حنظلحنظل، به هندوانه ابوجهل گفته می شود. ۱ - تعریف حنظلحنظل، ميوه‌اى گرد و زرد رنگ به اندازه پرتقال با پوست نازك و سخت و مغز سفيد است كه بسيار تلخ مى‌باشد. ۲ - کاربرد حنظل در فقهاز آن به مناسبت در باب صلات و اطعمه و اشربه سخن رفته است. ۲.۱ - کاربرد حنظل در باب صلاتسجده بر حنظل به جهت خوردنى نبودنِ آن صحيح است. امام خمینی در تحریرالوسیله می‌فرماید: «سجده بر غیر خوردنی مثل حنظل و خرنوب و مانند این‌ها اشکالی ندارد.» [۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۵۸، کتاب الصلاة، المقدمة الرابعة فی المکان، مسالة۱۰.
در اینجا طرداً للباب ذکر چیزهایی که سجده بر آن‌ها صحیح است و چیزهایی که صحیح نیست، خالی از فایده نیست. دراین‌رابطه در تحریرالوسیله در احکام نماز آمده است: جای سجده در حال اختیار، باید زمین یا روییدنی (از زمین) یا کاغذ باشد و افضل از همه تربت شریف حسینی (علیه‌السلام) است که بنابر آنچه که در حدیث است حجاب‌های هفت‌گانه را پاره می‌کند و تا زمین‌های هفت‌گانه نور می‌دهد. و سجده بر معادنی که عنوان «زمین» را ازدست‌داده‌اند، مانند طلا و نقره و شیشه و قیر و مانند آن صحیح نیست. و همچنین سجده بر چیزی که دیگر به آن گیاه گفته نمی‌شود مانند خاکستر صحیح نیست. و سجده بر سفال و آجر و آهک و گچ، حتی بعد از پخته‌شدن و همچنین بر زغال، بنابر اقوی جایز است و همچنین سجده بر گِل‌ارمنی و سنگ آسیاب و تمام اقسام مرمر- مگر آنکه مصنوعی باشد و معلوم هم نباشد که ماده‌اش از چیزهایی است که سجده بر آن جایز است - صحیح است. و بر روییدنی‌ای سجده جایز است که خوردنی و پوشیدنی نباشد، بنابراین سجده بر خوردنی‌ها و پوشیدنی‌های رایج میان مردم مثل آنچه که نان شده یا پخته شده و حبوباتی که عادتاً خورده می‌شوند مثل گندم و جو و مانند این‌ها و میوه‌ها و سبزی‌های خوراکی و میوه خوراکی حتی قبل از آنکه موقع خوردن آن برسد، جایز (صحیح) نیست. و سجده بر پوست آن‌ها پس از جداشدن آن - نه پوستی که به آن‌ها چسبیده - اشکالی ندارد، مگر آنکه مانند پوست سیب و خیار باشد که ولو به‌تبع خود میوه خورده می‌شود یا آنکه بعضی اوقات و یا بعضی از مردم آن را می‌خورند. و همچنین بنابر احتیاط (واجب) سجده بر پوست حبوبات که به‌تبع خود آن‌ها خورده می‌شود جایز نیست، ولی سجده بر پوست هسته میوه‌ها درصورتی‌که از مغز آن، که خوردنی است جدا شود جایز است و درصورتی‌که مغز آن - حتی بعد از انجام‌دادن کاری روی آن - قابل خوردن نباشد سجده بر پوست آن حتی اگر جدا نشده باشد جایز است. چنان که سجده بر غیر خوردنی مثل حنظل و خرنوب و مانند این‌ها اشکالی ندارد. و همچنین سجده بر کاه و قصیل (گیاه نارس و سبزه) و مانند این‌ها مانعی ندارد و استعمال توتون مانع جواز سجده بر آن نیست. و احتیاط (واجب) آن است که بر نخاله گندم و جو و نیز بر پوست خربزه و مانند آن سجده نشود. و بعید نیست که سجده بر پوست برنج و انار بعد از جداشدن جایز باشد. و حکم پوشیدنی (از روییدنی‌ها) همان حکم خوردنی است، بنابراین سجده بر پنبه و کتان حتی قبل از آنکه وقت ریسیدن آن‌ها برسد جایز نیست. ولی سجده بر شاخه پنبه و کتان و غیر شاخه مثل برگ درخت و برگ درخت خرما و مانند این‌ها که معمولاً از آن‌ها لباس تهیه نمی‌شود اشکالی ندارد، بنابراین سجده بر کفش چوبی و لباسی که از برگ درخت خرما مثلاً بافته شده مانعی ندارد تا چه رسد به حصیر و بوریا و بادبزن و مانند این‌ها. و احتیاط (واجب) آن است که بر قنب (کنف یا گیاه شاهدانه) سجده نشود. چنان که احوط اولی آن است که بر کاغذی که از گیاه گرفته نشده - مثل آنکه از حریر و ابریشم گرفته شده باشد - سجده نشود؛ اگرچه بنابر اقوی سجده بر کاغذ مطلقاً (از هر چه گرفته شده باشد) جایز است.» [۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۵۷، کتاب الصلاة، المقدمة الرابعة فی المکان، مسالة۱۰.
۲.۲ - کاربرد حنظل در باب اطعمه و اشربهخوردن سموم کشنده، از جمله مقدار زيادى از پيه حنظل، به جهت عوارض ناگوار و زيان آورِ آن، حرام است. ۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳،ص۳۷۸. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |