استان کردستان

کُردستان متشکل از دو کلمهٔ «کُرد» و پسوند «ستان» به معنی مکان است. کردستان مکان و سرزمین کردها و ناحیه‌ای در غرب ایران است. کلمهٔ کردستان اولین بار به‌طور رسمی در دورهٔ سلجوقی به‌کار برده شد و از آن پس ثبت گردید.

استان کردستان با مساحت ۲۸٬۲۰۳ کیلومتر در غرب ایران مجاور کشور عراق بین ۳۴ درجه و ۴۴ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۵ درجه و ۳۱ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۱۶ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد که این مساحت ۱٫۷ درصد از مساحت کل کشور را شامل می‌شود و از نظر وسعت رتبهٔ ۱۶ را در کشور دارا است. از شمال به استان‌های آذربایجان غربی و قسمتی از زنجان و از جنوب به استان کرمانشاه و از شرق به استان همدان و قسمتی دیگر از استان زنجان و از غرب به کشور عراق محدود است. این استان شامل ۲۳۰ کیلومتر مرز خاکی مشترک با کشور عراق است.

از لحاظ اقلیمی و طبیعی استان کردستان منطقه‌ای کوهستانی است که دشت‌های مرتفع و دره‌های پهن نیز در پهنه منطقه گسترده شده‌اند. اختلاف ارتفاع بین بلندترین و پست‌ترین نقاط استان به حدود ۲۴۰۰ متر می‌رسد. کوه بدر در قروه با ارتفاع 3310 متر بلندترین و منطقه آلوت در بانه با ارتفاع حدود ۹۰۰ متر، کم ارتفاع‌ترین نقطه استان است؛ که این اختلاف ارتفاع خود باعث به وجود آمدن اقلیم‌های متفاوت می‌گردد. کردستان با دریا فاصله‌اش زیاد است، اما از طریق دره‌های عمیق در هم تنیده، به آب‌های آزاد جهان در جنوب و دریاچه‌های شمالی نظیر دریای خزر و دریاچه ارومیه راه دارد. سرچشمه بسیاری از رودخانه‌های بزرگ در کوه‌های کردستان واقع شده‌اند.

جمعیت شهرستان‌ها و شهرها

استان کردستان بخشی از سرزمینی است که در شرق سرزمین مادها که با نام‌های پارسوا یا پرسوا در کتیبه‌های آشوری و اورارتویی ثبت شده‌است و بر اساس آثار تاریخی بر جا مانده و گنجینه زیویه، قلعه و ارگ زیویه مرکز حکومت و پایتخت مادها بود. پارسوا (parsua) نام منطقه‌ای بود در شهرستان سنندج شامل ۲۷ ناحیه کم جمعیت و زیستگاه قدیم اقوام پارس به‌شمار می‌آمد. نخستین اشارهٔ تاریخی به پارسوا در حملهٔ شلمنسر سوم در کتیبه‌ای به سال ۸۳۷ پیش از میلاد است. در شمال به اورارتو، در غرب به آشور و در جنوب و جنوب غربی به ایلام و سومر منتهی می‌شد. در ابتدا قبایل آریایی در شرق و غرب دریاچه ارومیه اسکان یافتند. تعدادی از آنان در شرق دریاچه مقیم شدند و آن را «آمادای» نامیدند و قسمتی که در غرب دریاچه ارومیه بود، پارسوا (پارسوما) نامیده می‌شد. اولین گروه دولت مادها را بنیان نهاد و دومین گروه سلطنت قدرتمند هخامنشیان را به وجود آورد. با توجه به متن نوشته داریوش در تخت جمشید و بیستون، دولت شاهنشاهی مادها در ناحیه هخامنشی در ۵۵۰ قبل از میلاد واقع شده و سرزمین مادها یکی از ایالات دولت هخامنشی شد.

