‌البیان، مج۱۱، ج۲۱، ص۱۷۷ .
[۲۹]
مجمع‌البیان، ج۸، ص۵۴۹.
فرود آمد که عهد کرده بودند پس از بدر، در جنگ‌های پیامبر حضور داشته باشند:«مِنَ المُؤمِنینَ رِجالٌ صَدَقوا ما عهَدُوا اللّهَ عَلَیهِ فَمِنهُم مَن قَضی نَحبَهُ و مِنهُم مَن یَنتَظِرُ و ما بَدَّلوا تَبدیلا = از مؤمنان، مردانی‌اند که به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا کردند. برخی از آنان به شهادت رسیدند و بعضی دیگر در انتظارند و در پیمان خود تغییری ندادند».۴ - منابع(۱) اسباب النزول، واحدی. (۲) الاستیعاب فی معرفة الاصحاب. (۳) انساب الاشراف. (۴) البدایة و النهایه. (۵) تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر. (۶) تفسیر مبهمات القرآن. (۷) جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن. (۸) الجامع لاحکام القرآن، قرطبی. (۹) الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور. (۱۰) السیرة النبویه، ابن هشام. (۱۱) صحیح البخاری. (۱۲) مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن. (۱۳) مسند احمد بن حنبل. (۱۴) المیزان فی تفسیر القرآن. (۱۵) المغازی. ۵ - پانویس
۶ - منبعدائرة المعارف القرآن کریم، برگرفته از مقاله «انس بن نضر». |