فضافضا، محلی فراخ، باز و بدون سقف می باشد. ۱ - مفهوم فضافضا،محیط پیرامون موجودات زمینی، آکنده از هوا؛ محلی فراخ، باز و بدون سقف. ۲ - احکام مرتبطاز آن به مناسبت در بابهای صلات ، خمس ، حج ، صلح ، احیاء موات و قضاء نام برده‌اند. ۳ - فضا در بحث صلاتبر نمازگزار ، گذاشتن سُتره ( حایل ) در پیش رو مستحب است. ستره در فضای باز با گذاشتن شاخصی بلند از زمین ، از قبیل کوله پشتی و سنگ در جلوِ نمازگزار تحقق می‌یابد . قبله ساختمان کعبه نیست؛ بلکه فضایی است که کعبه در آن بناشده است و فضای محاذی آن تا آسمان نیز قبله به شمار می‌رود. برخی فضای محاذی کعبه را به مقداری که عرفا از فضای کعبه محسوب شود، قبله دانسته‌اند. به تصریح برخی این حکم در مساجد نیز جاری است و آثار مسجد بر فضای محاذی آن تا آسمان مترتب می‌شود. کسی که بر بام کعبه نماز می‌گزارد، به قول مشهور باید مقداری از فضای بام را قبله قرار دهد و اگر در نقطه پایانی بام نماز بخواند، نمازش باطل است. ۴ - فضا در بحث خمسملکیت فضا تابع ملکیت زمین است. بنابر این، مالک زمین، مالک فضای آن نیز می‌باشد؛ لیکن در این‌که ملکیت فضا تا آسمان و جو زمین است، یا تا جایی است که عرف او را مالک می‌داند، اختلاف است. معروف قول نخست است [۷]
کتاب الخمس (محقق داماد)، ص۳۸۰
[۸]
کتاب الخمس (محقق داماد)، ص ۳۹۵.
[۹]
تفصیل الشریعة (الخمس و الانفال) ، ص۳۲۰.
۵ - فضا در بحث حجبرخی، فضای محاذی میقات تا آسمان را همچون قبله از میقات دانسته‌اند. [۱۱]
کشف الغطاء، ج۴، ص۵۴۹
قطع شاخه درختی که ریشه‌اش در بیرون حرم ، اما شاخه‌اش در فضای حرم و یا ریشه‌اش در حرم و شاخه‌اش در فضای بیرون حرم می‌باشد، حرام است. [۱۳]
المعتمد فی شرح المناسک، ج۴، ص۲۶۹.
۶ - فضا در بحث صلح و احیاء مواتتصرف در فضای راه عمومی به احداث بالکن و مانند آن در صورتی که مزاحم آمد و شد مردم نباشد و برای رهگذران زیان نداشته باشد، جایز است ؛ اما تصرف در فضای راه خصوصی، همانند کوچه‌های بن بست، بدون اذن صاحبان آن جایز نیست ۷ - فضا در بحث قضاءمستحب است قاضی برای قضاوت در فضایی باز و فراخ بنشیند تا ارباب رجوع به آسانی به او دسترس داشته باشند. ۸ - پانویس
۹ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۶۹۵، برگرفته از مقاله «فضا». |