موقعیت پارسوا از نگاه مورخان

پارسوا جنوبی‌تر از زاب کوچک و در دیاله علیا قرار داشت و از یک‌سو با نواحی مختلف نامار و توپ لیاش در دیالهٔ وسطی و سفلی و از دیگر سو با ماننا و نواحی مختلف متمایل به ماننا و بالاخره با نواحی مختلفهٔ ماد هم‌مرز بود. همچنین از کتیبه‌های اورارتویی مشهود است که پارسوا میان ماننا و سرزمین بابلی نامار قرار داشت. از مجموع مراتب فوق چنین نتیجه گرفته می‌شود که پارسوا را باید در حدود کردستان و شهرستان سنندج کنونی جستجو کرد. دیاکونف در اثر خود به‌نام تاریخ ماد می‌نویسد: بخش علیای رود دیاله و شاخه‌ها و شعب آن در مثلث شهرهای کنونی سلیمانیه، سر پل ذهاب و سنندج از اواسط قرن نهم پیش از میلاد پارسوا نامیده می‌شده‌است.

از زمان سلطنت هخامنشیان، در نواحی پارس‌ها و ساسانی‌ها، ایالت مادها به عنوان یکی از ایالات ایران باستان به نام «ماه» شناخته می‌شد. این ایالت شامل دو بخش «ماه پایین» یا رازی ماه و «ماه بالا» یا نهاوند ماه بود. در دوران قبل از اسلام سرزمین مادها، «مای» یا «ماه» نامیده می‌شد. ناحیه استان کردستان (اردلان)در دوره صفویان شامل ۹ شهر عمده بود: سنه، گروس، الکا، زرین کمر، طغامین، خورخوره، پاوه و هورامان اورامان، الکای بانه، قالازالام و پالانگان. دولتمردان مستقل برای قبایل بزرگ منصوب می‌شدند.

دوران معاصر

بنا به پیش‌نویس شماره ۱۲۷۵ در ۹ آذر ۱۳۱۶، ایران به شش بخش تقسیم شده بود. استان غربی شامل شهرهای کردستان، کرمانشاه، گروس، باوندپور (کلهر)، پشت کوه، همدان، ملایر، خرمشهر، آبادان، خوزستان و کهگیلویه بود. در سال ۱۳۳۷ با توجه به فرمان شورای وزرا، کردستان از پنجمین استان جدا شد و استان کردستان را تشکیل داد. شهرهای استان، سنندج، گروس، سقز و قروه بودند.

بر اساس مصوبه ۴۰۰۴/۴۵۶۲۹/ل هیئت وزیران که در تقسیمات کشوری سال ۱۳۳۷ خورشیدی صورت گرفت شهر قروه از استان همدان منتزع شد و به استان کردستان ملحق گردید.

استان کردستان در انقلاب بهمن ۱۳۵۷ نقش به‌سزایی داشت و پس از به قدرت رسیدن جمهوری اسلامی نیز محل درگیری میان نیروهای کرد و حکومت جدید بود. در طول جنگ ایران و عراق نیز استان کردستان بارها توسط نیروهای نظامی عراق بمباران شد و نزدیک به ۴۵۰۰ نفر از اهالی این استان توسط ارتش عراق کشته‌شدند.

قومیت

ساکنان اصلی استان کردستان کرد هستند و استان کردستان یکی از استان‌های کردنشین در غرب ایران است. به استناد شواهد و مدارک مستند تاریخی، قوم کرد یکی از اقوام آریایی هستند که در هزاره دوم قبل از میلاد از کناره‌های دریای خزر به سلسله کوه‌های زاگرس آمده و با غلبه بر قدرت آشوریان در نینوا، امپراتوری مادها را در قرن هفتم قبل از میلاد در ایران پایه‌گذاری کردند.

نظرسنجی سال ۱۳۸۹

طی پژوهشی که به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۸۹ انجام شد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در این استان به قرار زیر بود:

زبان

اکثریت مردم استان کردستان به میزان ۹۸٫۸ درصد به زبان کردی با لهجه‌های مختلف صحبت می‌کنند. زبان کردی یکی از زبان‌های گروه هند و اروپایی و ایرانی است. زبان کردی علاوه بر استان کردستان در استان‌های ایلام، کرمانشاه، آذربایجان غربیِ ، همدان و شمال خراسان و دیگر کشورهای خاورمیانه همچون ترکیه، عراق، سوریه، لبنان و ارمنستان نیز تکلم می‌شود و لهجه‌های گوناگونی دارد. در استان کردستان گویش‌های سورانی، کردی جنوبی (گروسی) و گورانی (هورامی) از زبان کردی تکلم می‌شود، اما پر تکلم‌ترین گویش کردی در استان کردستان «سورانی» است که لهجه‌های اردلانی، سقزی، جافی، مکریانی، بابانی از این گویش در این استان تکلم می‌شود.

