نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

ریشه‌های تشکیل نیروی زمینی سپاه پاسداران، به زمان شکل‌گیری یگانی با عنوان «قوای زمینی سپاه» بازمی‌گردد، که فعالیت رسمی آن از بهمن‌ماه ۱۳۶۱ در خلال جنگ ایران و عراق آغاز گردید. در این دوره، سپاه در قالب قرارگاه خاتم‌الأنبیا و قرارگاه نجف، نیروهای زمینی خود را سازمان‌دهی و مدیریت می‌کرد. قرارگاه خاتم‌الانبیا از ۲ سپاه بنام‌های؛ سپاه هفتم حدید و سپاه سوم صاحب‌الزمان تشکیل می‌شد و در زیرمجموعه قرارگاه نجف نیز سپاه یازدهم قدر و لشکر ۵ نصر فعالیت می‌کردند. در این دوران با نظر فرماندهان ارشد سپاه، این مجموعه‌ها با هم ادغام و قوای زمینی سپاه پاسداران تشکیل شد. بر اساس برنامه‌ریزی آن دوران، مقرر شده بود که در زیرمجموعه قوای زمینی سپاه، چند سپاه و هر سپاه شامل چند لشکر باشد و هنگام انجام عملیات نظامی، قوای زمینی سپاه، با نام قرارگاه مقدمِ نیروی زمینی ارتش، وارد عمل شود.

با صدور فرمان سیدروح‌الله خمینی؛ رهبر وقت جمهوری اسلامی، در تاریخ ۲۶ شهریور ۱۳۶۴ وضعیت تازه‌ای بر مجموعه سپاه پاسداران حاکم گردید، رهبر جمهوری اسلامی نامه‌ای به محسن رضایی؛ فرمانده کل سپاه نوشت و دستور تشکیل نیروی زمینی سپاه، نیروی هوایی سپاه و نیروی دریایی سپاه را صادر کرد. با این دستور قوای زمینی سپاه منحل شد و نیروی زمینی سپاه پاسداران به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز نمود.

در طول جنگ ایران و عراق، لشکرهای زیرمجموعه نیروی زمینی سپاه، از نیروهای داوطلب بسیج استفاده می‌کردند که با پایان گرفتن جنگ، از سال ۱۳۶۹ به‌طور رسمی نیروی مقاومت بسیج از نیروی زمینی سپاه جدا شد و بعنوان پنجمین نیروی زیرمجموعه سپاه پاسداران به فعالیت خود ادامه داد.

سال ۱۳۸۷ طرح تحول نیروی زمینی سپاه توسط فرمانده وقت؛ محمدعلی جعفری اجرا گردید، که بر اساس این طرح، مناطق مقاومت بسیج، به همراه لشکرها و تیپ‌های نیروی زمینی سپاه پاسداران، سپاه‌های استانی را تشکیل دادند. هم‌اکنون نیروی زمینی سپاه کماکان از نظر نظامی تحت مدیریت ستاد مرکزی اداره می‌شود و تشکیلات و امکاناتش را در ۳۲ سپاه استانی (۳۰ سپاه استانی و ۲ سپاه استان تهران) و ۱۱ قرارگاه مستقر کرده‌است و این قرارگاه‌ها به عنوان واحدهای نظامی منطقه‌ای عمل می‌کنند. هر قرارگاه دارای ساختار مستقل مرکزی است و علاوه بر استفاده از امکانات سپاه استان‌ها، از واحدهایی چون یگان پشتیبانی رزم و یگان پشتیبانی خدمات نیز برخوردار می‌باشد. در حال حاضر نیروی زمینی سپاه دارای ۱۰ لشکر رزمی، توپ‌خانه، یگان‌های زرهی، تکاور، هوابرد، نیروی ویژه، هوانیروز و ۱۷ رده نظامی می‌باشد.

فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و با حکم رهبر جمهوری اسلامی، در مقام فرمانده کل قوا منصوب می‌شود. از ابتدای شکل‌گیری نیروی زمینی سپاه تاکنون ۸ نفر فرماندهی این نیرو را برعهده داشته‌اند.

یگان‌های رزمی نیروی زمینی سپاه پاسداران، در طول ۴ دهه گذشته، به موازات لشکرهای فعال نیروی زمینی ارتش، به‌صورت لشکر و تیپ‌های مستقل، در استان‌های ایران سازماندهی شده‌اند، که از سال ۱۳۸۷ با اجرای طرح تحول نزسا، این یگان‌ها تحت فرماندهی سپاه‌های استانی به فعالیت خود ادامه می‌دهند. در فهرست زیر نام برخی از این لشکرها و تیپ‌های مستقل و محل استقرار قرارگاه فرماندهی و پادگان نظامی هر یک درج شده‌است.

• تیپ ۱ نینوا: گرگان، گلستان
• لشکر ۳ حمزه: ارومیه
• لشکر ۴ بعثت: کرمانشاه
• لشکر ۵ نصر: مشهد
• لشکر ۶ ویژه پاسداران: باختران
• لشکر ۷ زرهی ولی عصر: اهواز، خوزستان
• لشکر ۸ نجف: اصفهان
• لشکر ۹ بدر: عراق
• لشکر ۱۰ سیدالشهدا: کرج
• لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین: ایلام
• تیپ ۱۲ قائم‌آل‌محمد: سمنان
• تیپ ۱۳ امیرالمؤمنین: بوشهر
• لشکر ۱۴ امام حسین: اصفهان
• تیپ ۱۵ امام حسن: بهبهان، خوزستان
• لشکر ۱۶ قدس: رشت، گیلان
• لشکر ۱۷ علی ابن ابیطالب: قم
• تیپ ۱۸ الغدیر: یزد
• لشکر ۱۹ فجر: شیراز، فارس
• تیپ ۲۰ رمضان: تهران
• لشکر ۲۱ امام رضا: نیشابور، خراسان رضوی
• لشکر ۲۲ بیت‌المقدس: سنندج، کردستان
• لشکر ۲۳ خاتم‌الانبیا: تهران
• تیپ ۲۴ بعثت: بروجرد، لرستان
• لشکر ۲۵ کربلا: ساری، مازندران
• لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله: تهران
• لشکر ۲۸ روح‌الله: کمیته انقلاب اسلامی
• لشکر ۲۹ نبی‌اکرم: کرمانشاه
• تیپ ۳۰ زرهی: استان‌های مختلف
• لشکر ۳۱ عاشورا: تبریز، آذربایجان شرقی
• لشکر ۳۲ انصارالحسین: همدان
• تیپ ۳۳ نیروی مخصوص المهدی: جهرم، فارس
• تیپ ۳۴ امام سجاد: بندرعباس، هرمزگان
• تیپ ۳۶ انصارالمهدی: زنجان
• تیپ ۳۷ حضرت‌عباس: اردبیل
• تیپ ۳۸ مکانیزه ذوالفقار: کرمان
• تیپ ۳۹ امام صادق: بوشهر
• گروه ۴۰ مهندسی صاحب‌الزمان: اصفهان
• لشکر ۴۱ ثارالله: کرمان
• لشکر ۴۲ قدر: اراک، مرکزی
• گروه ۴۳ مهندسی امام‌علی: ملایر، همدان
• تیپ ۴۴ قمر بنی‌هاشم: شهرکرد، چهارمحال و بختیاری
• تیپ ۴۵ جوادالائمه: گلستان
• گروه ۴۶ مهندسی امام‌هادی: کوار، فارس
• تیپ ۴۷ سلمان: سبزوار
• تیپ ۴۸ فتح: یاسوج، کهگیلویه و بویراحمد
• تیپ ۵۱ زرهی حجت: اهواز، خوزستان
• گروه ۵۶ توپخانه یونس: سروستان، فارس
• تیپ ۵۷ ابوالفضل: خرم‌آباد، لرستان
• تیپ ۵۹ مسلم بن عقیل: گیلانغرب، کرمانشاه
• تیپ ۶۰ زرهی عمار: گنبد کاووس، گلستان
• گروه ۶۱ توپخانه محرم: تربت حیدریه، خراسان رضوی
• تیپ ۶۲ خیبر: خوزستان
• گروه ۶۳ توپخانه خاتم‌الانبیا: تهران
• گروه ۶۴ توپخانه الحدید: اهواز
• گروه ۶۵ توپخانه صاعقه: رفسنجان، کرمان
• تیپ ۷۱ روح‌الله: اراک، مرکزی
• تیپ ۷۲ محرم: آبادان، خوزستان
• تیپ ۷۵ ظفر: قائم‌شهر، مازندران
• تیپ ۷۷ نبوت: کرمانشاه
• تیپ ۸۲ صاحب‌الأمر: قزوین
• تیپ ۸۳ امام جعفر صادق: قم
• تیپ ۸۸ انصارالرضا: خراسان جنوبی
• تیپ ۱۰۰ انصارالرسول: جوانرود، کرمانشاه
• تیپ ۱۱۰ سلمان فارسی: زاهدان
• تیپ ۱۵۵ شهدا: ارومیه، آذربایجان غربی
• تیپ نیروی ویژه صابرین
• تیپ تکاور امام سجاد: کازرون، فارس
• تیپ تکاور انصار الحجه: فسا، فارس
• تیپ تکاور حضور زهرا: تهران
• تیپ تکاور حضرت مهدی: اندیمشک، خوزستان
• تیپ نیروی مخصوص میرزا کوچک‌خان: لنگرود، گیلان
• تیپ تکاور صاحب‌الزمان: سیرجان، کرمان
• تیپ مکانیزه امام زمان: شبستر، آذربایجان شرقی

بر اساس تقسیم‌بندی جدید در مدیریت امکانات نیروی زمینی سپاه پاسداران، با توجه به تقسیمات کشوری، مدیریت تقریبی کلیه نیروی انسانی و امکانات موجود مربوط به نیروی زمینی، همچنین نیروی مقاومت بسیج در هر استان، به‌طور متمرکز و با افزایش اختیارت در درون همان استان و با یک ستاد فرماندهی انجام می‌شود. محمدعلی جعفری فرمانده وقت سپاه در زمان تشکیل سپاه‌های استانی و اعمال تغییرات ساختاری در سازمان نیروی زمینی سپاه، مأموریت اصلی سپاه‌های استانی را دفاع از انقلاب اسلامی و مقابله با تهدیدات نرم فرهنگی و امنیتی اعلام کرد. در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۹۴ یگان هوانیروز سپاه، با الگوگیری از هوانیروز ارتش، به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های نیروی زمینی سپاه تشکیل شد.

دانشگاه علوم و فنون زمینی امیرالمؤمنین

دانشگاه علوم و فنون زمینی امیرالمؤمنین، دانشگاه افسری نیروی زمینی سپاه پاسداران است، که سال ۱۳۸۵ به‌منظور ساماندهی آموزش‌های عالی مورد نیاز نیروی زمینی سپاه با تصویب ستاد کل نیروهای مسلح فعالیت خود را در اصفهان آغاز کرد. نخستین دوره دانش‌آموختگان این مجتمع به استعداد ۳۶۰ نفر بود. به منظور ساماندهی به آموزش‌های مورد نیاز نیروی زمینی سپاه و با تصویب ستادکل نیروهای مسلح، طرح تجمیع دانشکده‌های پیاده، توپخانه و با راه‌اندازی دانشگاه امیرالمؤمنین تهیه و ابلاغ شده‌است.

دانشکده علوم و فنون زرهی

دانشکده علوم و فنون زرهی، در شهر شیراز در جاده شیراز به اصفهان، روبروی شهرک زیباشهر واقع شده‌است. این دانشکده وظیفه تربیت و آموزش پرسنل زرهی نیروی زمینی سپاه پاسداران را برعهده دارد. هم‌اکنون سرتیپ‌دوم پاسدار اسکندر دانشمندی فرمانده این دانشکده می‌باشد.

