زبان‌های ایتالی

دگرگونی‌های آوایی از زبان نیاهندواروپایی به زبان نیا-ایتالی چنین است:

• آمیزش آوای کامی با ملازی:
  • ḱ> k
  • ǵʱ> ɡʱ
  • ǵ> ɡ
• لبی و ملازی صدادار ناکامل تلفظ می‌شود:
  • ɡʱʷ> ɡʱ
  • ɡʷ> ɡ / w
• حلقی صدادار در آغاز بی‌صدا و سپس سایشی می‌شود:
  • bʱ> pʰ> ɸ> f
  • dʱ> tʰ> θ
  • ɡʱ> kʰ> x
• s> θ (تنها پیش از r، در جای دیگر رخ نمی‌دهد)
• m n l r w b d ɡ p t k kʷ تغییر نمی‌کنند.

این فرگشت‌های آوایی در هر زبان ایتالی به گونهٔ مستقل و جداگانه رخ داده برای نمونه در لاتین در میان واکه‌ها داریم: f> b و θ> f.

از دگرگونی‌های بی‌قاعده می‌توان از تبدیل p به kʷ نام‌برد. برای نمونه در زبان نیاهندواروپایی عدد پنج را *penkʷe بوده که در لاتین شده‌است quinque، یا پُختن در نیاهندواروپایی *-pekʷ بوده که در لاتین coquere شده‌است.

شاخه ایتالی خود به دو زیرشاخه بخش می‌شوند و این زیرشاخه‌ها نیز به زیرشاخه‌هایی که در پی می‌آید:

• زبان‌های اوسکواومبری:
  • زبان اوسکی که در جنوب مرکزی شبه‌جزیرهٔ ایتالیا گویشور داشته‌است.
  • گروه اومبری:
    • زبان اومبری منقرض شده
    • زبان ولسکی
    • زبان ایکویی
    • زبان مارسیایی
  • زبان پیسن جنوبی در خاوری مرکزی ایتالیا گویشور داشته‌است.
• زبان‌های لاتین-فالیسکی:
  • زبان فالیسکی
  • زبان لاتین
    • زبان‌های رومی (از تبار زبان لاتین هستند)

ایتالی‌زبان‌ها در هزارهٔ دوم پیش از میلاد به شبه‌جزیرهٔ ایتالیا درآمدند و می‌نماید که با قبیله‌های سلتی در اروپای باختری دارای رابطه بودند. پیش از درآمدن هندواروپاییان ایتالیا ساکنان دیگری داشته که به احتمال ناهندواروپایی بودند و شاید اتروسکی‌ها از تبار ایشان بوده‌اند.

از سده ۷ (پیش از میلاد) زبان‌های اومبری و فالیسکی دارای سامانهٔ نوشتاری بوده‌اند که از الفبای ایتالیک باستانی گرفته شده‌بود. زبان‌های ایتالیک تأثیر اندکی از زبان اتروسکی و زبان‌های یونان باستان گرفته‌اند.