عقیمعقیم، مرد ناتوان از بارور کردن تخمک زن و زن نازا را گویند. [۱]
مجمع البحرین، واژه «عقم».
۱ - حکم تکلیفی عقیم کردنعقیم کردن که از آن در مباحث مربوط به پیشگیری از بارداری و کنترل جمعیت موجودات به‌عنوان یکی از راه‌های توازن بخشی به جمعیت، مخصوصاً در موارد خطرآفرین، همچنین به‌عنوان مجازات بازدارنده برای کنترل افراد متجاوز به عنف، موردتوجه قرار دارد آیا فی‌نفسه برای خود انسان جایز است؟ یعنی انسان مجاز است که خودش را به انتخاب و اختیار خویش، عقیم سازد؟ این موضوع به‌طور مکرر از امام خمینی سؤال شده و ایشان هم پاسخ داده‌اند که در مجموعه استفتائات ایشان آمده است. از جمله سؤال شده است: «۱. کسی که زیاد مثلاً پنج- شش تا بچه دارد و هنوز هم سلسله تولد جاری است، وقتی‌که زن مذکور حمل شد ابتدای حمل تا وقت ولادت در مشقت و زحمت می‌ماند. آیا این زن با رضایت طرفین زوج و زوجه می‌تواند برای علاج، سلسله تولد را ببندد؟ علاوه بر این، تهیه معاش بچه‌ها و پرورش این‌ها همچنین باعث کلفت و زحمت است، آیا بستن لوله‌های رحم جایز است یا خیر؟ بسمه تعالی، جایز نیست خود را عقیم کند، ولی جلوگیری از حمل به‌طوری‌که موجب نقص عضو نشود مانع ندارد.» همچنین در کتاب تحریرالوسیله در بیان حرمت خوردن چیزهای مضر به بدن آمده است: «خوردن هر چیزی که به بدن ضرر می‌رساند حرام است، چه موجب هلاکت باشد- مانند آشامیدن سم‌های کشنده و آشامیدن زن حامله چیزی را که موجب سقط جنین شود- و چه موجب انحراف مزاج یا از کار افتادن بعضی از حسّ‌های ظاهری یا باطنی، یا موجب فقدان بعضی از نیروها باشد مانند مردی که چیزی بیاشامد که قوه جنسی و تناسلی را قطع نماید یا زن چیزی بیاشامد که عقیم و نازا شود.» [۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۷۴، کتاب االاطعمة و الاشربة، القول فی غیر الحیوان، مسالة ۲.
۲ - احکام مرتبطاز احکام مرتبط با آن در بابهای نکاح و دیات و اطعمه و اشربه (خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها) سخن گفته‌اند. ۲.۱ - در نکاحازدواج با زن نازا مکروه است. [۵]
جامع عباسی، ص۲۶۱.
به تصریح برخی، عقیم کردن خود برای همیشه با عمل جراحی یا استفاده از دارو و مانند آن حرام است. [۶]
منیة السائل، ص۱۲۱.
برخی نیز در صورتی که جنایت بر نفس به شمار نیاید، آن را جایز دانسته‌اند. به قول مشهور ، عزل از همسر آزاد در صورت عدم رضایت وی، مکروه است؛ لیکن اگر زن عقیم باشد کراهت ندارد. [۱۰]
جامع عباسی، ص۲۶۸.
عقیم بودن مرد یا زن، از عیوب مجوز برهم زدن عقد ازدواج به شمار نمی‌رود؛ لیکن چنانچه در عقد، عقیم نبودن مرد یا زن شرط گردد و پس از عقد معلوم شود که وی عقیم است، طرف دیگر می‌تواند عقد را برهم زند؛ [۱۳]
مهذب الاحکام، ج۲۵، ص۱۴۳.
لیکن برخی به دلیل عدم حصول علم به عقیم بودن با شواهد و قراین عادی و پزشکی و احتمال بارور کردن مرد یا بارور شدن زن در آینده ، چنین شرطی را مجوز فسخ عقد ندانسته‌اند. در صورتی که مرد یا زن علم به عقیم بودن خود داشته باشد، لازم نیست هنگام خواستگاری برای عقد آن را به خانواده عروس یا داماد اعلام کند، مگر آنکه از او در این خصوص سؤال کنند که واجب است حقیقت را بگوید. ۲.۲ - در دیاتبه قول برخی، چنانچه مرد یا زنی بر اثر جنایت عقیم شود، دیه کامل بر عهده جانی می‌آید. [۱۹]
مفتاح الکرامة، ج۲۱، ص۳۵۹-۳۶۰.
برخی حکومت را ثابت دانسته‌اند.۳ - پانویس
۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۴۴۴، برگرفته از مقاله «عقیم». • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. رده‌های این صفحه : دیدگاه های فقهی امام خمینی
|