شهرستان مانه و سملقان

وجود منابع سرشار طبیعی در شهرستان مانه و سملقان از دیرباز جمعیتهای انسانی را به خود جذب نموده و باعث پرورش فرهنگ‌های درخشان در منطقه شده‌است. وجود آثار تاریخی از دوره‌های پیش از تاریخ تا دوره معاصر در بخش‌های مختلف این شهرستان گویای استقرار مداوم بشر در این خطه است. بر اساس پژوهش‌های باستان‌شناسی بخش‌هایی از شهرستان مانه و سملقان برای نخستین بار در حدود هشت هزار سال پیش مسکونی شده که آثار آن را می‌توان در تپه قلعه خان در دشت سملقان مشاهده کرد. این شهرستان طی دوره هخامنشی به عنوان بخشی از شهربانی پارت مطرح بوده و طی دوره‌های اشکانی و ساسانی نیز بسیار مورد توجه بوده‌است. پراکندگی محوطه‌های استقراری، قلعه‌های تدافعی، مراکز مذهبی و نیز کشف سکه‌های دورهٔ ساسانی در بخش‌های مختلف شهرستان گواه این مدعی است.

مانه مانه در زبان فارسی معنای خانه و اثاث البیت را می‌دهد که احتمالاً بعلت ماندگاری عده ای در این منطقه این کلمه بر همین منطقه اطلاق شده و اقوام ماندگار معنای خانه و محل زندگیشان را از آن استنباط می‌کرده‌اند «مان» در زبان کردی نیز همان معنای ماندن را می‌دهد و احتمال قریب به یقین کسانی‌که در اینجا موطن یافته‌اند، کرد بوده‌اند. ظن دیگر آنست که چون این منطقه نقطه مرزی بین کردها و ترک‌ها بوده و کردها به نوعی نقش دفاع را در این منطقه داشته‌اند و همچنین وجود موانع و گردنه‌های صعب العبور علت اطلاق این واژه بر این منطقه بوده‌است زیرا «مان» در زبان کردی معنای مانع فارسی را نیز می‌دهد. سملقان سملقان بر گرفته شده از واژه اصیل فارسی سمنگان می‌باشد. سمنگان در فارسی معنای سرزمین چمن و گل را می‌دهد. وجود شایعه ای در افواه عموم مبنی بر اینکه تهمینه مادر سهراب و همسر رستم قهرمان داستان‌های ملی ایرانیان از این منطقه می‌باشند بر اهمیت موضوع می‌افزاید. در این باب که تهمینه و سهراب از سمنگان بوده‌اند هیچ شک و شبهه ای وجود ندارد اما باید یادآور شد که وجود شهرهای سمنگان به تعداد زیاد در خراسان قدیم این امر را برای محققان مشکل نموده‌است. وجود شهرها و مناطقی با نام سمنگان در افغانستان و تاجیکستان که در قدیم جزو خراسان بزرگ بوده‌اند نشانگر اهمیت این شهر در نزد ایرانیان بالاخص اهل خراسان بوده‌است. باید بر این نکته تأکید نمود که سمنگان مورد نظر ما خاستگاه سهراب نمی‌باشد بلکه بعلت اساطیری بودن، این نام بر منطقه ما اطلاق شده و ساکنان اولیه از آریایی‌ها اصیل بوده‌اند. با تسخیر ایران بدست اعراب مسلمان و تأثیر آنان بر زبان فارسی سمنگان به سمنجان تغییر یافت. در قرون اولیه اسلامی سمنجان در میان مردم متداول بوده‌است با نفوذ و تسلط ترکان بر ایران سمنجان به سملقان تغییر یافت. سملقان نیز در زبان فارسی معنای سرزمین چمن و گل سرخ را می‌دهد که با توجه به وجود دشت‌های پوشیده از شقایق و لاله‌های وحشی که در قدیم الایام به‌مراتب بیشتر از امروز بوده به‌درستی اطلاق این واژه بر این سرزمین می‌توان پی برد.

بیشتر ساکنین این شهرستان را کردها تشکیل می‌دهند که با زبان کردی کرمانجی (بادینانی) تکلم می‌نمایند. به احتمال قریب به یقین ساکنان بومی بعد از مهاجرت کردها و ترک‌ها به این منطقه فرهنگ و زبان این اقوام را فرا گرفته‌اند.

شهرستان مانه و سملقان بعلت استعدادهای خوب کشاورزی از دیرباز پذیرای اقوام مختلف بوده‌است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها که به این شهرستان مهاجرت نموده و ساکن شده و امروزه به صورت غالب درآمده‌اند می‌توان به اقوام کرد، ترک، ترکمن، خاوری، بلوچ، فارس، تات اشاره کرد.

شهرها: آشخانه، پیش‌قلعه، قاضی.

• بخش مرکزی شهرستان مانه و سملقان
  • دهستان جیرانسو
  • دهستان حومه

شهر: آشخانه

• بخش سملقان
  • دهستان آلمه
  • دهستان قاضی

شهر: قاضی

• بخش مانه
  • دهستان اترک
  • دهستان شیرین سو

شهر: پیش‌قلعه

اکثریت مردم این شهرستان را کردها تشکیل می‌دهند. همچنین اقلیتی نیز از اقوام مختلف ترکمن، تات، ترک و فارس در این شهرستان زندگی می‌کنند. این منطقه در قدیم از مراکز پارت‌ها بود.

تپه‌های شهرآرا، قلعه خان، کلیسای اسپاخو، چشمه آبگرم و دره کفترخانه مهمانک، امامزاده سلطان محمدابراهیم کشانک

• حرکت تاریخی کرد به خراسان. توحدی