فلسفه اقتصاد

در فلسفه اقتصاد با پرسش‌های ذیل مواجه می‌شویم:

• بازار چیست؟
• آیا نهادهای دیگری وجود دارند که از طریق آن‌ها فعالیت اقتصادی مدرن صورت گیرد؟
• متغیرهای نهادی که در قالب کلی اقتصاد بازار وجود دارند، کدام متغیرها هستند؟
• دولت چه نقشی را در زمینه توسعه اقتصادی می‌تواند ایفاء کند و کارایی، برابری، رفاه بشری، تولید و بهره‌وری (یا رشد)، چگونه می‌تواند توسعه اقتصادی را ارتقاء دهد؟

از معروف‌ترین فیلسوفان در زمینهٔ فلسفه اقتصاد می‌توان به: آلن بوچانان، دانیل هوسمن، مایکل مک فرسون، دانیل لیتل، آمارتیا سن و الکساندر روزنبرگ اشاره کرد.

اگر بخواهیم درک وسیع‌تری از فلسفه اقتصاد داشته باشیم؛ فلسفه اقتصاد منتقدی دلسوز و در عین حال جدی و سختگیر است. فلسفه اقتصاد پرسش‌هایی را که چندان هم دور از ذهن و ناملموس نیستند را مطرح می‌کند که شامل؛ پرسش‌هایی در مورد ساختار تئوری، اثبات تئوری، کفایت تفسیری و امثال این‌ها می‌شود؛ همچنین در مورد معرفت‌شناسی این شاخه از علوم اجتماعی پرسشهایی را مطرح می‌کند. به علاوه همه اینها؛ فلسفه اقتصاد در مورد فرضیات هنجار ضمنی و تلویحی که در اقتصاد وجود دارند به تحقیق و بررسی می‌پردازد. این فلسفه به بررسی برخی از مسائل و موضوعات اخلاقی که علم اقتصاد گاهی به اجبار با آن‌ها مواجه می‌شود؛ دست و پنجه نرم می‌کند؛ همچنین این فلسفه بیان می‌کند که اتخاذ رویکردی وسیع‌تر و گزیده‌تر دربارهٔ فرضیه‌های اقتصادی بسیار ارزشمند است؛ که این اصل مهم می‌تواند بدین طریق محقق شود؛ که آن هم استفاده گسترده‌تر از دیگر رویکردهای تئوریک، بررسی و مطالعهٔ بیشتر نهادهای اقتصادی، توجه بیشتر به رویدادهای اقتصادی و مقایسه آن‌ها با دیگر رویدادها و توجه عمیق‌تر و دقیق تر به تاریخچه اقتصادی. چنانچه علم اقتصاد نقشی را که در قرن نوزدهم میلادی ایفا می‌کرد و در آن زمان به عنوان یک علم اجتماعی مؤثر و بنیادی شناخته شد، ایفا کند موفق‌تر خواهد بود. به عبارت دیگر اگر علم اقتصاد تبدیل به عرصه فعالیت جستارهای اجتماعی شود و توجه‌اش معطوف به نهادهای اقتصادی و اجتماعی معین که اقتصاد مدرن را به وجود می‌آورند؛ باشد. علمی که به راهکارهای اخلاقی پدیده‌های اجتماعی که به آن‌ها مرتبط است می‌پردازد و مایل است که نمونه‌های متعددی از مدل‌های تئوریک را بررسی کرده و در جهت دستیابی به یک درک علمی از فرایندها، نهادها و نتایج اقتصادی تلاش کند.

فلسفه اقتصاد با ارزش‌های اخلاقی ای نظیر: رفاه بشر، عدالت اجتماعی و ایجاد تعادل میان اولویت بندی‌های اقتصادی که در تصمیم‌گیری نقش دارند سر و کار دارد؛ همچنین لازم است ذکر شود که این ارزش‌ها در استدلال‌های اقتصادی نقش دارند. استدلال‌های اقتصادی خود روش‌هایی را برای ایجاد عدالت و رفاه بشر نمود می‌دهند و مهم‌تر از آن اینکه استدلال‌های اقتصادی؛ فرضیه‌های اخلاقی ای نمود می‌دهند که اغلب صریح و ضمنی هستند و به باور فیلسوفان بررسی آنان خارج از لطف نیست.

یکی از شاخه‌های فلسفه اقتصاد که با فلسفه علم پیوند خورده‌است به بررسی ارزش و اهمیت تحلیل اقتصادی به عنوان یک دانش تجربی می‌پردازد.

موضوعات اصلی‌ای که در این مقوله مورد بررسی و بحث قرار می‌گیرند شامل:

• دانش اقتصاد در مورد چیست؟
• رشته اقتصاد چه نوع اطلاعاتی را در اختیار ما قرار می‌دهد؟
• رابطه بین علم اقتصاد و دیگر علوم اجتماعی یا اطلاعاتی که از آن علوم ارائه می‌شود به چه صورت است؟
• چگونه علم اقتصاد توجیه یا ارزشیابی می‌شود؟
• آیا یک تئوری اقتصادی وجود دارد؛ که ادعا کند که می‌تواند تئوری‌های انتزاعی در مورد فرایندهای اجتماعی واقعی - مکانیسم‌هایشان، نیروهای محرک شان و نهادهایشان ارائه دهد؟
• تفسیر اقتصادی چه ماهیتی دارد؟
• رابطه بین مدل‌ها و برهان‌های ریاضی انتزاعی از یک سو و واقعیت عملی رفتارها و نهادهای اقتصادی از سوی دیگر؛ به چه معناست؟
• ماهیت مفاهیم و تئوری‌های اقتصادی با توجه به عقاید اقتصادی‌ای که پا به عرصه وجود می‌گذارند؛ بر چه منوال است؟
• آیا در پدیده‌های اقتصادی مقرراتی وجود دارند که تا حدودی وجهٔ قانونی به خود گرفته باشند؟
• ارزش و اهمیت پیش‌بینی‌های ارائه شده در اقتصاد در چه حد است؟

• علم اقتصاد
• فلسفه

• تبین در علوم اجتماعی (بخش فلسفه اقتصاد و مضامین آن)، دانیل لیتل
• روزنامه رسالت چاپ «۳ مرداد ۱۳۸۹»