علاوه بر زبان کردی، گویشوران فارسی زبان و اذری زبان نیز در استان کردستان زندگی می‌کنند که جمعیت آن‌ها بنا بر آمار موجود نزدیک به ۰٫۳ درصد از جمعیت استان را شامل می‌شود.

دین و مذهب

دین کُردها چه قبل از اسلام و چه در دوره‌های اسلامی با سایر اقوام ایرانی مشترک بوده‌است. طبق اسناد و آثار به دست آمده قبل از اسلام بیشتر مردم کردستان زرتشتی بوده‌اند و امروزه اکثریت مردم این استان، مسلمان و اهل تسنن بوده و در انجام آداب و مناسک دینی از فقه شافعی پیروی می‌کنند و شافعی مذهب هستند. گروهی هم پیرو مذهب تشیع بوده که اکثریت آنها در شرق استان ساکن هستند. علاوه بر این گروه‌های کوچکی نیز با پیروی از سایر ادیان همچون یهودی، مسیحی، یارسان، بهائی و مذاهب دیگر در این استان زندگی می‌کنند.

کوچر بیرکار ریاضیدان

یوحنا عیسایی اسقف اعظم کلدانیان تهران

غفور یوسفیانی مهندس نفت

مظفر پرتوماه فیزیکدان

سعید اقاخانی بازیگر و کارگردان

محمود شهریاری مجری

فرهاد اصلانی بازیگر

هوتن شکیبا بازیگر

شبنم قلی‌خانیبازیگر

بهمن قبادی کارگردان

شهرام ایرانی فرمانده نیروی دریایی ارتش

قطب‌الدین صادقی فیلم نامه نویس

صهبا شرافتی بازیگر

بیژن ذوالفقارنسب مربی فوتبال

فرامرز صدیقی بازیگر

بهروز غریب‌پور کارگردان تاتر

دیمن زندی بازیگر

عبدالحمید ملک‌الکلامی خوشنویس

سید علی‌اصغر کردستانی خواننده

مظهر خالقی خواننده

عباس کمندی خواننده

صدیق تعریف خواننده

هادی ضیاءالدینی مجسمه ساز

فتانه ولیدی خواننده

محمد صابر صابر خوشنویس

هانی مجتهدی خواننده

جمشید عندلیبی موسیقیدان

جمشید (خواننده) خواننده

آب و هوا

اقلیم کردستان متأثر از توده‌های هوای گرم و مرطوب مدیترانه‌ای است که این توده‌ها موجب بارندگی‌هایی در بهار و ریزش برف در زمستان‌ها شده‌است. این توده‌های هوایی از اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه با برخورد به ارتفاعات زاگرس بخش قابل توجهی از رطوبت را به صورت بارش‌های پراکنده برف و باران در این منطقه نشان می‌دهند. تعداد روزهای یخبندان ۱۰۹ روز و میزان بارندگی سالانه در شرایط عادی اقلیمی معادل ۵۰۰ میلی‌متر است. سقز یکی از سردترین شهرهای ایران دارای بیشترین روزهای یخبندان در سال بوده و بیشترین میزان بارندگی در استان، مربوط به شهرهای مریوان و بانه با حدود ۸۰۰ میلی‌متر در سال و کم‌ترین میزان بارندگی در ناحیه شرق حدود ۴۰۰ میلی‌متر و در قسمت مرکزی استان یعنی سنندج نزدیک به ۵۰۰ میلی‌متر در سال است. نفوذ توده‌های مرطوب زمستانی و بهاری در مریوان و دریاچه زریوار تأثیر فراوانی در مرطوب و معتدل شدن هوای این ناحیه دارد. میزان رطوبت و بارش مناسب باعث ایجاد جنگل‌های انبوه بلوط و گونه‌های مختلف درختان جنگلی شده‌است. درغرب استان میزان بارش‌ها بیشتر از سایر نقاط است. فصل تابستان کمترین بارش‌ها را دارد. هوای استان در تابستان گرم و زمستان آن سرد است. کردستان به دلیل آب‌وهوای منحصر به فردش پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر دارد. اب وهوای خاص کردستان باعث وجود و مهاجرت انواع پرندگان به ان شده به علاوه به دلیل وجود کوهستان و هوای کوهستانی ان برای پرورش زنبور عسل مناسب می‌باشد. در این اواخر گرم شدن زمین و تغییرات اب وهوایی اب وهوای کردستان را نیز تحت تأثیر قرار داده‌است.