نیروی زمینی سپاه توسط یک ستاد مرکزی اداره می‌شود. در راس این ستاد، فرمانده نیروی زمینی قرار دارد. در زیرمجموعه فرمانده نیروی زمینی، جانشین فرمانده نیروی زمینی که توسط فرمانده کل سپاه منصوب می‌شود و معاونت‌های اطلاعات، آموزش، عملیات، هماهنگ‌کننده، نیروی‌انسانی، روابط عمومی و تبلیغات، محرومیت‌زدایی و بهداری، فعال می‌باشند.

• معاونت اطلاعات
• معاونت عملیات
• معاونت آموزش
• معاونت هماهنگ‌کننده
• معاونت نیروی انسانی
• معاونت روابط عمومی و تبلیغات
• معاونت محرومیت‌زدایی و بهداری

سلاح‌های سازمانی انفرادی:

• مسلسل اتوماتیک کلاشنیکف ای‌کی ۴۷
• تیربار قابل‌حمل ثعبان
• موشک الماس
• موشک فتح، موشک دهلاویه، موشک آذرخش
• موشک دوش‌پرتاب میثاق۳
• پهپادهای معراج۱، مهاجر-۶
• راکت فلق-۲

تجهیزات

• ۳۱۴۱ عراده تانک
• ۳۹۷۳ عراده نفربر
• ۲۸۹۵ لانچر موشک انداز
• ۳۴۵۶ عراده توپخانه
• ۲۱۳ فروند بالگرد
• ۲۶۷ فروند پهباد
• ۳۵۷۸ خودروی زرهی

یونیفرم‌ها

خودروها

• ارس و کاماز
• سفیر
• کویران
• سپهر
• سمندر
• نینوا
• ذواجناح
• نفربر کیا
• خودروی ضد مین و ضد کمین (امرپ) طوفان

تیپ‌ها و لشکرهای نیروی زمینی سپاه پاسداران، تحت نظر ۱۰ قرارگاه منطقه‌ای فعالیت می‌کنند. قرارگاه‌های ده‌گانه نیروی زمینی سپاه پاسداران، قرارگاه‌های منطقه‌ای می‌باشند، که در زمان بحرانی، هر یک چند تیپ یا لشکر را در زیرمجموعه خود دارند. نوعی شبکه فرماندهی مستقل منطقه‌ای، با اختیارات و واحدهای خاص که عمدتاً لشکرها و تیپ‌های نظامی و گردان‌های امنیتی سپاه و بسیج که زیرمجموعه سپاه‌های استانی می‌باشند، تحت امر آنها قرار می‌گیرند.

شبکه قرارگاه‌های منطقه‌ای سپاه، در چارچوب یک شبکه سراسری برای نخستین بار در دوران فرماندهی سرلشکر پاسدار محمدعلی جعفری بر سپاه، در نیمه دوم دهه ۱۳۸۰ ایجاد شد. اگرچه برخی از آنها قبل از این تاریخ و حتی از دهه ۱۳۶۰ نیز وجود داشتند (مانند قرارگاه‌های کربلا، حمزه، ثارالله و نجف) در اواسط دهه ۱۳۸۰ راهبرد کلی سپاه پاسداران تمرکز بر نبرد نامتقارن بود، که از آن به بعد، به‌عنوان راهبرد کلی نیروهای مسلح ایران معرفی شد.

قرارگاه حمزه

قرارگاه حمزه سیدالشهدا، یکی از مهم‌ترین قرارگاه‌های نیروی زمینی سپاه است، که مرزهای غربی و استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه را پوشش می‌دهد. سابقه تأسیس این قرارگاه به ۱۳۶۱ بازمی‌گردد. قرارگاه حمزه نقش مهمی در سرکوب شورش‌های کردستان داشت. هم‌اکنون فرماندهی قرارگاه حمزه برعهده سرتیپ پاسدار محمدتقی اصانلو می‌باشد.

