فهرست نام‌های جغرافیایی با ریشه ایرانی
فهرست نام‌های جغرافیایی با ریشه ایرانی شامل جای نام‌های جغرافیایی و مکان‌ها و شهرها و کشورهایی هستند که بخشی از آن نام‌ها یا همه آنها از زبان‌های ایرانی مشتق شده‌اند.
آفریقا
«زنگ» واژه‌ای فارسی است به معنی سیاه، «بار» به معنی ساحل (مانند: جویبار، رودبار، ارسباران، …) و در مجموع «زنگبار» یعنی «ساحل سیاهان».
عربی شده واژه کاروان
- بندر بیلا
- بندر قاسیم
قفقاز
هم ریشه با نام البرز، نام کوهی افسانه ای در اوستا به معنی نگهبان بلند
نام هرازدان از واژه پارسی میانه فَرَزدان گرفته شده‌است. فرزدان در اوستا نام دریاچه‌ای است که گشتاسب شاه در کنار آن از ایزدبانو آناهیتا خواستار پیروزی بر هماوردانش می‌شود و در بهمن‌یشت آمده که هوشیدر، نخستین موعود مزداپرستان در کنار دریاچه فرزدان زاده خواهد شد.
- شهر گنجه، جمهوری آذربایجان
برگرفته شده از واژه پارسی گنج
- شروان
- بادکوبه (باکو)
- رود کورا: کوروش
- جمهوری داغستان: پسوند ستان
- جمهوری اوستیای شمالی (آلانیا)، فدراسیون روسیه
- جمهوری کاباردین و بالکاریا: کاباردین نام تیره ایرانی
- اوستیای جنوبی (گرجستان)
- دوین
این کلمه از اصل فارسی است و به معنی تپه است.
نام هرازدان از نام فارسی میانه Frazdan گرفته شده است . فرزدان به افسانه های زرتشتی پیوند خورده است .
آسیای مرکزی
- قزاقستان: پسوندِ اِستان
- ازبکستان: پسوندِ اِستان
- تاجیکستان: پسوندِ اِستان
- قرقیزستان: پسوندِ اِستان
- ترکمنستان: پسوندِ اِستان
- دریاچه خوارزم (آرال)
- رود آمودریا
- رود سیردریا
شهرها:
- آمل
- مرو
- سمرقند
- بخارا
بسیاری از مکان‌های تاریخی قرقیزستان نام فارسی دارند مانند قدم جای (قدمگاه)، ترساکند (در قدیم نام یکی از شهرهای قرقیزستان)، زردآلی (زردآلو نام روستایی در جنوب قرقیزستان معروف به زردآلوهای خود)، آبشیر آتا (روستایی در استان باتکن معروف به آبشار خود) و صدها واژه و اصطلاح فارسی مانند نان، داروخانه، آش‌خانه، چای‌خانه، کوچه، پیغمبر، فرشته، دوزخ و بهشت در زندگی روزمره مردم قرقیزستان کاربرد دارد. پیش از سلطه شوروی بر قرقیزستان، بیشتر فرمان‌ها و مکتوبات و سندهای زمین و وقف‌نامه‌ها به زبان فارسی نوشته می‌شده‌است.
اروپا
- رودخانه‌های بزرگ:
- رود دانوب: نام سکایی
- آرگش: از تراسی آرگس = روشن
- سیرِت: تراسی = روان شدن
- رود دن
- رود دنیپر: دانو+اپر
- رود دنیستر
- رود دانوب: نام سکایی
- استان‌های بلغارستان:
- پازاردژیک: بازار
- پلوودیو: تراسی دریاچه+شهر (دیو)
- رازگراد: هزار + شهر (اسلاوی)
- سیلیسترا: از ایستروم تراسی که به بخش دهانه رود دانوب می‌گفتند
- روس: از نام ریوسی نام دیگر تیره گِت از تراسی‌ها
- وارنا: از ور/ بر ایرانی = اردوگاه/ دژ
- شهر یاس برنی، مجارستان = از شهرهای یاس‌ها نژادی ایرانی که هنوز در آن می‌زیند.
- شهر یاساروکسالاش، مجارستان
- شهر یاسالشوسنتگیورگی، مجارستان
- شهر یاسفنیسارو، مجارستان
- شهر یاش، رومانی
- استان کاتالونیا، اسپانیا: گوت+آلانیا (تیره آلان از سکاها)
- دو استان با نام زاکسن (ساکسونی) در آنها، آلمان :از واژه سکا
- منطقه سواسون (ساکسون)، فرانسه: سکا
خاورمیانه
- شهرهای ترکیه:
- پهلیوان کوی = پهلوان
- لاله پاشا
- سرای
- شارکوی = شهرکوی
- سلیمان پاشا = پادشاه
- نِوشهیر = نوشهر
- کِرشهیر
- افغانستان
- پاکستان: سرزمین پاک
- عراق: ایرانک
- عمان: هومان
- شام: نام کهن سوریه؛ جای فروشدن آفتاب؛ خوروران، خاوران
- دجله: تیگره: تیز (رود تیزرو یا تُنداب همسو با اروند)
شبه جزیره عربستان
در عربستان سعودی:
در یمن:
- لاهیج
- هجده
در عمان:
شرق آسیا
- چین
- کره
برونئی
اندونزی
- باندا آچه
- بندر لامپونگ
مالزی
- Bandar Sri Damansara
- بندر سری پوترا
- Bandar Baru Bangi
- Bandar Samariang
کامبوج
جستارهای وابسته
- معنی نام کشورها
- فهرست واژگان انگلیسی با ریشه فارسی
- فهرست کشورها و سلسله‌های ایرانی
- فهرست مردم ایرانی باستان
- زبان‌های ایرانی
- مردمان ایرانی
- فهرست مکان‌های دفن مشاهیر ایرانی
- فهرست واژه‌ها با پسوند ستان
- فهرست شخصیت‌ها، مکان‌ها و رویدادهای افسانه‌ای یونان باستان
- فهرست نام‌های ایرانی بر روی اجرام فضایی
منابع
- ↑ "Alborz" in Encyclopædia Iranica
- ↑ C.E. Bosworth, "Ganja" in Encyclopaedia Iranica
- ↑ ایرانیکا. "Chaumont ، ML (1986) "ارمنستان و ایران II. دوره پیش از اسلام". دائرlopالمعارف ایرانیکا ، جلد. II ، Fasc. 4 . صص 418–438" (به انگلیسی).
- ↑ https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/10/01/2164375/ایران-شنان-قرقیز-بیشتر-واژگان-دین-و-تجارت-در-زبان-قرقیزی-هنوز-پارسی-است
- ↑ «نژاد خاندانی پادشاهی در کامبوج».
- ↑ در کتاب پروفسور زرتشت ستوده، ایرانشناس ذکر شده‌است. در محاسبه‌ها ایشان چندین بار اشاره کرده‌اند.
- ویکی پدیا انگلیسی
- دانشنامه ایرانیکا
- FRAWARDIN YASHT ("سرود به فرشتگان نگهبان").ترجمه شده توسط جیمز دارمستر (از کتابهای مقدس شرق ، چاپ آمریكا ، 1898.).
- Pourshariati، پروانه. انحطاط و سقوط امپراتوری ساسانیان: کنفدراسیون ساسانی-اشکانی و فتح اعراب بر ایران . لندن: IB Tauris ، 2008 ، ص. 116 ، یادداشت 613.
- به روسی) حمدالله مستوفی. نزهت القلوب