مرجح جهتیعامل روشن کننده جهت صدور حدیث را مرجح جهتی گویند. ۱ - تعریفمرجح جهتی، از اقسام مرجح داخلی و مقابل مرجح صدوری و مرجح مضمونی بوده و عبارت است از اموری که علل و انگیزه‌های صدور حدیث را روشن می‌سازد و به اصل صدور حدیث کار ندارد؛ ۲ - احتمالات در صدور حدیثبه بیان دیگر، عواملی است که جهت صدور یک حدیث را تقویت کرده و آن را به حق نزدیک تر و از باطل دورتر می‌گرداند، مانند حدیثی که صدور آن برای ما مسلّم است ولی دو احتمال در آن وجود دارد: ۱. در مقام بیان حکم واقعی است؛ ۲. در مقام بیان واقع نیست، بلکه از روی مصلحت و تقیه، صادر شده است؛ در چنین موردی، وجود مرجحات جهتیه، وضعیت را روشن می‌سازد، مثل: موافق یا مخالف بودن یک حدیث با عامه؛ یعنی در مقام تعارض دو حدیث، آن خبری که مخالف با عامه باشد راجح است، چون در حدیث موافق با عامه دو احتمال یاد شده وجود دارد، اما در حدیث مخالف عامه، احتمال دوم که از روی تقیه صادر شده باشد وجود ندارد. ۳ - تقیه در احادیث ائمهمرجح جهتی تنها در احادیث ائمه معصومین علیهم‌السّلام به کار می‌رود، زیرا آنان در تقیه به سر می‌بردند، ولی نسبت به احادیث نبوی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم این رجحان وجود ندارد، زیرا برای آن حضرت احتمال تقیه نبوده است. ۴ - نکتهمرجح جهتی تنها به اخبار آحاد اختصاص ندارد بلکه در اخبار متواتر هم متصور است. [۲]
تهذیب الاصول، سبزواری، عبدالاعلی، ج۱، ص۱۷۸.
[۴]
منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، جزایری، محمدجعفر، ج۸، ص۲۲۶.
[۷]
فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۲، ص۷۸۳.
[۹]
کفایة الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۵۱۸.
[۱۰]
الوصول الی کفایة الاصول، شیرازی، محمد، ج۵، ص۳۶۲.
[۱۱]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۵۱۲.
[۱۲]
شرح رسائل، محمدی، علی، ج۷، ص۲۶۳.
[۱۳]
شرح رسائل، محمدی، علی، ج۷، ص۱۶۳.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۷۲۱، برگرفته از مقاله «مرجح جهتی». رده‌های این صفحه : مرجحات سندی (اعم)
|