قرارگاه کربلا

قرارگاه کربلا در منطقه جنوب‌غربی ایران، با تمرکز بر استان‌های خوزستان، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد فعالیت دارد. این قرارگاه شامل قرارگاه حضرت ابوالفضل در شهر اهواز است، که ماموریت‌های امنیتی و اجتماعی گسترده‌ای با هدف تسلط بر فعالیت‌های اجتماعی و طایفه‌ای در این استان و مقابله با فعالیت قومیت‌ها و اقلیت‌ها را برعهده دارد. هم‌اکنون فرماندهی قرارگاه حمزه برعهده سرتیپ پاسدار احمد خادم سیدالشهدا می‌باشد.

قرارگاه ثامن‌الائمه

قرارگاه ثامن‌الائمه در منطقه شمال‌شرق کشور، با تمرکز بر استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی فعالیت دارد. این قرارگاه در سال ۱۳۹۶ به فرمان سیدعلی خامنه‌ای و با هدف حفاظت از مرزهای شرقی ایران ایجاد شد. به گفته فرمانده پیشین قرارگاه ثامن‌الائمه؛ سرتیپ پاسدار قدرت‌الله منصوری، تأسیس این قرارگاه به دلیل ضعف دولت مرکزی افغانستان و جلوگیری از تهدید بالقوه‌ای که برای ایران پس از ظهور دولت اسلامی (داعش) در آن کشور وجود داشت، لازم بود. هم‌اکنون فرماندهی قرارگاه ثامن الائمه برعهده سرتیپ‌دوم پاسدار سیدحسین مرتضوی می‌باشد.

قرارگاه نجف

قرارگاه نجف اشرف در منطقه مرکزی ایران، با تمرکز بر استان‌های ایلام و همدان فعالیت می‌کند. این قرارگاه در زمان جنگ ایران و عراق، مسئولیت عملیات‌های اطلاعاتی در ۳ استان را پوشش می‌داد. هم‌اکنون سرتیپ پاسدار محمدنظر عظیمی فرمانده قرارگاه نجف اشرف می‌باشد.

قرارگاه قدس

قرارگاه قدس از سال ۱۳۹۳ و با واگذاری تأمین امنیت مرزهای جنوب‌شرقی ایران به سپاه، نقش محوری‌تری پیدا کرده‌است. این قرارگاه تأمین امنیت در استان سیستان و بلوچستان و مبارزه با مخالفان مسلح جمهوری اسلامی در مرزهای شرقی ایران با پاکستان و افغانستان را برعهده دارد. قرارگاه قدس در این زمینه از همکاری قرارگاه جنوب شرقی نیروی زمینی ارتش نیز بهره می‌برد ولی این همکاری منحصر به تأمین امنیت در مناطق مرزی می‌باشد. هم‌اکنون فرماندهی قرارگاه قدس برعهده سرتیپ‌دوم پاسدار محمد کرمی می‌باشد.

قرارگاه غدیر

قرارگاه غدیر در منطقه شمال ایران، با تمرکز بر استان‌های مازندران، گلستان و گیلان، فعالیت دارد. تاریخ شکل‌گیری اولیه این قرارگاه به سال ۱۳۶۴ و در خلال جنگ ایران و عراق بازمی‌گردد. در این زمان سه استان مذکور در غالب لشکر ۲۵ کربلا به صورت مشترک فعالیت اطلاعاتی داشتند و تحت عنوان قرارگاه منطقه‌ای غدیر، تحت کنترل نیروی زمینی سپاه بودند. هم‌اکنون سرتیپ‌دوم پاسدار علی شالیکار فرمانده قرارگاه الغدیر است.

قرارگاه مدینه

قرارگاه مدینه منوره در منطقه جنوب کشور، با تمرکز بر استان‌های فارس، بوشهر و هرمزگان فعالیت می‌کند. هم‌اکنون سرتیپ پاسدار محمد مارانی فرماندهی قرارگاه مدینه را برعهده دارد.

