زبان آینو (چین)
زبان آینو (به آینو: ئه‌ینۇ) یک زبان ترک‌تبار با تأثیرات عمیق از زبان پارسی است. این زبان توسط عشایر علوی آینو در حوضه تاریم و بیابان تکله مکان گویش می‌شود و در آستانه نابودی است. برخی زبان‌شناسان آینو را یک زبان مختلط متشکل از دستور زبان یوغوری (زبانی نزدیک به اویغوری) و واژگان ایرانی می‌دانند.
| آینو | |
|---|---|
| ئه‌ینۇ, Äynú | |
| زبان بومی در | چین |
| منطقه | سین‌کیانگ |
| قومیت | آینو |
شمار گویشوران | ۶٬۶۰۰ (۲۰۰۰) |
| خط عربی | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۳–۶۳۹ | aib |
| گلاتولوگ | ainu1251 |
مناطق آینوزبان در سین‌کیانگ | |
پراکندگی جغرافیایی
آینو در حاشیه بیایان تکله‌مکان در حوضه تاریم سین‌کیانگ در غرب چین در میان مسلمانان علوی آینو رایج است.
واژگان
بیشتر واژگان پایه‌ای در آینو از زبان‌های ایرانی هستند و به همین دلیل حدس زده می‌شود که این زبان در اصل یک زبان ایرانی بوده و پس از مدت طولانی به یک زبان ترکی تبدیل شده‌است. در زبان آینو سه نوع واژه از نظر ساخت وجود دارد: ساده، مشتق و مرکب. واژگان مشتق با افزوده شدن وند به واژگان ساده و واژگان مرکب از ترکیب چند واژه ساده ایجاد می‌شوند. وندها در آینو ریشه اویغوری و فارسی دارند. افراد مسن بیشتر از واژگان و وندهای فارسی و جوانان از واژگان و وندهای اویغوری استفاده می‌کنند.
واج‌شناسی
همخوان‌ها
آینو دارای ۲۲ همخوان است:
| لبی | لثوی | کامی | نرم‌کامی | زبانکی | چاکنایی | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| انسدادی | p | b | t | d | k | ɡ | q | |||||
| انسایشی | t͡ʃ | d͡ʒ | ||||||||||
| سایشی | v | s | z | ʃ | χ | ʁ | ɦ | |||||
| خیشومی | m | n | ŋ | |||||||||
| زنشی | r | |||||||||||
| کناری | l | |||||||||||
| ناسوده | j | |||||||||||
واکه‌ها
آینو دارای ۸ واکه به شرح زیر است:
اعداد
اعداد آینو از زبان فارسی گرفته‌شده‌اند:
- یک: yäk
- دو: du
- سه: si
- چهار: čar
- پنج: pänǰ
- شش: šäš
- هفت: häp(t)
- هشت: häš(t)
- نه: noh
- ده: dah
- بیست: bist
- صد: säd
- هزار: hazar
جستارهای وابسته
- مردم آینو
- ایرانیان در چین
- حوضه تاریم
منابع
- ↑ آینو at اتنولوگ (18th ed., 2015)
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Ainu (China)". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑ Bakker, Peter (2003). "Mixed Languages as Autonomous Systems". In Matras, Yaron; Bakker, Peter (eds.). The Mixed Language Debate: Theoretical and Empirical Advances. Trends in Linguistics. Berlin: Mouton de Gruyter. pp. 107–150. ISBN 978-3-11-017776-3.
- ↑ Louie, Kam (2008). The Cambridge Companion to Modern Chinese Culture. انتشارات دانشگاه کمبریج. p. 114. ISBN 978-0-521-86322-3.
- ↑ Starr, S. Frederick (2004). Xinjiang: China's Muslim Borderland: China's Muslim Borderland. روتلج. p. 303. ISBN 978-0-7656-1318-9.
- ↑ "Mummy dearest: questions of identity in modern and ancient Xinjiang Uyghur Autonomous Region". Alyssa Christine Bader Whitman_College p31. 9 May 2012. Retrieved 19 November 2020.
- ↑ Zhao Xiangru, (2011), Ainu Studies 1st Edition, p. 21
- ↑ Zhao Xiangru; Asim. The language of the Ainu people in Xinjiang. Linguistic research. 1982, (1): p. 259-279.