زمین‌شناسی

شرق استان در اواخر دوران سوم و به‌خصوص از اواسط میوسن به علت فوران‌های آتشفشانی و شدت حرکات چین‌خوردگی در حواشی، به شکل حوضه رسوبی نسبتاً مستقلی درآمده که آبهای ارتفاعات اطراف به‌ویژه سرزمین‌های مرتفع و شیستی غربی به آن می‌ریخته‌است. در پلیوسن این حوضه همانند حوضه‌های مشابه داخلی فلات ایران در اثر انعکاس حرکات کوهزا یا زمین‌زا ارتفاع یافته و از آب خارج شده‌است؛ بنابراین اولین شبکه آبهای جاری که در گذشته به این حوضه می‌ریخته، بلافاصله بعد از خروج رسوبات از آب، در منطقه شروع به فعالیت نموده و با توجه به شیب ظاهری رسوبات از غرب به شرق در شاخه واحدی جریان یافته‌است که امروز ما آنرا به نام قزل اوزن می‌شناسیم.

کوه‌ها و قله‌ها

در استان کردستان ارتفاعات، دامنه‌ها و رشته‌کوه‌های متعددی وجود دارند. رشته‌کوه‌های غرب کشور به صورت رشته‌هایی موازی، تمامی پهنهٔ استان را دربر گرفته‌اند و محدودهٔ طبیعی آن را تشکیل می‌دهند. در این کوهستان‌ها یخچال‌ها و قله‌های مرتفع، چشمه‌سارهای فراوان وجود دارد. دامنه‌های مناطق کوهستانی، به ویژه مناطق نزدیک شهرها (آبیدر، کوه آربابا، شاهو) در جنوب استان دارای پوشش وسیع جنگلی و مرتعی هستند.

مهم‌ترین کوه‌های استان کردستان که بیش از ۲۸۰۰ متر ارتفاع دارند عبارتند از: کوه کوچسار، کوه نکروز در غرب سقز نزدیک روستای میرده، کوه شیخ معروف، کوه پنجه علی (ارتفاع ۲۹۴۰ متر جنوب شرقی دهگلان و جنوب غربی قروه در کنار روستای کنگره ۳۵ کیلومتری قروه) کوه کانی‌چرمه، کوه حلقه‌مسیر، کوه سناسره، کوه میانه، کوه مسجد میرزا، کوه ملاکاوو، کوه حسین‌بک، کوه پیازه، کوه تخت، کوه هوعالی‌داغ، هواره برزه، کوه چرخ لان، کوه سراج‌الدین، و رشته‌کوه‌های چهل‌چشمه در نزدیکی روستای اسحاق آباد و کانعمت سقز. بلندترین قله در استان کردستان قلهٔ بدر است که در بخش چهاردولی شهرستان قروه قراردارد و ۳۲۴۵ متر ارتفاع دارد.

کوه عوالان نشور با ارتفاع ۲۹۷۰ متر چشمه‌های پرآبی دارد. ارتفاعات ته‌ته در منطقهٔ هورامان در غرب استان نیز یکی از مرتفع‌ترین گردنه‌های استان کردستان و راه مواصلاتی به استان کرمانشاه است که هر سال نزدیک به ۱۵۰ روز به علت برف و ارتفاع زیاد مسدود می‌شود. ارتفاعات غرب استان به عنوان خط مرزی دو کشور ایران و کشور عراق در نظر گرفته شده‌ است.

