مکران پارس

مکران نامی است که در دوران بعد از اسلام بجای مانده‌است اگرچه این نام بیشتر در منابع اسلامی بکار رفته اما بیشتر به نظر می‌رسد که ریشه در نام‌های باستانی منطقه دارد، در متون کتبی با تلفظ مَکران، مُکران، مَکوران به کار رفته اما در ادبیات شفاهی مکوران تلفظ می‌شود و اصالت با تلفظ شفاهی است. واژه مکا و مگا و مگان در منابع کهن برای این منطقه بکار رفته ریشه آن بدرستی روشن نیست اما مکه در زبان پارسی کهن به معنای خرما و گاهی به معنای هسته خرما است. ریشه یابی دیگری معتقد است که مکران تغییر یافته مهیخوران است. این ریشه یابی نیز خالی از حقیقت نیست زیرا اکثر مورخان به اینکه مردم آنجا بیشتر ماهی می‌خورده‌اند اشاره دارد. یاقوت حموی ۵۷۴–۶۲۶ ه‍.ق جغرافی‌دان و تاریخ‌نویس مشهور در کتاب معجم البلدان در باب حرف میم در مورد دلیل نامگذاری مکران به این نام چنین می‌نویسد: "همانگونه که ذکر شد، سیره نویسان می‌گویند که: مکران به نام مکران بن فارک بن سام بن نوح علیه السلام نامگذاری شده‌است زیرا او به این منطقه آمده و در آنجا سکنی گزیده‌است و جد بلوچ‌ها و بنیاد آنها به ایشان می‌رسد." پس از فتوحات اسلامی سرزمین امروز بلوچستان، مکران نامیده می‌شده‌است. جهانگردان و مورخان عرب به نام مکران یا مکوران از این منطقه یاد کرده‌اند. فردوسی در شاهنامه در سه رویداد از مکران نام برده‌است. "ایالت مَکُران" یا مکران Makoran یا زمین مکران نام جغرافیایی است که در تاریخ پس از اسلام بر ناحیه ای از کرمان تا سواحل دریای فارس تا رود سند گفته‌اند. حافظ ابرو در کتاب جغرافیا جلد ۳ صفحه ۱۲ می‌نویسد حد شرقی کرمان، زمین مکران است. بیابانی که بین کرمان و بحر است این بیابان میان کرمان و سجستان و خراسان واقع شده و جنوبی کرمان بحر فارس است. [۴] در بعضی منابع اروپایی قرن‌های ۱۶ تا ۱۸ نیز از ایالت مکران نام برده شده‌است. در دوره‌های مختلف تاریخی این منطقه خودمختار و تحت اداره خوانین محلی بوده‌است که عموماً خود را رعایای دولت ایران می‌نامیدند. امپراتوری بریتانیا در قرن هیجده این منطقه را جزو هند و مستعمره بریتانیا نمود. امروزه در هند و در پاکستان شهرهایی بنام مکران وجود دارد. مکران در دوره‌های مختلف تاریخی بخشی از قلمرو ایران بوده‌است. مکران در نوشته‌های مسالک و ممالک و التقویم الاقالیم دوم و از کرمان تا رود مهران (ایندوس) نامیده شده‌است. (سفرنامه مارکوپلو نیز مکران را شرح داده‌است) در بعضی اسناد و نقشه‌های تاریخی اروپایی و بعضی نوشته‌های عربی دریای عرب امروزی نیز بحر مکوران بیان شده‌است.

برخی مورخان مکران را با تمدن magan (مَگان یا مَکّان) یکسان می‌پندارند. مگان نام تمدنی کهن است که در حدود ۲۵۰۰ تا ۵۵۰ پیش از میلاد وجود داشته‌است. در متون یافت شده مربوط به سومریان از مگان به عنوان یکی از شرکای تجاری مهم سومریان یاد شده‌است که مس و دیوریت مورد نیاز بین‌النهرین از آنجا تأمین می‌شده‌است.

واراهامیهیرا در دانشنامه مشهور خود بریهات-سامیتا از مردمان غرب شبه قاره هند تحت عنوان Makara نام برده‌است.

آریان گزنفون مورخ یونانی از اصطلاح Icthyophagy (یونانی باستان: Ἰχθυοφάγοι) برای ساکنان مناطق شمال بحر مکران کنونی استفاده کرده‌است. Icthyophagy اصطلاحی عمومی به معنی «ماهی خواران» است که توسط جغرافی دانان یونانی عهد باستان برای جوامع ساکن در کنار دریاها اطلاق می‌شده‌است. کوه‌های خشک و بایر کرانه‌های مکران از دید جغرافیای طبیعی دنباله کویر است، که تا آنجا گسترش یافته. گویا در در سده‌های میانه این سرزمین از آنچه اکنون دیده می‌شود، حاصلخیزتر بوده ولی هیچگاه از دید دارایی دارای اهمیت نبوده‌است. جغرافی‌نویسان پیشین اسامی بسیاری از شهرهای مکران را در کتاب‌های خود ثبت نموده‌اند ولی هیچ‌کدام به‌طور گسترده از آن شهرها یاد نکرده‌اند. مهم‌ترین درآمد مکران از نیشکر و یک گونه شکر سفید موسوم به پانیذ بوده‌است که از آنجا به سرزمین‌های مجاور صادر می‌گردیده. مطابق نقشه می‌توان گفت مکران تقریباً شامل تمام شهرستان‌های بلوچستان ایران از جمله ایرانشهر ، سراوان، سرباز، فنوج، نیکشهر، کنارک و چابهار در ایران و بخش ایالت بلوچستان پاکستان می‌شده‌است در زمان ساسانیان آنرا کوسون می‌گفتند. در دوره‌های مختلف تاریخی این منطقه خودمختار و تحت اداره خوانین محلی بوده‌است که عموماً خود را رعایای دولت ایران می‌نامیدند. امپراتوری بریتانیا در قرن هیجده این منطقه را جزو هند و مستعمره بریتانیا نمود. امروزه در هند و در پاکستان شهرهایی بنام مکران وجود دارد. مکران در دوره‌های مختلف تاریخی بخشی از قلمرو ایران بوده‌است. مکران در نوشته‌های مسالک و ممالک و التقویم الاقالیم از کرمان تا رود مهران (ایندوس) نامیده شده‌است. (سفرنامه مارکوپلو نیز مکران را شرح داده‌است) در بعضی اسناد و نقشه‌های تاریخی اروپایی و بعضی نوشته‌های عربی دریای عرب امروزی نیز بحر مکران که منسوب به ایالت مکران است بیان شده‌است. مرکز این ایالت بزرگ که مرز شرقی آن به ارتفاعات دره سند پاکستان می‌رسید، شهری بود به نام «فنزبور» یا «پنجبور» که اکنون در بلوچستان پاکستان و در مجاورت شهر سراوان ایران قرار دارد. یعقوبی جغرافی‌دان قرن سوم، این شهر را بزرگ‌ترین شهر مکران می‌شمارد.

• دریای مکران دریای مکوران
• ولایت مکران
• فهرست ساتراپی‌های هخامنشیان
• استانسیستان

• ایالت ساحلی مکران * بلوچستان و تمدن دیرینه آن - تألیف: ایرج افشار - ناشر: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - چاپ اول، بهار ۱۳۷۱ - صفحات ۲۶ و ۲۷
• اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان
• جغرافیای مکران. مرکز مطالعات خلیج فارس [۵]
• اهمیت مسیرهای مواصلاتی ایران برای شبه قاره هند و اوراسیا [۶]

نگارخانه

• ساحل دریای مکران در ایران

• Makran sea .Makoran coast in Iran

• ساحل دریای مکران چابهار

• مکران

• Dugong mother and her offspring in shallow water

• Persian Sea

• جزیره مینو