ارمنی‌ها در جنگ ایران و عراق

جوانانی از اقلیت‌های قومی ـ مذهبی کشور نیز در کنار مسلمانان در خطوط مقدم جبهه‌های نبرد جنگیدند و در این جنگ شهید یا جانباز شده یا به اسارت درآمدند.

در ادیان و مکاتب مختلف، کشته شدن برای میهن و دین دارای منزلت والایی است و در دین مسیحیت، کسی را که در راه پاسداری باورهای مسیحیت جان می‌بازد شهید می‌نامند. واژهٔ لاتینی شهید، مارتیر (Martyr) است که به صورت مارتیروس (Martiros) از زبان یونانی وارد زبان ارمنی شده و از گذشته‌های دور در نام گذاری فرزندان پسر به کار رفته‌است. امروزه نیز نام «مارتیروس» و نام خانوادگی «مارتیروسیان» در میان ارمنیان فراوان است.

معادل دیگر واژهٔ شهید در زبان ارمنی ناهاتاک (Nahatak) است که از دو جز (ناه)-(ناخ) به معنی پیش و نخست و (تاک) به معنی دو و تک ترکیب شده و با رابط الف به هم پیوسته‌است؛ بنابراین، ناهاتاک در لغت به معنی پیشتاز و پیش‌آهنگ است.

در فرهنگ‌های ارمنی معانی دیگر این واژه عبارت اند از: سرباز خط مقدم، قهرمان، دلیر و بی‌باک و در مفاهیم دینی به معنی شهید و شاهد آمده و آن کسی است که برای دفاع از دین و ایمان قربانی می‌شود، کسی که برای آرمانی، جان خود را ایثار می‌کند.

«نبرد برای دین و میهن از دیرباز جزئی از زندگی ارمنیان بوده‌است.»

در قبرستان ارمنیان تهران، قطعهٔ ویژه‌ای به شهیدان جنگ ایران و عراق اختصاص یافته‌است. در نیمهٔ آبان ۱۳۸۸ خورشیدی، با همکاری خلیفه‌گری ارامنه تهران و بنیاد شهید و امور ایثارگران بنای یادبودی نیز در این محل برپا شد.

مشارکت ارمنیان در جنگ ایران و عراق منحصر به جانبازی رزمندگان و ازخودگذشتگی جوانان ارمنی نبوده‌است. تقریباً تمامی قشرها ارمنیان با استقبال از فراخوان شوراهای خلیفه گری در مراکز تهران، تبریز و اصفهان و پاسخ به ندای وجدان به پشتیبانی از عملیات خطوط مقدم جبهه‌ها برخاستند. نوجوانان و جوانان ارمنی در سنگرهای مدارس تا بسیاری از خانواده‌ها و انجمنهای مختلف و صاحبان صنایع، همه در جمع‌آوری کمک‌های نقدی و غیر نقدی برای جبهه‌های جنگ مشارکت می‌کردند.

شورای خلیفه گری ارامنه تهران و در رأس آن اسقف اعظم آرداک مانوکیان، خلیفهٔ وقت جامعهٔ ارمنی تهران و شمال ایران، با تلاش پیگیر برای جذب کمک‌های مردمی و سازماندهی امور برای پیشگیری از اتلاف منابع تلاش شبانه‌روزی می‌کردند. در مرکز اصفهان نیز، اسقف اعظم «کُریون پاپیان»، خلیفهٔ وقت و رئیس خلیفه گری ارمنیان حوزهٔ اصفهان و جنوب ایران و در مرکز تبریز، کشیش ارشد، «باگرات مِلکونیان»، نایب خلیفهٔ وقت ارمنیان کل آذربایجان، اقدامات مؤثری در جمع‌آوری کمک‌های مردمی صورت دادند. با ادامهٔ جنگ، شورای خلیفه گری ارامنه تهران، با تشکیل ستادی ویژه، سازماندهی و اعزام گروه‌های صنعتگر ارمنی به مناطق جنگی را آغاز کرد. نه گروه از حوزهٔ خلیفه گری تهران، چند گروه از اراک و چندین گروه دیگر از حوزه‌های خلیفه گری اصفهان و تبریز به مناطق جنگی اعزام شدند.

این گروه‌ها با استقرار در پشت جبهه به مرمت ماشین‌های جنگی و راه‌سازی، ساخت و راه‌اندازی سردخانه‌ها، بیمارستان‌های صحرایی و کارهایی از این دست می‌پرداختند که هر گروه حدود یک تا دو ماه در منطقه فعالیت می‌کرد. اعزام گروه‌های صنعتگر ارمنی از ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۷ خورشیدی ادامه یافت.

آلبرت الله دادیان دومین فرزند «تادِئوس» و «هاسمیک» در بهار ۱۳۴۵ خورشیدی در تهران متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در مدارس ارامنه «آرارات» و «نائیری» گذراند. پس از پایان تحصیلات راهنمایی در مجتمع تحصیلی «مریم مقدس» (انستیتو مریم)، در رشته فنی و حرفه‌ای مشغول به تحصیل می‌شود. او عضو تیم باشگاه فوتبال آرارات (تهران) نیز بود. پس از رسیدن به سن خدمت، بی درنگ خود را به مرکز نظام وظیفه معرفی کرده و دوره آموزشی را در عجب شیر به پایان رساند. پس از آن برای گذراندن دوره تکاوری به کرج منتقل شد. «اِدوین شامیریان»، دیگر جان باخته ارمنی نیز در دوره تکاوری با او همراه بود. در این مدت، به منظور دیدار از خانواده، دو نوبت به مرخصی آمد. پس از پایان دوره، وی به جبهه سومار اعزام شد. سرانجام پس از شش ماه خدمت، تکاور (آلبرت ا… دادیان) در اثر اصابت ترکش توپ دشمن بعثی در منطقه جنگی سومار به شهادت رسید.

ژیلبرت ملکم آبکاریان تنها فرزند ذکور خانواده در سال ۱۳۳۹ خورشیدی در آبادان به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاهش گذراند. پس از آن خود را به اداره نظام وظیفه معرفی و در اردیبهشت همان سال به خدمت سربازی اعزام شد. وی در درگیری‌های مستقیم نخستین ماه جنگ به شهادت رسید. ژیلبرت آبکاریان در زمره اولین گروه از شهدای نظامی ارمنی جمهوری اسلامی ایران در دوران هشت سال جنگ به‌شمار می‌رود. پیکر ژیلبرت پس از انتقال به تهران و انجام مراسم خاص مذهبی در میان بدرقه صدها نفر از هموطنان مسیحی و مسلمان در قطعه شهدای ارامنه در تهران برای همیشه به خاک سپرده شد.

اسامی شهدای نظامی در جنگ ایران و عراق:

اسامی شهدای غیرنظامی در جنگ ایران و عراق:

اسامی سربازان مفقودالاثر در جنگ ایران و عراق:

اسامی آزادگان در جنگ ایران و عراق:

اسامی جانبازان نظامی در جنگ ایران و عراق:

• ارمنی‌های ایران
• زوریک مرادیان
• ویگن کاراپتیان
• آشوری‌ها در جنگ ایران و عراق

• گل مریم. نشر حیات با همکاری انتشارات سریر وابسته به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس. ص. ۸۶۴ صفحه.
• جنگ تحمیلی هشت ساله و ارامنهٔ ایران. بنیاد انتشاراتی خلیفه‌گری ارامنه تهران. ۱۳۹۲. ص. ۳۱۰ صفحه.
• سارکسیان، گارون. جنگ تحمیلی ۸ ساله و ارامنه ایران. فهرست کتاب‌های ترجمه‌شده از ارمنی به فارسی.
• «نقش اقلیت‌های دینی در دفاع مقدس».
• «اجرای مراسم مذهبی بر مزار شهدای ارامنه». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ مارس ۲۰۱۶.
• =content.id&id=99299 «یادی از شهدای ارامنه».
• «این مسلسل به دست عراقی‌ها نمی‌افتد».
• =13920513001124 «میهمانی لاله‌ها در گلزار شهدای ارامنه».
• «گفتگوی اختصاصی فارس با مادر شهید «روبرت آودیسیان»».
• =2&pageid= 563&newsview =51020 «تشییع پیکر شهید روبرت آودیسیان از جانبازان ارامنه دوران دفاع مقدس».
• «شهید رازمیک خاچاطوریان».
• «یادی از شهدای ارامنه جنگ تحمیلی».
• «خاطرات یک هموطن ارمنی از اسارت در اردوگاه‌های بعثی». خبر آن لاین. ۵ دی ۱۳۹۱.
• «دفاع مقدس، «زوریک» را از یاد نخواهد برد». جام جم آنلاین. ۳۱ شهریور ۱۳۹۲.
• «حضور باتری ساز معروف در دوران دفاع مقدس از ارامنه فریدن».
• ««گل مریم» در میان لاله‌های جنگ ایران و عراق».
• «شهدای ارامنه، غیورمردانی که در کنار رزمندگان به شهادت رسیدند».
• «شهدا، جانبازان و اسرای ارمنیان محله مجیدیه جنوبی».

• شهدا، جانبازان و اسرای ارمنیان محله مجیدیه جنوبی
• عطرافشانی و گل‌باران مزار شهدای ادیان توحیدی
• https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/10/04/2631868/رئیسی-نباید-لحظه-ای-از-دفاع-و-صیانت-از-دستاوردهای-شهدا-غفلت-کنیم