حماریهحماریه یکی از فرقه‌های خوارج و از فرق اهل سنت می‌باشند که تاریخچه‌شان به بعد از جنگ نهروان و از بین رفتن تعدادی از خوارج برمی‌گردد. ۱ - فرقه حماریهفرقه حماریه از فرق اهل سنت بوده و نباید با فرقه حماریه که از فرق شیعه می‌باشند، اشتباه گرفت؛ زیرا فرقه حماریه منتسب به شیعه در زمان امام حسن عسکری (علیه‌السلام) به وجود آمده‌اند و آنها طرف‌داران فارس ابن‌ماهویه بودند [۱]
خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایه الکبری، ص۳۸۴، بیروت، مؤسسه البلاغ للطباعه والنشر والتوزیع، ۱۴۱۱، چاپ چهارم.
و قائل به امامت جعفر کذاب بعد از شهادت امام حسن عسکری (عليه‌السلام) شدند. ۲ - رهبر فرقهمؤسس این فرقه دقیقاً مشخص نمی‌باشد؛ ولی از بزرگان آنها می‌توان به سلیمان ضمیری و خالد ابن عبدالله اشاره نمود. ۳ - اعتقادات فرقه۳.۱ - دخالت ندادن خداوند در امورحماریه از قدریه بوده و قائل به تفویض کلیه امور به انسان هستند و خداوند را در هیچ‌یک از امور به هیچ وجه دخالت نمی‌دهند؛ درحالی‌که جبریه قائل به جبر در افعال و آلت بودن انسان و فاعل بودن خدا هستند و امامیه نظریه الامر بین الامرین را قائل‌اند. ۳.۲ - کافر دانستن امام علیچون از فرقه‌های خوارج هستند و شعارشان در مقابل امیر المؤمنین علیه‌السلام «ان الحکم الا لله» (حکم فقط مخصوص خداست) است، امیرالمومنین را کافر می‌دانند و قائل‌اند که جریان حکمیت اشتباه بوده، چون حکم فقط برای خداست و جریان حکمیت گناه کبیره است و مرتکب گناه کبیره، اگر توبه نکند کافر است. بنابراین به امیر المومنین گفتند: باید اقرار به گناه کنی و بعد توبه کنی. هر چند امیرالمومنین فرمود حکمیتی که بر طبق قرآن باشد ایرادی ندارد و عین حکمیت خداست و علاوه بر آنها آیات مربوط به وفای به عهد را برای آنها قرائت کرد آنها زیر بار نرفتند و بر حرف خود پافشاری کردند. ۳.۳ - تناسخ ارواحیکی دیگر از اعتقادات آنها مسئله تناسخ ارواح است. آنها این عقیده را از ابن‌حائط گرفته‌اند. [۴]
بغدادی أبومنصور، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد، الفرق بین الفرق وبیان الفرقه الناجیه، ج۱، ص۲۶۱، بیروت، دارالآفاق الجدیده، ۱۹۷۷، چاپ دوم.
آنها می‌گویند که ارواح بعد از مردن به نسبت اعمال گذشته شخص، به بدن انسان یا حیوان دیگری می‌روند و همین‌طور این گردش ادامه دارد.۳.۴ - آفرینش انسان از حیوانات مسخشدهآنها قائل‌اند خداوند عده‌ای را به صورت حیوانات مختلف مسخ نموده است و بعد از مسخ دوباره به صورت انسان تبدیل می‌شوند و این اعتقاد را از عباد ابن سلیمان ضمیری گرفته‌اند. [۵]
بغدادی أبومنصور، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد، الفرق بین الفرق وبیان الفرقه الناجیه، ج۱، ص۲۶۱، بیروت، دارالآفاق الجدیده، ۱۹۷۷، چاپ دوم.
در حالی‌که می‌دانیم که طبق روایات هیچ‌کدام از کسانی که مسخ شده‌اند، بیش از سه روز زنده نمانده‌اند و از بین رفته‌اند. [۶]
بکری قرطبی، حسن علی بن خلف بن عبدالملک بن بطال، شرح صحیح البخاری، ج۵، ص۴۴۸، تحقیق: أبوتمیم یاسر بن إبراهیم، عربستان، مکتبه الرشد، ۱۴۲۳ه - ۲۰۰۳م، چاپ دوم.
[۷]
أنصاری قرطبی، أبوعبدالله محمد بن أحمد، الجامع لأحکام القرآن (تفسیر قرطبی)، ج۱، ص۴۴۱، مصر، دارالشعب، بی‌تا.
[۸]
قرشی أبو الفداء، إسماعیل بن عمر بن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۱۲۳، بیروت، مکتبه المعارف، بی‌تا.
۳.۵ - آفرینش کرم و عقرب منسوب به انسانهمچنین اعتقاد دارند که به وجود آمدن کرم از بدن انسان و عقرب از بین خشت‌های قبر، هیچ‌کدام منسوب به خدا نیست و همه به فعل مستقیم انسان و طبیعت آن برمی‌گردد. [۹]
إسفرایینی، أبوالمظفر، طاهر بن محمد، التبصیر فی الدین وتمییز الفرقه الناجیه عن الفرق الهالکین، ج۱، ص۱۳۹، تحقیق: کمال یوسف الحوت، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۳ه - ۱۹۸۳م، چاپ اول.
۳.۶ - خلق مارها و حشرات منسوب به شیطانآنها اعتقاد دارند ایجاد مارها و حشرات و سموم (شرور) به شیطان برمی‌گردد [۱۰]
بغدادی أبومنصور، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد، الفرق بین الفرق وبیان الفرقه الناجیه، ج۱، ص۲۶۱، بیروت، دارالآفاق الجدیده، ۱۹۷۷، چاپ دوم.
نه به خدا؛ یعنی در واقع می‌گویند خالق آنها شیطان است نه خدا. این تقریبا شبیه به همان اعتقاد زردشت می‌باشد که برای عالم دو مبدا خیر و شر به نام اهورا مزدا و اهریمن قائل هستند. از این برخی حماریه را قسمی از مجوس و برخی گمراه‌تر از مجوس می‌دانند.۴ - سرانجام حماریههمچنین ذکر این نکته لازم می‌آید که در اینکه حماریه منقرض شده‌اند شکی نیست؛ اما هیچ‌یک از مورخین به تاریخ انقراض آنها اشاره‌ای نکرده است. ۵ - پانویس
۶ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «حماریه». |