وقایع کربلا در تذکرة الخواصکتاب تذکرة الخواص من الامة بذکر خصائص الائمة (علیه‌السّلام) اثر بغدادی معروف به سبط بن جوزی (۶۵۴ ق) می‌باشد، در کتاب مذکور به گوشه‌ای از شرح زندگانی امام حسین و وقایع کربلا اشاره شده است. ۱ - شرح زندگانی امام حسینسبط ابن جوزی باب نهم این کتاب را، به شرح زندگانی و قیام امام حسین (علیه‌السّلام) و مسائل پس از آن اختصاص داده است. [۱]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۱۵_ ۲۸۲.
وی پس از اشاره به کنیه، القاب و تاریخ ولادت آن حضرت، اخباری مربوط به منزلت و جایگاه خاص حسنین (علیه‌السّلام) نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، و گزارش‌هایی درباره مواضع امام حسین در برابر خلیفه دوم و مروان آورده است. او سپس ذیل عنوان «ذکر سیرته مختصرا به اخبار نهضت کربلا، که با مرگ معاویه و بیعت ستانی یزید آغاز می‌شود، پرداخته است. یکی از گزارش‌هایی که تنها وی به تفصیل آن را آورده، گزارش محتوای نامه یزید به ابن عباس مبنی بر بازداشتن امام حسین (علیه‌السّلام) از قیام، و پاسخ ابن عباس به وی است. [۲]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ص۱۳۴_ ۱۳۶.
[۳]
ابن سعد، «ترجمة الحسین علیه‌السّلام و مقتله»، فصلنامه تراثنا، سال سوم، ش۱۰، ص۱۶۸_ ۱۶۹.
او در ادامه، به ذکر قیام و شهادت مسلم در کوفه، رفتن امام حسین (علیه‌السّلام) به عراق و شهادت حضرت و یارانشان، و اسامی شهدای بنی هاشم پرداخته است. وی درباره کشنده امام حسین (علیه‌السّلام) چندین قول را بیان کرده و سپس گفته که صحیح‌تر آن است که سنان بن انس نخعی با مشارکت شمر، حضرت را کشت.۲ - بردن اسرا به کوفه و شامبحث بعدی سبط بن جوزی، درباره بردن اسرا به همراه سرهای شهدا به کوفه و شام است. او درباره مکان دفن سر امام (علیه‌السّلام) پنج قول بیان کرده و در پایان نگاشته است: سر و پیکر او هرجا که باشد، او در قالب‌ها و دل‌ها جای داشته، در اعماق دل‌ها و خاطره‌ها زنده است. [۴]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۰۶-۲۰۹.
برخی از مطالب دیگر این باب، عبارت‌اند از چند مرثیه درباره امام حسین (علیه‌السّلام)، بیان سرخی آسمان پس از شهادت حضرت، نامه یزید به ابن عباس (پس از شهادت امام) و پاسخ وی، فرزندان حسین، عقوبت کشندگان و انتقام از ستمکاران حسین (علیه‌السّلام) و قیام توابین و مختار و قتل ابن زیاد، و فصلی درباره جواز لعن یزید بن معاویه.۳ - کیفیت شهادت طفل شیرخواریکی از گزارشهای درخور توجه در این کتاب، کیفیت شهادت طفل شیرخوار به روایت هشام کلبی (شاگرد ابومخنف) است؛ زیرا نخستین بار در این کتاب آمده است که وقتی طفل شیرخوار از تشنگی گریه می‌کرد، امام او را روی دستش گرفته، خطاب به سپاه عمر سعد فرمودند: «ای قوم؛ اگر بر من رحم نمی‌کنید، بر این طفل رحم کنید». پس مردی از سپاه دشمن تیری به طفل زد و او را کشت... [۵]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۶۴.
۴ - ویژگی کتاب مذکورنکته شایان توجه دیگر درباره این اثر آنکه برخی از مقتل‌هایی که اکنون موجود نیست و تنها برخی از اخبار آن در برخی آثار مورخان متقدم آمده است، نزد سبط بن جوزی موجود بوده و او برخی از اخبار آنها را نقل کرده است؛ چنان که در چند جا، از مقتل الحسین هشام بن محمد کلبی، [۶]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۵۴.
[۷]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۵۲.
[۸]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۴۵.
[۹]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۳۱.
[۱۰]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۰۲.
[۱۱]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۹۹.
[۱۲]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۹۸.
[۱۳]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۸۷.
[۱۴]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۸۵.
[۱۵]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۸۲.
[۱۶]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۷۲.
[۱۷]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۶۷.
[۱۸]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۶۳.
[۱۹]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۴۸.
[۲۰]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۴۵.
[۲۱]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۳۶.
[۲۲]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۳۵.
واقدی، [۲۳]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۳۸.
[۲۴]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۳۳.
[۲۵]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۵۱.
[۲۶]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۸۲.
[۲۷]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۷۱.
[۲۸]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۶۳.
[۲۹]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۵۴.
[۳۰]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۹۳.
[۳۱]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۸۷.
[۳۲]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۱۲.
[۳۳]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۳۷.
[۳۴]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۴۰.
[۳۵]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۵۱.
مدائنی [۳۶]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۸۶.
[۳۷]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۷۹.
[۳۸]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۲۵.
[۳۹]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۲۷۶.
و ابن ابی الدنیا، [۴۰]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۸۴.
[۴۱]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۸۸.
[۴۲]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۹۷.
[۴۳]
سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۹۹.
اخباری را نقل کرده است. این نکته حاکی از آن است که این کتاب‌ها تا قرن هفتم و بیش از یورش مغول به بلاد اسلامی، موجود بوده است. ۵ - پانویس
۶ - منبعپیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۹۷_۹۹. رده‌های این صفحه : تاریخ زندگانی امام حسین | تاریخ نگاری | عاشورا در کتب تاریخی | مقتل پیشوایی | مقتل جامع سیدالشهداء | نهضت عاشورا
|