حرمت اسراف (قرآن)خداوند در آیاتی چند حرمت اسراف را گوشزد می‌کند. ۱ - مصادیق اسراف۱.۱ - استفاده از طیباتاسراف در استفاده از طیبات، عملی حرام است. کلوا من طیبـت ما رزقنـکم ولاتطغوا فیه فیحل علیکم غضبی... بخورید از روزیهای پاکیزه‌ای که به شما داده‌ایم و در آن طغیان نکنید، که غضب من بر شما وارد شود و هر کس غضبم بر او وارد شود، سقوط می‌کند! طغیان در نعمتها آن است که انسان به جای این که از آنها در راه اطاعت خدا و طریق سعادت خویش استفاده کند، آنها را وسیله‌ای برای گناه، ناسپاسی و کفران و گردنکشی و اسرافکاری قرار دهد، همان گونه که بنی اسرائیل چنین کردند. ۱.۲ - اموال یتیماناسراف در استفاده از اموال یتیمان حرام است. وابتلوا الیتـمی‌حتی اذا بلغوا النکاح فان ءانستم منهم رشدا فادفعوا الیهم امولهم ولاتاکلوهآ اسرافا وبدارا... و یتیمان را چون به حد بلوغ برسند، بیازمایید! اگر در آنها رشد (کافی) یافتید، اموالشان را به آنها بدهید! و پیش از آنکه بزرگ شوند، اموالشان را از روی اسراف نخورید! هر کس که بی نیاز است، (از برداشت حق الزحمه ) خودداری کند و آن کس که نیازمند است، به طور شایسته (و مطابق زحمتی که می‌کشد،) از آن بخورد. و هنگامی که اموالشان را به آنها بازمی گردانید، شاهد بگیرید! اگر چه خداوند برای محاسبه کافی است مال آنها را از غیر راهی که خداوند برای شما مباح کرده، مخورید و مصرف مکنید. برخی گفته‌اند: یعنی بیشتر از حد احتیاج از مال یتیم مخورید چه ولی یتیم حق دارد که در صورت احتیاج بعنوان اجرت، از مال یتیم باندازه قوت خود استفاده کند. دیگری گفته است: هر گونه استفاده شخصی از مال یتیم، اسراف است و جایز نیست. لکن معنای اول با مذهب تشیع سازگارتر است. محمد بن مسلم از یکی دو امام باقر و صادق علیه‌السّلام نقل کرده است که: از وی در باره مردی سؤال کردم که نزد او گوسفندی است از یتیم برادرش که تحت سرپرستی اوست، آیا می‌تواند مدخل آن گوسفند را با مدخل گوسفند خود مخلوط کند؟ فرمود اگر سرپرستی کند و زحمت آن را متحمل شود و از فرار آن جلوگیری کند، می‌تواند از شیر آن بنوشد، به شرطی که در دوشیدن آن اسراف نکند. ۱.۳ - خوردن و آشامیدنحرمت اسراف در خوردن و آشامیدن مورد تصریح خداوند قرار گرفته..... وکلوا واشربوا ولاتسرفوا انه لایحب المسرفین. و (از نعمتهای الهی) بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی‌دارد! ۱.۴ - مصرف و انفاقاسراف (زیاده روی در مصرف و انفاق و...) کاری حرام و نکوهیده است. وهو الذی انشا جنت معروشات وغیر معروشـت والنخل والزرع مختلفا اکله والزیتون والرمان متشـبها وغیر متشـبه کلوا من ثمره اذا اثمر وءاتوا حقه یوم حصاده ولاتسرفوا.. اوست که باغهای معروش(باغهایی که درختانش روی داربست‌ها قرار دارد)، و باغهای غیر معروش(باغهایی که نیاز به داربست ندارد) را آفرید همچنین نخل و انواع زراعت را، که از نظر میوه و طعم با هم متفاوتند و (نیز) درخت زیتون و انار را، که از جهتی با هم شبیه، و از جهتی تفاوت دارند (برگ و ساختمان ظاهریشان شبیه یکدیگر است، در حالی که طعم میوه آنها متفاوت می‌باشد.) از میوه آن، به هنگامی که به ثمر می‌نشیند، بخورید! و حق آن را به هنگام درو، بپردازید! و اسراف نکنید، که خداوند مسرفان را دوست ندارد! ۱.۵ - بهره از زینت هااسراف در بهره گیری از زینت ها حرام است. یـبنیءادم خذوا زینتکم عند کل مسجد وکلوا واشربوا ولاتسرفوا...ای فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود بردارید! و (از نعمتهای الهی) بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی‌دارد! ۱.۶ - قصاصحرمت اسراف در قصاص: ولاتقتلوا النفس التی حرم الله الا بالحق ومن قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطـنا فلایسرف فی القتل انه کان منصورا و کسی را که خداوند خونش را حرام شمرده، نکشید، جز بحق! و آن کس که مظلوم کشته شده، برای ولیش سلطه (و حق قصاص) قرار دادیم اما در قتل اسراف نکند، چرا که او مورد حمایت است! آری اولیای مقتول ما دام که در مرز اسلام گام برمی دارند و از حد خود تجاوز نکرده‌اند مورد نصرت الهی هستند. این جمله اشاره به اعمالی که در زمان جاهلیت بود، و در امروز نیز گاهی صورت می‌گیرد که احیانا در برابر کشته شدن یک نفر از یک قبیله، قبیله مقتول خونهای زیادی را می‌ریزند. و یا اینکه در برابر کشته شدن یک نفر افراد بی گناه و بی دفاع دیگری غیر از قاتل را به قتل میرسانند، چنان که در رسوم عصر جاهلیت می‌خوانیم هر گاه فرد سرشناسی از قبیله‌ای کشته می‌شد قبیله مقتول به کشتن قاتل قانع نبود، بلکه لازم بود رئیس قبیله قاتل و یا فرد سرشناس دیگری را به قتل برسانند هر چند هیچگونه شرکتی در قتل نکرده باشد در عصر ما نیز گاهی جنایاتی رخ می‌دهد که روی جانیان عصر جاهلیت را سفید می‌کند و ما شاهد این گونه صحنه‌ها مخصوصا از ناحیه اسرائیل غاصب هستیم که هر گاه یک جنگجوی فلسطینی سربازی از آنها را بکشد بلا فاصله بمبهای خود را بر سر زنان و کودکان فلسطینی فرومی ریزند و گاه دهها نفر انسان بی دفاع و بی گناه را در برابر یک نفر به خاک و خون می‌کشند. عین همین معنی را در جنگ تحمیلی که مزدوران بعث امروز بر ضد کشور اسلامی ما به راه انداخته‌اند مشاهده می‌کنیم باشد که تاریخ آینده در این زمینه قضاوت کند. ۲ - پانویس۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۲۷۷، برگرفته از مقاله «اسراف گران (قرآن)». |