رودخانه‌ها و منابع آب استان کردستان

منابع آبی

از جمله سدهای ساخته‌شده در استان کردستان می‌توان موارد زیر را برشمرد:

مناطق دیدنی و گردشگری

موقعیت طبیعی و ویژگی‌های جغرافیایی منطقه از قبیل کوه‌های مرتفع، آبشارها و رودهای خروشان، شکارگاه‌ها و غارهای طبیعی از یک‌سو و از سوی دیگر: آیین‌ها، موسیقی اصیل کردی، آداب و رسوم و اعتقادات مذهبی، قلعه‌های مستحکم و تپه‌های باستانی، اماکن و عمارت‌های تاریخی مانند حمام‌ها، خانه‌ها، کاروانسراها، روستاهای پلکانی با معماری منحصر به فرد، مراکز صنایع دستی و محلی فرش، گلیم، شال، گیوه، نازک کاری و… که تنها گوشه ای از غنای عظیم طبیعی، تاریخی، فرهنگی، مذهبی و هنری کردستان است، به این استان جاذبه‌های فراوانی بخشیده‌است. هر یک از این جاذبه‌ها می‌تواند زمینه‌های لازم را برای گردش و تفریح، کوهنوردی، صید و شکار و … فراهم آورد. گذشته از آن، کردستان یکی از قدیمی‌ترین کانون‌های زیستی و استقرارگاه‌های انسان در جهان محسوب می‌شود که تا کنون کمتر شناخته شده‌است.

سینما

بزرگ‌ترین سینمای روباز جهان با گنجایش ۱۰ هزار نفر در پارک جنگلی آبیدر سنندج واقع است. آبیدر با پرده‌ای در ابعاد ۱۲×۲۵ متر، بزرگ‌ترین سینمای روباز جهان محسوب می‌شود. صدای فیلم‌های این سینما از طریق موج اف ام رادیو در هر مکان از پارک جنگلی آبیدر قابل دریافت است و پرده آن به گونه‌ای تعبیه شده که ۱۰ هزار نفر بتوانند روبه‌روی آن قرار گیرند. در فصل تابستان ساعت ۲۱ هر شب یک فیلم در این سینما اکران می‌شود. همچنین مسابقات مهم از جمله نیمه نهایی و فینال جام جهانی ۲۰۱۰ از این سینما برای شهروندان سنندجی پخش شد.

آئین‌ها و مراسم

مراسم پیر شالیار در روستای اورامان‌تخت (هورامان) کردستان، هر سال دو بار در نیمه بهار و نیمه زمستان برگزار شده و عروسی «پیر شالیار» در سه روز جشن گرفته می‌شود. مقبره پیر شالیار که از موبدان عبدالقادر گیلانی بوده‌است در انتهای جاده آسفالته اورامان قرار دارد. این مراسم شامل ذبح دام قربانی، دف‌زنی، نوعی رقص، خوردن آش، شب‌نشینی و خواندن شعر و دعا است. شروع مراسم روز چهارشنبه است که سه روز به طول می‌انجامد.

پیست اسکی وزنه

پیست اسکی «وزَنه» که در دامنه شمالی کوه وزنه و به طرف روستای خاپوره‌ده قرار گرفته‌است از قله با ارتفاع ۲۷۰۰ متر شروع و به سمت پایین و با شیب بسیار مناسب تا ارتفاع ۲۰۰۰ متر امتداد می‌یابد طول این مسیر به ۱۵۰۰ متر می‌رسد و اختلاف ارتفاع آن از ابتدا تا انتهای پیست به ۷۰۰ متر می‌رسد.

از آنجا که ارتفاعات گردنه خان و خصوصاً کوه وزنه با آغاز اولین بارش‌های پاییزی و تقریباً از اواسط آبان ماه سفیدپوش می‌شود می‌توان آذر ماه را شروع فصل اسکی در کوه وزنه به حساب آورد که با ماندگاری برف قابل اسکی تا اواسط اردیبهشت می‌توان حداقل برای ۵ ماه از سال که کاملاً سفیدپوش است در آن اسکی کرد به طوری که طی بازدیدهای به‌عمل آمده عمق برف در اواخر فرودین ماه در تمام طول پیست بیش از یک متر بوده‌است.

