سیدمحمد بن سیدمحمدتقی بحرالعلومسید محمد فرزند سیدمحمدتقی از خاندان بحرالعلوم است. ۱ - مشخصاتسید محمد بن سیدمحمدتقی (۱۲۶۱-۱۳۲۶ق/۱۸۴۵-۱۹۰۸م)، در نجف چشم به جهان گشود. فقه را نزد عمویش سیدعلی، شیخ‌راضی و سید حسین ترک کوه کمری و اصول را نزد میرزا‌عبدالرحیم نهاوندی و فلسفه را نزد حکیم الهی میرزا‌محمدباقر نجفی (د ۱۲۹۰ق/۱۸۷۳م) آموخت. وی از عمویش اجازه روایت یافت. پس از درگذشت عمویش سیدعلی، در سطوح عالی به تدریس پرداخت و سرانجام ریاست حوزه نجف را به دست گرفت و مرجع تقلید مردم گردید. او به امور اجتماعی و سیاسی حوزه علمی و مشکلات مردم اهتمام می‌ورزید. یکی از کارهای او این بود که از مقامات دولتی خواست طلاب و روحانیون را از خدمت سربازی معاف دارند. این پیشنهاد پذیرفته شد. وجوهات خیریه هندیه (در عراق ) که درآمد آن اختصاص به حوزه‌های علمی شیعی داشت، به دست او توزیع می‌شد. [۱]
حرزالدین، محمد، ج۲، ص۳۸۲، معارف‌الرجال، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، ۱۴۰۵ق.
او به مطالعه، تحقیق و تألیف دلبستگی بسیار داشت و بر اثر مداومت در این امور، در اواخر عمر بینایی‌اش را از دست داد. وی کتابخانه بزرگی بنیاد نهاد که به گفته محسن امین، از نظر کتب فقهی و اصولی و روایی، جامع‌ترین کتابخانه در عراق بود.۲ - آثاراثر مشهور او کتاب فقهی بلغةالفقیه است [۲]
محمدبن علی حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، ج۱، ص۱۸۳، قم ۱۴۰۵.
[۳]
محمدبن علی حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، ج۲، ص۳۸۱ـ۳۸۳، قم ۱۴۰۵.
[۴]
محسن امین، اعیان الشیعة، ج۹، ص۴۰۸، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۵]
محمّدمهدی بن مرتضی بحرالعلوم، رجال السید بحرالعلوم: المعروف بالفوائد الرجالیة، ج۱، ص۱۴۷ـ۱۵۰، چاپ محمد صادق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران ۱۳۶۳ ش.
که شامل ۱۶ رساله فقهی است. این کتاب نخستین‌بار در ۱۳۲۵ق/۱۹۰۷م در تبریز و در سال ۲۹-۱۳۲۸ق/۱۱-۱۹۱۰م در تهران چاپ شده است. [۶]
موسوی اصفهانی، محمد، ج۲، ص۷۲-۷۱، احسن‌الودیعة، بغداد، المکتبةالعربیة.
[۷]
حرزالدین، محمد، ج۲، ص۳۸۳، معارف‌الرجال، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، ۱۴۰۵ق.
نیز از تألیفات او الوجیزه است که در ۱۳۲۴ق/۱۹۰۶م در تهران چاپ شده است. کتاب مواقف حاسمة فی تاریخ‌التضعیة و‌الفداء تألیف دیگر اوست که در نجف چاپ شده است.۳ - وفاتاو در نجف چشم از جهان فرو بست. ۴ - فرزندان۴ تن از پسران سیدمحمد از عالمان بوده‌اند: سیدجعفر، در نجف به دنبا آمد و نزد پدر علوم اسلامی را آموخت و به رتبه اجتهاد نایل آمد. با این‌که عمر کوتاهی داشت، در رشد علمی و احاطه بر علوم اسلامی گوی سبقت را از همگان ربود. او در ۱۳۳۴ق/۱۹۱۶م درگذشت. سیدمهدی، در نجف تولد یافت و نزد پدر و میرزای شیرازی د ر سامرا علوم اسلامی را فرا گرفت. پس از آن‌که پدرش برای زیارت مزار امام رضا علیه‌السلام به ایران سفر کرد، به جای وی به تدریس و انجام وظایف دینی و اجتماعی در زادگاه خویش همت گماشت. در ۱۳۱۳ق/۱۸۹۵م در بغداد درگذشت و در کاظمین به خاک سپرده شد. سیدعباس(۱۳۰۲-۱۳۴۳ق/۱۸۸۵-۱۹۲۴م)، در نجف زاده شد و منطق ، فقه و اصول را نزد استادان فن آموخت. در جوانی به مصر سفر کرد و حدود ۲۰ سال در آن سامان زیست و پس از آن به نجف بازگشت و در کربلاء درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد. سیدمیرعلی، در نجف تولد یافت. نزد پدر و دیگر عالمان درس خواند. او همراه برادرش مهدی در نوشتن کتاب بلغةالفقیه با پدر همکاری کرد. در ۱۳۱۵ق/۱۸۹۷م درگذشت. کتاب کشفی‌الاسرار‌فی‌شرح‌الاظهار اثر اوست که به صورت خطی باقی‌مانده است. ۵ - پانویس
۶ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «آل بحرالعلوم»، شماره۵۴۵. دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل بحرالعلوم»، شماره۳۸۰. |