زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
تاریخچه فرش کاشمرشروع قالی بافی تا سال ۱۳۴۰ بخش نخست این دوران پنج گانه، از زمان شکل گیری قالی بافی تا سال ۱۳۴۰ را شامل می شود. با وجود عرضه وسیع قالی، این دوره را می توان دوران خاموشی و سکوت فرشبافی کاشمر نامید. در این دوران افرادی همچون عزیزالله خانی، احمد ترک، محمد حسین وزان، علی ابراهیمی، علی سیاح، حاج عباس گلستانی، غفاری و ... در تولید فرش های مرغوب کاشمر اهتمام ویژه ای داشتند و با وجود ویژگی های خاص تولیداتشان، به دلیل سهم ناچیز آن ها در مقابل تعداد بی شمار قالی های نامرغوب کاشمر، نمی توانستند درتغییر شیوه های بافت و تولید قالی مرغوب، مؤثر واقع شوند. شروع قالی بافی تا دهه ی ۴۰ : عمده ترین مشخصات فرش در این دوران کاربرد رنگ های مناسب گیاهی، استفاده از شیوه های چند چین یک پود، جفتی بافی و از همه مهمتر عدم تنوع طرح هاست. دو طرح بنام و شناخته شده سال های قبل از ۴۰، طرح های حسن قاضی و زرین کلک است. ال ۱۳۴۰ را می توان سال تحول، جنبش و نوآوری برای قالی کاشمر برشمرد. ورود استاد علیپور، دگرگونی عظیمی در قالی بافی استان خراسان، به ویژه کاشمر روی داد. وی پس از اقامت چهار ساله خود در کاشمر تأثیر عمیقی در قالی بافی این منطقه برجای گذاشت. نوآوری و تحول در طرح ها، در کنار بالا بردن رجشمار فرش ها تا حدود ۳۵ و ۴۰ رج، از خصوصیات بارز این دوران است. عرضه لوح زیرخاکی که در خراسان به ویژه کاشمر به طرح کاسه و کوزه معروف است، با استفاده از برخی موتیف ها و گل های رایج در طرح های تبریزی، بدعتی بود که باعث رونق قالیبافی کاشمر شد. از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۰ با وجود بازار خوب و مناسب قالی های کاشان، به ویژه در بخش صادرات، بافندگان کاشمری نتواستند چندان موفقیتی در عرضه و فروش قالی های سبک کاشان کسب نمایند. شاید کیفیت پایین بافته های کاشمر که مطابق با کیفیت واقعی قالی اصیل کاشان نبود، عامل عدم کسب این موفقیت باشد. استفاده از کرک به جای پشم برای پرز فرش از اهم ویژگی های قالیهای این دوره ده ساله می باشد. کشورهای کانادا، آمریکا و سایر کشورهای اروپایی را ازجمله متقاضیان خرید فرش باکیفیت کاشمر بوده اند فرش کاشمر به ثبت جهانی رسیده است امید رونق در این صنعت دوچندان گردد.
طرح های رایج فرش طرح افشان :همانطور که از نامش پیداست دارای پراکندگی و افشان بودن نگاره های به کار رفته در طراحی آن است. یعنی همه ی گل ها و بوته ها در کل سطح فرش به طور خیره کننده ای پراکنده شده اند. جالب است بدانید که در این سبک طراحی معمولا حالت قرینگی وجود دارد. همچنین لچک و ترنج نیز در طراحی این سبک فرش کمتر دیده می شوند. . این ویژگی ها باعث شده تا از فرش های طرح افشان در دکوراسیون مدرن و جدید خانه ها که می خواهند کمی از نقوش سنتی فاصله بگیرند نیز استفاده شود. طرح افشان دسته گل، طرح افشان حیوانات و طرح افشان ترنج دار از جمله دیگر انواع مدل های فرش افشان هستند. طرح شاه عباسی :معمولا با نقش گل شناخته می شود. استفاده از این طرح به ویژه در حاشیه ی فرش ها بسیار دیده می شود. نقش شاه عباسی وقتی با نقوش دیگری مثل اسلیمی و خُتایی ترکیب شود بسیار خیره کننده می گردد. انواع مختلفی از طرح فرش شاه عباسی وجود دارد. از جمله شاه عباسی افشان، شاه عباسی لچک ترنج و شاه عباسی طره دار.
وضعیت کنونی
از جمعیت ۱۶۰ هزار نفری کاشمر، حدود ۲۰ هزار نفر بهطور مستقیم در صنعت فرش مشغول به کار هستند. در گذشته، ۸۰ درصد بافندگان را مردان تشکیل میدادند اما اکنون میزان حضور بانوان نیز رو به افزایش است. مدتی است صنعت فرش کاشمر دچار رکود شدهاست.
منابع
کتاب پژوهشی در فرش ایران اثر تورج ژوله