قرارگاه عاشورا

قرارگاه عاشورا در شمال‌غربی کشور، استان‌های آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل را کنترل می‌کند. این قرارگاه شامل قرارگاه فضای مجازی در شرق آذربایجان نیز می‌باشد. هم‌اکنون سرتیپ‌دوم پاسدار جلیل بابازاده قانع فرمانده قرارگاه عاشورا می‌باشد.

قرارگاه صاحب‌الزمان

قرارگاه صاحب‌الزمان در مناطق مرکزی ایران، با تمرکز بر استان‌های مرکزی، سمنان، قم و قزوین، فعالیت دارد. در حال حاضر سرتیپ‌دوم پاسدار علی‌اکبر نوری فرمانده قرارگاه صاحب‌الزمان است.

قرارگاه سیدالشهدا

قرارگاه سیدالشهدا با تمرکز بر استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد فعالیت دارد. این قرارگاه لشکر ۱۴ امام حسین، لشکر ۸ نجف، تیپ ۴۴ قمر بنی‌هاشم، تیپ ۱۸ الغدیر، گروه موشکی ۱۵ خرداد، تیپ ۴۰ مهندسی صاحب‌الزمان، مراکز آمادی و پشتیبانی از جمله مجتمع آموزشی امیرالمؤمنین و بیمارستان شهید صدوقی و ۳۰ گردان بسیجی را تحت فرماندهی دارد. هم‌اکنون سرتیپ پاسدار جواد استکی فرمانده قرارگاه سیدالشهدا است.

یگان‌های ویژه نیروی زمینی سپاه پاسداران از ۳ بخش تشکیل می‌شود، که شامل گروه پهپادی، هوانیروز سپاه و یگان تکاور صابرین می‌باشد.

گروه پهپادی

گروه پهپادی یا فرماندهی پهپادی نزسا، یگان پشتیبانی و رزم پهپادی نیروی زمینی سپاه پاسداران است، که در سال ۱۳۸۴ تحت عنوان مدیریت پهپاد زیرمجموعه معاونت اطلاعات نیروی زمینی سپاه شکل گرفت. در سال ۱۳۸۶ به یگان پهپادی تغییر نام پیدا کرد و نخستین پایگاه آن در همان سال با همکاری نیروی هوایی سپاه در اهواز راه‌اندازی شد. هم‌اکنون بعنوان یک یگان مستقل زیرمجموعه فرمانده نزسا و تحت عنوان فرماندهی پهپادی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. هم‌اکنون سرهنگ پاسدار اکبر کریم‌لو فرماندهی گروه پهپادی نیروی زمینی سپاه را برعهده دارد.

هوانیروز سپاه

هوانیروز سپاه پاسداران، یگان هواپیمایی زیرمجموعه نیروی زمینی سپاه پاسداران است، که با دارا بودن بالگردهای رزمی، امدادی و هواپیمای سبک، مسئولیت مأموریت‌های هوایی پشتیبانی از نیروی زمینی سپاه را برعهده دارد. این یگان دارای ۲ پایگاه بنام‌های پایگاه فتح کرج و پایگاه سیدالشهدای شیراز می‌باشد. هم‌اکنون سرتیپ دوم پاسدار خلبان محمد رحمانی فرماندهی هوانیروز سپاه را برعهده دارد.

یگان تکاور صابرین

یگان تکاور صابرین، مجموعه‌ای از گردان‌های تکاوری نیروی زمینی سپاه است، که نیروی انسانی آن به منظور انجام عملیات‌های ویژه آموزش داده می‌شوند. این یگان در سال ۱۳۷۹ با هدف مبارزه با تروریسم تأسیس شد. هم‌اکنون سرتیپ‌دوم پاسدار صادق محمودی فرماندهی تیپ تکاور صابرین را برعهده دارد.

• نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران
• نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
• نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
• کدهای مراکز آموزش نظام وظیفه

سپاه نیوز - پایگاه رسمی اطلاع‌رسانی سپاه پاسداران