شوخیسخن یا عملی که در مخاطب نوعی احساس دلپذیری ایجاد کند و او را بخنداند را شوخی گویند. از احکام آن در بابهای طهارت، صلات، تجارت و شهادات سخن گفته‌اند. ۱ - احکام شوخی۲ - حکم تکلیفی شوخی۲.۱ - استحباب شوخیشوخی کردن در صورت عدم آلودگی به سخن زشت و ناسزا، مستحب است. از امام صادق علیه السّلام نقل شده است: هیچ مؤمنی نیست مگر آنکه بذله گو و شوخ طبع باشد. [۱]
هدایة الأمّة، ج۵، ص۱۶۲-۱۶۳.
۲.۲ - کراهت شوخی زیادلیکن شوخی زیاد، جز در سفر، نکوهیده و مکروه است؛ [۲]
هدایة الأمّة، ج۵، ص۱۶۴.
۲.۳ - شوخی در مسجد و تشییع جنازهشوخی کردن در مسجد و در تشییع جنازه [۵]
خمینی، روح الله، نجاة العباد، ص۵۶.
کراهت دارد.۳ - دروغ گفتن از روی شوخیآیا دروغ گفتن از روی شوخی حرام است؟ مسئله دو صورت دارد: یکی آنکه در مقام شوخی و به قصد خنداندن دیگران، به صورت جدی از وقوع چیزی که واقع نشده خبر دهد، مانند آنکه در موقعیتی که فردی منتظر بازگشت مسافری است، کسی به دروغ، آمدن مسافرش را خبر می‌دهد تا او را بفریبد و حاضران را بخنداند. و دیگری آنکه سخنی را به قصد شوخی ادا کند، بدون آنکه قصد اخبار از واقع داشته باشد، حاضران نیز از این قصد وی آگاه باشند. صورت نخست، مصداق دروغ و حرام است؛ بر خلاف صورت دوم که نه مصداق دروغ و نه حرام است. [۹]
طباطبایی حکیم، محسن، منهاج الصالحین، ج۲، ص۱۵.
۴ - زیاده روی در شوخی، خلاف مروتبه قول مشهور، در تحقق عدالت علاوه بر ترک گناه، ترک اعمال خلاف مروت نیز شرط است. افراط و زیاده روی در شوخی از مصادیق خلاف مروت شمرده شده است. بنابر این، برای عدالت فرد زیان آور است و در نتیجه شهادتش پذیرفته نخواهد بود. [۱۴]
عاملی جبعی، علی بن احمد، الرسائل، ج۱، ص۶۹.
۵ - عدم تحقق عقود و ایقاعات از روی شوخیآثاری که بر فعل، در صورت صدور آن به قصد جدّی مترتب می‌گردد، اگر به شوخی از فرد صادر شود، بر آن مترتب نمی‌گردد، مانند عقود از قبیل بیع، صلح، اجاره، نکاح، مضاربه و شرکت، و ایقاعات، از قبیل نذر، عهد، طلاق و ایلاء که شرط صحت همه آنها داشتن قصد جدی است ۶ - جواب سلام شوخیسلام کردن به شوخی که پاسخ آن واجب نخواهد بود. ۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۷۳۴-۷۳۵. |