تفسیر التابعین (کتاب)تفسیر التابعین اثر محمد بن عبدالله بن علی خضیری به زبان عربی می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیمؤلف در مقدمه کتاب سه انگیزه و هدف را برای انتخاب این موضوع بیان می‌دارد: تاریخ در خود برگزیدگانی از تفسیر را برای ما در خود جای داده است تا انسان بتواند با مطالعه و بررسی روش و سبک آنها، فوائد و نتایجی و آثاری که از خود برجای گذاشته‌اند و راهی که آنها پیموده‌اند و با نظر در سبک آنها و اقتباس از راه آنها در طریق معرفت خود از قرآن استفاده نموده و با مطالعه میراث ایشان در دفعات متعدد خود را برای نظر در قرآن آماده سازد از طرف دیگر توسعه موضوع تفسیر تابعین، تنوع مباحث آن و تداخل علوم آن باعث شد تا بر مهمترین علوم قرآن کریم و رجوع به امهات کتب تفسیر، اطلاع بر اهم مصادر علوم قرآن و تطبیق بین تفاسیر مفسران معروف و وقوف بر اقوال آنها و شناخت روشهای مختلف آنها بخاطر اختلاف مدارک و مفاهیم آنها دست یابیم و سوم اینکه نو بودن؟؟ ؟ و در حاشیه بودن او باعث شده تا افرادی کمی متعرض آن شوند و هرکس هم که متعرض شده بخاطر اهم مزیتی است که در آن است و آن مقایسه تطبیقی تفاسیر تابعین و یافتن وجوه اختلاف و اتفاق آنهاست و از اسباب دیگر اینکه تفسیر تابعین به تنهایی و مستقل قبل از این بحث نمی‌شده است و من با این کار خواستم تا در خدمت تاریخ تفسیر قرار گیرد و مورد بررسی قرار گیرد. [۱]
تفسیر التابعین، خضیری، ج۱، ص۱۲.
در رابطه با ساختار و عناوین گفتارهای این کتاب شامل چهار باب می‌شود: ۱- مباحث مقدماتی (کلیات) ۲- کاتب (مدارس) تفسیری عصر تابعین و ویژگیهای آنها ۳) منابع و روش تابعین در تفسیر ۴) ارزش و تاثیر تفسیر تابعین ۲ - ساختار کتابکتاب حاضر از تمهید و همانطور که گفته شد دارای چهار باب و از یک خاتمه تشکیل شده است. هر باب نیز دارای فصولی هستند. ۲.۱ - تمهیدتمهید در آن اول مفهوم تفسیر ماثور (نقلی) از نظر لغت و اصطلاح و دوم تفسیر در مراحل اولیه مطرح شده است. [۲]
تفسیر التابعین، خضیری، ج۱، ص۲۷ به بعد.
۲.۲ - باب اولکه با عنوان مباحث مقدماتی است دارای دو فصل است. فصل اول، مراد از تابعین چه کسانی هستند و سپس اختلاف علماء در قبول قول تابعی بررسی می‌شود. فصل دوم، مصادر تفسیر تابعین که دارای دو گونه مصدر هستند یکی کتب تسنن و آثار و دیگر کتب تفسیر ماثور مطرح می‌شود. [۳]
تفسیر التابعین، خضیری، ج۱، ص۴۱ به بعد.
۲.۳ - باب دومکه عنوان مکاتب (مدارس) تفسیر در عصر تابعین و ویژگیهای آنها نام دارد دارای سه فصل می‌باشد. فصل اول به بررسی شخصیتهای معروف این مدارس تفسیری می‌پردازد و در فصل دوم مدرسه مکه، مدرسه بصره، مدرسه مدینه و مدرسه کوفه و در آخر بطور مختصر به تفسیر در شام، یمن و مصر می‌پردازد. فصل سوم به بیان ویژگیها و خصوصیات تفسیر در این مدارس می‌پردازد. [۴]
تفسیر التابعین، خضیری، ج۱، ص۸۳ به بعد.
۲.۴ - باب سومبا عنوان مصادر و منابع تابعین و روش و سبک ایشان در تفسیر دارای دو فصل می‌باشد. فصل اول که مصادر تابعین در کل آمده ۵ منبع و مصدر که شامل قرآن کریم، سنت نبوی، اقوال صحابه، لغت عرب و اجتهاد را بطور تفصیل بیان می‌کند. فصل دوم به روش تفسیری تابعین در ۴ مبحث روش تابعین در قرائات، آیات اعتقادی، در استنباط آیات احکام و برداشت از اسرائیلیات می‌پردازد. [۵]
تفسیر التابعین، خضیری، ج۲، ص۶۰۳ به بعد.
۲.۵ - باب چهارمبا عنوان ارزش و اعتبار و تاثیر تفسیر تابعین دارای سه فصل است. فصل اول به اعتبار روایت تابعین می‌پردازد و در فصل دوم به اعتبار درایت و قول تابعین نظر دارد. فصل سوم تاثیر تابعین در تفسیر و اصول تفسیر می‌پردازد. بعد از پایان ابواب چهارگانه کتاب، یک خاتمه مطرح می‌شود کرد، آن خلاصه مهمترین نتایج که از بحث‌ها بدست آمده بطور مختصر و مفید در ۱۴ صفحه می‌آید. این کتاب دارای سه فهرست: فهرست نتایج و فوائد بر ترتیب حروف، فهرست مصادر و منابع و فهرست موضوعات است. [۶]
تفسیر التابعین، خضیری، ج۱، ص۹۱۳ به بعد.
۳ - نسخه شناسیکتاب حاضر توسط دار الوطن للنشر با عنوان چاپ اول/ ۱۴۲۰ قمری (۱۹۹۹ میلادی) در ریاض عربستان سعودی در ۲ مجلد چاپ و به بازار عرضه گردیده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |