بشر بن ولید بن عبدالملکبِشربن وَلید بن عبدالملک، امیر اموی و یکی از فرزندان متعدّد ولید، ششمین خلیفه اموی می‌باشد. ۱ - بِشر عالِمِ بنی مروانپارهای از منابع او را عالِم بنی ولید یا عالِمِ بنی مروان خوانده‌اند. [۱]
ابن قتیبه، کتاب المعارف، ج۱، ص۳۵۹، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۹.
[۲]
ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۰، ص۱۳۱، چاپ محمد احمد دهمان، دمشق (۱۹۶۴).
[۳]
علی بن حسین مسعودی، مروج الذّهب و معادن الجوهر، ج۳، ص۳۶۵، چاپ شارل پلا، بیروت ۱۹۶۵ـ۱۹۷۹.
۲ - لشکرکشی‌های بِشروی از طرف ولید فرماندهی چند لشکرکشی را بر عهده داشت. [۴]
ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۰، ص۱۳۱، چاپ محمد احمد دهمان، دمشق (۱۹۶۴).
۲.۱ - لشکری به مصردر رجب سال ۹۴، با لشکری از شام به مصر رفت تا با کمک سپاهیان آن‌جا به فرماندهی عبدالله بن مالک ؛ حمله‌ای را از طریق دریا به متصرفات روم شرقی سازماندهی کند. وی که تا اَدِرنه پیش رفته بود، به دلیل جریان نامساعد هوا، ناچار به اسکندریه و از آن‌جا با اجازه خلیفه به دمشق بازگشت. [۵]
ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۰، ص۱۳۳، چاپ محمد احمد دهمان، دمشق (۱۹۶۴).
[۶]
د. اسلام، چاپ دوم، ذیل «بشربن ولید».
[۷]
محمدبن جریر طبری، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۴۶۸، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت (۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/۱۹۶۲ـ۱۹۶۷).
[۸]
ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۵۶۹، بیروت ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲/۱۹۷۹ـ۱۹۸۲.
۳ - امارت حج توسط بِشربه گفته ابن حبیب، [۹]
ابن حبیب، کتاب المحبّر، ج۱، ص۲۶، چاپ ایلزه لیختن شتیتر، حیدرآباد دکن ۱۳۶۱/۱۹۴۲.
بشر در سال ۹۴ امارت حج را بر عهده داشت [۱۰]
ابن حبیب، کتاب المحبّر، ج۱، ص۲۶، چاپ ایلزه لیختن شتیتر، حیدرآباد دکن ۱۳۶۱/۱۹۴۲.
[۱۱]
احمدبن اسحاق یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۹۱، بیروت.
[۱۲]
محمدبن جریر طبری، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۴۹۱، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت (۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/۱۹۶۲ـ۱۹۶۷).
[۱۳]
علی بن حسین مسعودی، مروج الذّهب و معادن الجوهر، ج۵، ص۲۸۸، چاپ شارل پلا، بیروت ۱۹۶۵ـ۱۹۷۹.
و در سال ۹۵ نیز به فرمان خلیفه، همین مأموریت را به عهده گرفت. [۱۴]
محمدبن جریر طبری، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۴۹۳، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت (۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/۱۹۶۲ـ۱۹۶۷).
[۱۵]
علی بن حسین مسعودی، مروج الذّهب و معادن الجوهر، ج۵، ص۲۸۸، چاپ شارل پلا، بیروت ۱۹۶۵ـ۱۹۷۹.
۴ - باز گشت بِشر به دمشق پس از مرگ ولیدبه روایت ابن عساکر، [۱۶]
ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۰، ص۱۳۲، چاپ محمد احمد دهمان، دمشق (۱۹۶۴).
جنگ دیگر بشر در زمستان سال ۹۶ صورت گرفت. اما گفته‌اند که وی پس از مرگ ولیدبن عبدالملک در جمادی الاولی یا جمادی الاخره سال ۹۶ به دمشق باز گشته است، [۱۷]
احمدبن اسحاق یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۹۱ـ۲۹۲، بیروت.
۵ - تصمیم بِشر بر خلع ولیدپس از این تاریخ، ذکری از بشر در منابع دیده نمی‌شود. در سال ۱۲۶ در جریان مخالفت‌هایی که با هرزه درایی‌های ولیدبن یزیدبن عبدالملک خلیفه یازدهم اموی صورت گرفت، بشر در گفت و گویی با برادرش عباس از خلع ولید سخن گفت. اما عباس سرسختانه او را از این کار بازداشت. [۱۸]
علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، کتاب الاغانی، ج۷، ص۷۴ـ۷۵، بیروت.
[۱۹]
محمدبن جریر طبری، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، ج۷، ص۲۳۹، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت (۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/۱۹۶۲ـ۱۹۶۷.
یزیدبن ولید، برادر بشر، به خواسته یمانیان نامزد خلافت شد، اما عباس که می‌توانست در این باره نفوذی تعیین کننده داشته باشد، مخالفت نمود و پس از آگاهی از نامه هشدار دهنده مروان بن محمد، والی ارمینیه و جزیره، برادران خود یزید و بشر را بر حذر داشت. [۲۰]
محمدبن جریر طبری، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، ج۷، ص۲۳۷ـ۲۳۹، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت (۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/۱۹۶۲ـ۱۹۶۷).
[۲۱]
ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۲۸۳ـ۲۸۴، بیروت ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲/۱۹۷۹ـ۱۹۸۲.
به هر روی ولیدبن یزیدبن عبدالملک در همین سال (۱۲۶) به قتل رسید. [۲۲]
ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۲۸۸، بیروت ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲/۱۹۷۹ـ۱۹۸۲.
۶ - شورش و دستگیری بِشرپس از خلافت مستعجل یزیدبن ولید (اول رجب سال ۱۲۶ـ آخر ذیقعده سال۱۲۶) مروان بن محمد برای خلع برادر و جانشین وی ابراهیم، در ۱۲۷ راهی شام شد. وی با لشکری از قیسیان از جزیره حرکت کرد. بشر که به دستور یزید سمت ولایت قِنَّسرین داشت، [۲۳]
محمدبن جریر طبری، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، ج۷، ص۳۰۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت (۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/۱۹۶۲ـ۱۹۶۷).
اما به صف دیگر شورشیان پیوسته بود، [۲۴]
احمدبن اسحاق یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۳۳۵، بیروت.
همراه برادرش مسرور، والی حلب، [۲۵]
اسماعیل بن علی ابوالفداء، الیواقیت والضرب فی تاریخ حلب، ج۱، ص۴۲، چاپ محمدکمال و فالح بکور، حلب ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
از سوی ابراهیم بن ولید برای مصاف با مروان به حلب آمد و تقاضای مروان برای بیعت را رد کرد.
لکن در این هنگام، یزیدبن عمربن هُبَیره با نیروهای قیسی از بشر جدا شد و به مروان پیوست و بشر و مسرور را که آماده رزم بودند تسلیم او کرد، مروان نیز آن دو را دستگیر و حبس کرد و سپس به پیشروی خود به سوی حمص ادامه داد. [۲۶]
ابن عبدربّه، العقدالفرید، ج۵، ص۲۱۰، چاپ عبدالمجید ترحینی، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۳.
[۲۷]
اسماعیل بن علی ابوالفداء، الیواقیت والضرب فی تاریخ حلب، ج۱، ص۴۲، چاپ محمدکمال و فالح بکور، حلب ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
[۲۸]
احمدبن اسحاق یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۳۳۷، بیروت.
[۲۹]
محمدبن جریر طبری، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، ج۷، ص۳۰۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت (۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/۱۹۶۲ـ۱۹۶۷.
[۳۰]
ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۳۲۱، بیروت ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲/۱۹۷۹ـ۱۹۸۲.
۷ - وفات بشربه گفته ابوالفداء [۳۱]
اسماعیل بن علی ابوالفداء، الیواقیت والضرب فی تاریخ حلب، ج۱، ص۴۲، چاپ محمدکمال و فالح بکور، حلب ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹.
ظاهراً بشر و مسرور و جمعی دیگر، اندکی پس از دستگیری، به دستور مروان در حلب به قتل رسیدند. [۳۲]
د. اسلام، چاپ دوم، ذیل «بشربن ولید»
۸ - شاعر بودن بشراز بشر ابیاتی بر جای مانده که پس از قتل خلیفه ولیدبن یزیدبن عبدالملک سروده است. [۳۳]
صلاح الدین منجّد، معجم بنی امیّه، ج۱، ص۲۰، بیروت ۱۹۷۰.
[۳۴]
ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۰، ص۱۳۳، چاپ محمد احمد دهمان، دمشق (۱۹۶۴).
[۳۵]
خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۱۵۷، ج۱۰، چاپ جاکلین سوبله و علی عماره، ویسبادن ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
۹ - فهرست منابع(۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲/۱۹۷۹ـ۱۹۸۲. (۲) ابن حبیب، کتاب المحبّر، چاپ ایلزه لیختن شتیتر، حیدرآباد دکن ۱۳۶۱/۱۹۴۲. (۳) ابن عبدربّه، العقدالفرید، چاپ عبدالمجید ترحینی، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۳. (۴) ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۰، چاپ محمد احمد دهمان، دمشق (۱۹۶۴). (۵) ابن قتیبه، کتاب المعارف، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۹. (۶) اسماعیل بن علی ابوالفداء، الیواقیت والضرب فی تاریخ حلب، چاپ محمدکمال و فالح بکور، حلب ۱۴۱۰/ ۱۹۸۹. (۷) علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، کتاب الاغانی، بیروت. (۸) خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۱۰، چاپ جاکلین سوبله و علی عماره، ویسبادن ۱۴۰۰/۱۹۸۰. (۹)محمدبن جریر طبری، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت (۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/۱۹۶۲ـ۱۹۶۷). (۱۰) علی بن حسین مسعودی، مروج الذّهب و معادن الجوهر، چاپ شارل پلا، بیروت ۱۹۶۵ـ۱۹۷۹. (۱۱) صلاح الدین منجّد، معجم بنی امیّه، بیروت ۱۹۷۰. (۱۲) احمدبن اسحاق یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت. ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بِشربن ولید بن عبدالملک»، شماره۱۳۸۹. |