پیست اسکی وزَنه سقز در سال ۱۳۸۴ از لحاظ دارا بودن شرایط یک پیست استاندارد به تأیید کارشناسان فنی فدراسیون اسکی کشور رسید. این پیست از لحاظ شرایط آب هوایی و خصوصیت برفگیر بودن جزو مناطق ممتاز ایران به حساب می‌آید اما در حال حاضر هیئت اسکی سقز به علت نبود امکانات اختصاصی اسکی از جمله تله کابین و تله اسکی در این پیست، فقط قادر به ارائه امکانات تمرینی-آموزشی برای اسکی‌بازان است.

جاذبه‌های طبیعی

استان کردستان به علت دارا بودن شرایط مساعد اقلیمی و زیست‌محیطی، از دوران پیش از تاریخ، به عنوان یکی از استقرارگاه‌های بشری مورد توجه بوده و نتایج حاصل از کاوش‌های علمی باستان‌شناسی در مکان‌های باستانی حاکی از این مطلب است. در کردستان حدود هزار و دویست و سی و چهار اثر باستانی شناسایی شده و حدود پانصد اثر از آن‌ها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.

بیشتر جنگل‌های استان در اطراف شهرهای بانه و مریوان واقع شده و بعد از جنگل‌های شمال کشور در درجهٔ دوم اهمیت قرار دارد. در حال حاضر جنگل‌های استان به صورت درختچه و بوته‌های پراکنده درآمده‌است. معروف‌ترین درختان جنگلی این جنگل‌ها بلوط، گلابی، گردو، سیب وحشی، پسته وحشی، زالزالک، آلبالو جنگلی، نارون، افرا و درخت‌هایی مانند گز و بید وحشی در کنار رودخانه است.

نواحی جنگلی استان عبارت‌اند از: جنگل‌های مریوان (۱۸۵۰۰۰ هکتار)، بانه (۵۰۰۰۰ هکتار)، سقز (۷۰۰۰ هکتار) و جنگل‌های منطقه سنندج که مساحت آن حدود ۷۸۰۰۰ هکتار است و بیشتر درغرب کامیاران و جنوب سنندج واقع شده‌اند.

از دیگر جاذبه‌های طبیعی استان می‌توان به

• دریاچه زریبار
• پارک جنگلی آبیدر
• منطقه اورامان
• روستای پلکانی پالنگان
• رودخانه سقز
• رودخانه زرینه رود از ارتفاعات سقز
• کوه آربابا بانه
• چشمهٔ آب معدنی باباگرگر (قروه)
• آبشار و چشمه بل
• رشته‌کوه‌های چهل‌چشمه مابین سقز و دیواندره
• کوه‌های کیله‌شین و کوه نکروز مابین سقز و بانه
• سراب قروه
• آبشار کویله
• غار کرفتو اشاره کرد.

فرودگاه ها

استان کردستان دارای دو فرودگاه است

فرودگاه سنندج

فرودگاه سقز

راه آهن

راه آهن سنندج_همدان به طول 151کیلومتر در حال احداث است و فقط 10 درصد تا اتمام پروژه باقی مانده است و بر اساس وعده وزیر راه و شهر سازی سال 1402 به بهره برداری خواهد رسید

بررسی های فنی برای اتصال شهر مریوان به شبکه ریلی کشور در حال انجام است و درصورت فراهم بودن شرایط ، مرز بین المللی باشماق مریوان در سال های آینده نیز به شبکه ریلی کشور متصل خواهد شد

استان کردستان از معادن غنی و باارزشی برخورداراست بطوری که فعالان حوزه معدن لقب بهشت معادن ایران را برای استان کردستان انتخاب کرده اند.

بنا به گفته رییس سازمان صنعت معدن و تجارت استان کردستان بیش از 58 درصد معادن استان فعال اند.

مهمترین معادن سنگ آهن استان در شهرستان های سقز بیجار دهگلان قروه و دیواندره واقع شده است

به گفته معاون امور صنعت معدن تجارت استان 531 فقره بروانه بهره برداری معادن در کردستان موجود است.

