روغنروغن ماده ای چرب است و از احکام آن در بابهای طهارت، حج، تجارت و اطعمه و اشربه سخن گفته‌اند. ۱ - معنای روغن روغن مادّه‌ای چرب، برگرفته از پيه‌های حيوانی يا دانه‌های گياهی می باشد. ۲ - احکام روغن در فقه۲.۱ - احکام روغن در طهارتروغن مایع متنجس تطهیر پذير نيست.برخی گفته‌اند: چنانچه آن را در آب کر بريزند و به هم بزنند به گونه‌ای که اجزای آب با همه اجزای روغن آميخته شود، پاک می‌گردد. صاحب عروه با نقل‌قول به امکان تطهیر روغن متنجس، آن را فی‌الجمله پذیرفته و در چگونگی آن می‌نویسد: «قد یقال بطهارة الدهن المتنجّس اذا جعل فی الکرّ الحارّ؛ بحیث اختلط معه، ثمّ اخذ من فوقه بعد برودته، لکنّه مشکل؛ لعدم حصول العلم بوصول الماء الی جمیع اجزائه و ان کان غیر بعید اذا غلی الماء مقداراً من الزمان.» امام خمینی در تعالیق خویش بر عروه آن را «بعید» شمرده است. این در صورتی است که روغن متنجس مایع باشد. ليکن اگر روغن جامد باشد، با نجس شدن قسمتی از آن، ديگر قسمتها نجس نمی‌شود؛ بلکه با برداشتن آن قسمت و مقداری از اطراف آن، باقی مانده پاک خواهد بود. ۲.۲ - احکام روغن در حجماليدن روغن خوش بو به بدن، بلکه بنابر مشهور هر روغن، حتّی غير خوش بو، در غير حال ضرورت بر محرم حرام است. در اينکه ماليدن روغن خوش بو به بدن قبل از احرام در صورتی که بوی آن تا بعد از احرام باقی بماند، حرام است يا نه، اختلاف است. امام خمینی دراین‌رابطه می‌فرماید: «پانزدهم (از محرمات احرام) روغن مالیدن (است)؛ اگرچه دارای بوی خوش نباشد؛ بلکه مالیدن روغنی که دارای بوی خوش است قبل از احرام، درصورتی‌که بوی آن تا وقت احرام باقی می‌ماند جایز نیست، ولی در صورت اضطرار، مالیدن روغن اشکالی ندارد. و خوردن روغنی که دارای بوی خوش نیست اشکالی ندارد. و اگر روغن دارای بوی خوش باشد کفّاره‌اش یک گوسفند است حتی برای کسی که اضطرار به آن دارد. و اگر دارای بوی خوش نباشد چیزی بر او نیست.» [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۴۸، کتاب الحج، القول فی تروک الاحرام، الخامس عشر.
پس ماليدن روغن معطر علاوه بر حرمت، کفاره دارد. در اينکه کفّاره آن مطلقا يک گوسفند است يا تنها در صورتی که از روی علم و عمد باشد و چنانچه از روی جهل باشد کفّاره آن اطعام يک فقیر می‌باشد، اختلاف است. برخی در فرض اضطرار به ماليدن روغن، کفّاره را ثابت ندانسته‌اند. در ثبوت کفاره جهت ماليدن روغن غير معطّر اختلاف است. [۱۰]
مناسک حج (مراجع) ص۱۷۹-۱۸۰.
۲.۳ - احکام روغن در تجارتداد و ستد و استفاده از روغنی که نجاستش ذاتی است، مانند روغن برگرفته از پيه مردار حتّی در غير خوردن جایز نيست. بر عدم جوازادعای اجماع شده است؛ليکن برخی استفاده از آن را در مثل استصباح که مشروط به پاکی نيست، جایز دانسته‌اند. [۱۳]
العروة الوثقی ج۱، ۱۸۵.
البته استصباح با روغن پاکی که بر اثر ملاقات نجاست، نجس شده جایز است؛چنان که داد و ستد آن نيز جهت استصباح صحیح است.در ربا روغن از حيث مماثلت تابع اصلی است که از آن گرفته می‌شود، مانند روغنهايی که از شير گاو می‌گيرند که همه يک جنس محسوب می‌شوند و فروختن روغن گاوی در ازای روغن گاوی با فزونی يکی بر ديگری ربا و حرام است؛ ليکن روغن حیوانی و روغن نباتی که از دو اصل و دو جنس مختلف گرفته می‌شوند، دو جنس به شمار می‌روند؛ در نتيجه فروختن يکی در ازای ديگری به بيشتر ربا نخواهد بود؛ هرچند بر هر دو يک عنوان (روغن) صادق است. ۲.۴ - حکم کفاره دادن روغندر استفتاء از امام خمینی سؤال شده است: شخصی کفاره روزه خود را برنج و روغن به فقیر داده. آیا صحیح است؟ و در پاسخ مرقوم داشته‌اند: بسمه تعالی، اشکال ندارد. ۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۱۹۶-۱۹۷. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |