تغیر مسیر یافته از - صفوان‌ ابن‌ یحیی‌
زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه
 

صفوان بن یحیی





ابومحمد صفوان بن یحیی بجلی کوفی، ملقب به بیاع السابری (م ۲۱۰ هـ)، از اصحاب و راویان امام کاظم و امام رضا و امام جواد (علیهم‌السلام) و وكیل امام رضا (علیه‌السلام) و امام جواد (علیه‌السلام) بود. صفوان را از اصحاب اجماع، فقها و از محدثان موثق شیعه به شمار آورده‌اند.


۱ - معرف اجمالی



ابومحمد صفوان بن یحیی بجلی کوفی، ملقب به بیاع السابری، اهل کوفه و از موالی بجیله بود پدرش از اصحاب امام صادق (علیه‌السلام) و صفوان از اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد (علیهم‌السّلام) بود. همچنین از وکلای امام کاظم و امام رضا (علیهما‌السّلام) به شمار می‌رفت که راوی از آنان هم می‌باشد.
وی فروشنده پارچه‌ای ظریف به نام سابری بود. و از همین‌رو به بیاع سابری مشهور شد. او با صفوان بن مهران جمّال تفاوت دارد.

۲ - دیدگاه علما



ابوعمرو کشّی، صفوان را از جمله کسانی دانسته که علمای شیعه به اتفاق، آنان را فقیه و دانشمند و سخن ایشان را درست می‌دانند.
صفوان از اصحاب اجماع است و علمای شیعه بر درستی روایات او اتفاق نظر دارند. نجاشی او را با الفاظ ثقه و ثقه عین ستوده است و شیخ طوسی صفوان را نزد علمای حدیث موثق‌ترین اهل زمان خود و عابدترین و از زهّاد می‌داند.
نجاشی نیز بیاع السابری را از بزرگان شیعه و فردی عابد و زاهد و محدثی کاملا موثق دانسته و می‌گوید: به رغم این‌که واقفی‌ها نسبت به صفوان بذل و بخشش بسیار داشتند، ولی او عقیده و مذهبش را حفظ کرد و واقفیه را نپذیرفت.
صفوان با عبدالله بن جندب و علی بن نعمان شراکت داشت و گزارش شده که این سه تن در مسجدالحرام با هم‌عهد بستند که هر کدام پیش تر مُرد، آن دو دیگر واجباتی چون نماز، روزه و زکاتش را به جای آورند. چنین بود که هر دو رفیق مردند و صفوان زنده ماند، از این‌رو هر روز ۱۵۰ رکعت نماز می‌گزارد. سالی سه ماه روزه می‌داشت و هر سال سه مرتبه زکات می‌پرداخت و هرگاه انفاق می‌کرد و صدقه‌ای می‌داد، به همان میزان هم از جانب آن دو چنین می‌کرد. در باب زهد و تقوایش نیز گفته شده که شخصی از او خواست تا مبلغی (شاید معونه‌ای) را در کوفه به خانواده‌اش برساند، ابومحمد به این سبب که شترانش در اجاره دیگران است و باید اجازه بگیرد، از پذیرش آن امتناع ورزید.

۳ - مشایخ و راویان



نام او در سلسله سند بیش از ۱۱۰۰ حدیث آمده است. از عبدالله بن مسکان، اسحاق بن عمار و داود بن فرقد، ابن‌ابی‌عمیر، ابن‌بکیر، حمّاد بن عثمان، عبدالله بن سنان و بسیاری دیگر روایت شنیده است.
گروهی از محدثان و دانشمندان از ابومحمد حدیث فراگرفته و روایت کرده‌اند که عبارت‌اند از: فضل بن شاذان نیشابوری، احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی ابوعبدالله محمد بن خالد برقی، محمد بن عیسی یقطینی، محمد بن حمید عطار نیشابوری ایوب بن نوح و محمد بن حسین بن ابی‌خطاب زیّات.

۴ - سرگذشت



صفوان نزد ائمه (علیهم‌السلام) از جایگاه والایی برخوردار و مورد رضایت ایشان بود، به‌همین خاطر چون در سال ۲۱۰ هـ در مدینه از دنیا رفت، امام جواد (علیه‌السّلام) حنوط و کفن برای تجهیز وی فرستاده و از اسماعیل بن موسی (پسر امام كاظم (علیه‌السّلام)) خواستند تا بر او نماز بخواند.
[۲۸] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۲۲۳.
[۲۹] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۲۲۹.
[۳۰] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۴۰۰.
[۳۱] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۵۵۶.
و در روایتی خشنودی خود را از او بیان فرموده است.

۵ - آثار



آثار و تالیفات صفوان بالغ بر سی کتاب بوده که تنها نام تالیفات زیر ثبت شده است:
مجموعه مسائلی از امام کاظم (علیه‌السّلام) الآداب و بشارات المومن، التجارات، المحنة (المحبة) و الوظائف الوضوء، الصلاة، الصوم، الحج، الزکاة، النکاح، الطلاق، الفرائض، الوصایا، الشراء و البیع، العتق و التدبیر، البشارات و النوادر.

۶ - مطالعه بیشتر



برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
[۳۸] اعلمی‌ حا‌ئری، محمدحسین‌، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۱۱، ص۳۷۹.


۷ - پانویس


 
۱. طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۸۳.    
۲. برقی، احمد بن محمد، رجال البرقی، ص۵۵.    
۳. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۳۵۲.    
۴. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۳۷۸.    
۵. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۴۰۲.    
۶. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۷، ص۱۷۹.    
۷. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۳۵۲.    
۸. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۳۷۸.    
۹. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۴۰۲.    
۱۰. حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، ص۱۷۰.    
۱۱. خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۱۳۴.    
۱۲. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۲۲۳.    
۱۳. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۲۲۹.    
۱۴. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۴۰۰.    
۱۵. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۵۵۶.    
۱۶. اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۴۱۳.    
۱۷. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۱۹۷.    
۱۸. ابن‌داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۱۱۱.    
۱۹. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۷.    
۲۰. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۵۴.    
۲۱. خالد برقعی، احمد بن محمد، المحاسن، ج۱، ص۱۴۷.    
۲۲. خالد برقعی، احمد بن محمد، المحاسن، ج۲، ص۴۳۹.    
۲۳. خالد برقعی، احمد بن محمد، المحاسن، ج۲، ص۵۲۰.    
۲۴. خالد برقعی، احمد بن محمد، المحاسن، ج۱، ص۸۲.    
۲۵. صفار قمی، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ص۱۵۵.    
۲۶. صفار قمی، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ص۱۷۸.    
۲۷. زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۳، ص۲۰۶.    
۲۸. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۲۲۳.
۲۹. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۲۲۹.
۳۰. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۴۰۰.
۳۱. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۵۵۶.
۳۲. طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۸۳.    
۳۳. ابن‌شهرآشوب، محمدعلی، معالم العلماء، ص۵۹.    
۳۴. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۷۴.    
۳۵. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۴۳۹.    
۳۶. اسدی جزائری، عبدالنبی بن سعدالدین، حاوی الاقوال، ج۱، ص۴۴۱.    
۳۷. مجلسی، محمدباقر، الوجیزه، ص۹۵.    
۳۸. اعلمی‌ حا‌ئری، محمدحسین‌، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۱۱، ص۳۷۹.


۸ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۰۵، برگرفته از مقاله «ابومحمد صفوان بن یحیی بجلی».
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «صفوان بن یحیی» تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۷/۰۹    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.