65 درصد طلای ایران در معادن طلای استان کردستان قرار دارد.در معادن کردستان تا سال 1395 حدود 18 نوع ماده معدنی کشف شده بودکه برخی از انها عبارت اند

از: آهن _ طلا _ سیلیس _ آهک _ گچ _ منگنز _ باریت _ انواعی از سنگ های تزِینی _ .........

به گفته رییس صنایع و معادن استان کردستان تا سال 1387 بیش از چهار هزار و پانصد میلیون تن کانی از معادن استان استخراج شده بودند.

اماکن باستانی و تاریخی استان کردستان

استان کردستان از پیشینه تاریخی کهن برخوردار است و همواره بخشی از کانون فرهنگ و تمدن ایران زمین و همچنین از آنجا که استان کردستان از گذشته مهد عرفان و اعتقادات مذهبی و دین‌باوری بوده‌است، دارای جاذبه‌های مهم تاریخی، فرهنگی، مذهبی و هنری است که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر معرفی می‌شوند.

• تپه باستانی زیویه
• غار کرفتو
• قلعه قمچقای
• روستای اورامان تخت
• قرآن نگل
• خانه کرد
• زیارتگاه حضرت عکاشه
• مسجد دارالاحسان
• موزه سنندج
• عمارت خسروآباد
• سردر فهیم
• مسجد دو مناره سقز
• کتیبه تنگی ور
• بازار سنندج
• بازار سقز
• پل قشلاق
• قرآن تاریخی شیخ حسن مولان آباد
• کاروانسرای تاجوانچی
• روستای گردشگری صلوات‌آباد (سنندج)

قبل از انقلاب تنها یک مرکز آموزش عالی در استان کردستان وجود داشت که آن هم وابسته به دانشگاه رازی کرمانشاه بود. اما پس از پیروزی انقلاب، علاوه بر توسعه این مرکز آموزش عالی و تبدیل آن به دانشگاه کردستان، چندین دانشگاه دیگر در این استان تأسیس شد. در حال حاضر اکثر شهرهای استان دارای دانشگاه اند و تعداد دانشگاه‌های استان هم‌اکنون به ۴۷ واحد دانشگاهی افزایش یافته‌است. در سنندج، دانشگاه کردستان، دانشگاه پیام نور مرکز سنندج، دانشگاه علوم پزشکی کردستان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، دانشگاه مذاهب اسلامی واحد سنندج، پردیس شهید مدرس سنندج و پردیس بنت الهدی صدر سنندج دانشگاه فرهنگیان و مراکز آموزش علمی کاربردی و آموزشکده‌های فنی و حرفه ای و… در حال فعالیت اند. در سال ۱۳۵۷، تعداد کل دانشجویان شاغل به تحصیل در استان کردستان ۴۵۹ نفر بوده که اکنون آمار دانشجویان استان به ۵۸۹۹۱ نفر افزایش یافته‌است.

• تصاویری از دانشکده های دانشگاه کردستان و دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج
• 

  لوگوی دانشگاه کردستان

• لوگوی دانشگاه علوم پزشکی کردستان

• نمایی از دانشکده مهندسی، کتابخانه و اداره آموزش دانشگاه کردستان

• نمایی از دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کردستان

• دانشکده مهندسی دانشگاه کردستان

• کتابخانه مرکزی دانشگاه کردستان

• دورنمای دانشکده هنر و معماری دانشگاه کردستان

• دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان

• 

  دانشکده فنی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

• نمایی از دانشکده‌های دامپزشکی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

استان کردستان یکی از قطب‌های مهم کشاورزی و دامپروری ایران محسوب می‌شود. علاوه بر این، برخورداری از منابع غنی معدنی (فلزی و غیر فلزی) و نیروی انسانی متخصص از یک سو و موقعیت بسیار مناسب جغرافیایی و همسایگی با کشور عراق به عنوان یکی از بازارهای هدف و همچنین مسیر مناسب ترانزیتی در اتصال بنادر جنوب به شمال غرب کشور از سوی دیگر، این استان را از نظر اقتصادی در جایگاه ممتازی قرار داده‌است. استان کردستان یکی از استان‌های مهم در حوزه کشاورزی و از لحاظ دامپروری یکی از قطب‌های اساسی دامداری کشور است. فعالیت‌های صنعتی این استان بسیار محدود می‌باشد، ولی به‌طور کلی صنایع این استان به دو گروه ماشینی و دستی تقسیم می‌شوند که صنایع ماشینی آن مشتمل بر صنایع کانی غیرفلزی، شیمیایی، نساجی و چرم، غذایی، برق و الکترونیک می‌باشد و صنایع دستی آن نیز شامل فرشبافی، گلیم‌بافی، نساجی و غیره می‌باشد. همچنین قاچاق کالا از عمده‌ترین شغل‌های تأمین‌کننده اقتصاد مردم این مناطق است.

این استان در تولید محصول توت فرنگی در کشور رتبه اول را دارد و تأمین کننده بخش زیادی از این محصول کشور است. کردستان دارای باغات و مزارع فراوانی است.

این استان دارای باغات زیادی از میوه‌های انار، انگور، انجیر، ازگیل، سیب، گلابی، به، شاتوت، توت، تمشک، گردو، بادام، زردآلو، آلو، هلو، آلبالو، گیلاس و… می‌باشد. شهر یاسوکند قطب تولید انگور کشور در شمال شرقی این استان قرار دارد. بخش عمده ای از مناطق کشاورزی این استان هم به کشت غلات(گندم، برنج، جو، عدس، نخود و لوبیا) و کشت محصولات صیفی_جالیزی(گوجه فرنگی، سیب زمینی، کدو، بادمجان، سیر، پیاز، فلفل، خیار، لوبیاسبز، باقالی، کرفس و سبزی) و (هندوانه، طالبی، کدوتنبل و خربزه) اختصاص دارد. از دیگر محصولات این استان می‌توان به پنبه، گوشت، دانه‌های روغنی، زعفران، زیتون، ذرت، جارو وگلرنگ اشاره کرد.

در استان کردستان کارگاه ها و کارخانه های بزرگ و کوچک متعددی وجوددارد که عمدتا در دهه گذشته ساخته شده اند تعدادی از بزرگترین کارخانه های استان

عبارت اند از:

کارخانه لاستیک بارز کردستان در دهگلان _تولید سالیانه 5 میلیون حلقه تایر_مدرن ترین کارخانه تایر کشور

کارخانه ایستک خورشید زریوار در سنندج

کارخانه تولید ابیموه ژینا نوش روژهلات در مریوان_(از زیر مجموعه های ایستک)_بزرگترین کارخانه تولید عصاره مالت خاورمیانه

تراکتورسازی کردستان در سنندج _تولید14 درصد تراکتور موردنیاز کشور

مجتمع بتروشیمی کردستان در سنندج

کارخانجات تولید آهن کردستان(در قروه و بیجار)(در حال تکمیل)

وضعیت سلامت مردم

٪۶.۵ درصد از جمعیت بالای ۲۵ سال مردم استان کردستان به بیماری دیابت مبتلا هستند که حدود ۳۵ هزار نفر از جمعیت استان را شامل میشود. حدود ۲۰۰۰ تن از شهروندان استان کردستان به بیماری سرطان مبتلا هستندو میانگین سن ابتلا به سرطان در این استان ۶۵ سال می‌باشد. نزدیک به ۴۲٪ از مرگ و میر سالانه‌ی ساکنان این استان مربوط به بیماری‌های قلبی-عروقی است.

مراکز درمانی

مرکز پزشکی، آموزشی و درمانی کوثر سنندج یکی از مدرن ترین مراکز تشخیص سرطان در سطح کشور می‌باشد. در سال‌های اخیر بدلیل حضور بیماران خارجی قابل توجه در استان که عمدتا اهل کشور عراق هستند، زیرساخت‌های لازم جهت توسعه گردشگری سلامت در حال ارتقاست تا استان کردستان را به قطب گردشگری سلامت غرب کشور بدل کند.

• جمعیت شهرهای استان کردستان
• بخش‌های کردنشین ایران
• کردستان ایران

• استان کردستان، وبگاه استانداری کردستان
• [۳]
• [۴]