حساب کاربری
​
تغیر مسیر یافته از - هاروارد
زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
لینک کوتاه

دانشگاه هاروارد

دانشگاه خصوصی واقع در ماساچوست آمریکا

دانشگاه هاروارد (به انگلیسی: Harvard University) یک دانشگاه تحقیقاتی خصوصی و یکی از اعضای هشتگانه لیگ آیوی است که در کمبریج، ماساچوست واقع شده‌است. این دانشگاه در سال ۱۶۳۶ تأسیس و جهت بزرگداشت اولین خیّر آن، روحانی جان هاروارد، هاروارد نامیده شد. هاروارد قدیمی‌ترین مؤسسه آموزش عالی در ایالات متحده و از معتبرترین موسسات در جهان است.

دانشگاه هاروارد
دانشگاه هاروارد
نشان خاندان
دانشگاه هاروارد
لاتین: Universitas Harvardiana
نام‌های پیشین
کالج هاروارد
شعارVeritas (لاتین)
شعار به انگلیسی
حقیقت
نوعدانشگاه پژوهشی خصوصی
بنیانگذاری شده۱۶۳۶؛ ۳۸۷ سال پیش (۱۶۳۶-خطا: زمان نامعتبر}})
وابستگی آکادمیک
  • AAU
  • NAICU
  • AICUM
  • URA
  • Space-grant
موقوفه مالی۵۰٫۹ میلیارد دلار (۲۰۲۲)
رئیسلارنس بیکو
اعضای هیئت علمی~۲٬۴۰۰ عضو هیئت علمی (و بیش از ۱۰٬۴۰۰ انتصاب آکادمیک در بیمارستان‌های آموزشی وابسته)
دانشجویان۲۱٬۶۴۸ (پاییز ۲۰۲۱)
کارشناسی۷٬۱۵۳ (پاییز ۲۰۲۱)
تحصیلات تکمیلی۱۴٬۴۹۵ (پاییز ۲۰۲۱)
موقعیتکمبریج، ماساچوست، ایالات متحده
۴۲°۲۲′۲۸″ شمالی ۷۱°۰۷′۰۱″ غربی / ۴۲٫۳۷۴۴۴°شمالی ۷۱٫۱۱۶۹۴°غربی / 42.37444; -71.11694
پردیسمیدسایز سیتی
روزنامههاروارد کریمسون
رنگ آموزشگاهCrimson, White, and Black
              
نام ورزشیCrimson
شگون‌نماجان هاروارد
تعلق ورزشی بهNCAA Division I FCS – Ivy League
وبگاه
harvard.edu

کالج هاروارد در سال‌های اولیه بیشتر روحانیون اجتماع‌گرا و خداپرست را تربیت کرد؛ اگرچه هرگز به‌طور رسمی به فرقه‌ای وابسته نبوده‌است. برنامه درسی و مجموعه‌ی دانشجویی آن در طول قرن هجدهم به تدریج سکولار گشته و در قرن نوزدهم، هاروارد به عنوان مرکز فرهنگی اصلی در میان نخبگان بوستون ظاهر شد. پس از جنگ داخلی آمریکا، دوره‌ی طولانی ریاست چارلز ویلیام الیوت (۱۸۶۹–۱۹۰۹) دانشکده و مدارس حرفه‌ای وابسته را به یک دانشگاه تحقیقاتی مدرن تبدیل کرد. هاروارد در سال ۱۹۰۰ عضو مؤسس انجمن دانشگاه‌های آمریکایی گردید.

این دانشگاه از ده دانشکده‌ی دانشگاهی به اضافه مؤسسه مطالعات پیشرفته ردکلیف تشکیل شده‌است. دانشکده‌های علوم و هنر دانشگاه هاروارد برای دانشجویان و فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی طیف گسترده‌ای از رشته‌های دانشگاهی را ارائه می‌دهد، در حالی که سایر دانشکده‌ها فقط مدارک تحصیلات تکمیلی، عمدتاً درجات تخصصی را ارائه می‌دهد. کتابخانه‌ی هاروارد بزرگ‌ترین سیستم کتابخانه‌ی دانشگاهی جهان است که شامل ۷۹ کتابخانه منفرد بوده و حدود ۲۰٫۴ میلیون عنوان را در خود جای داده‌است.

دانشگاه هاروارد در بین تمام دانشگاه‌های جهان شامل بیشترین تعداد دانش‌آموختگانی است که برنده‌ی جایزه نوبل (۱۶۱ نفر)، و مدال فیلدز (۱۸ نفر) شده‌اند. همچنین در بین دانشگاه‌های آمریکا شامل بیشترین دانش آموختگانی است که عضو کنگره ایالات متحده آمریکا، عضو همکاران مک‌آرتور، محققان رودز (۳۷۵ نفر) و محققان مارشال (۲۵۵ نفر) بوده‌اند.

فهرست

  • ۱ تاریخچه تأسیس
  • ۲ امور تشکیلاتی و اداری
  • ۳ امکانات دانشگاه
    • ۳.۱ کتابخانه
    • ۳.۲ مجله‌ی هاروارد
    • ۳.۳ کتابخانه‌ی ویدنر
  • ۴ پیشگامان دانش و فرهنگ
  • ۵ دانشکده‌ها و رشته‌ها
    • ۵.۱ دانشکده‌ها
    • ۵.۲ رشته‌ها
    • ۵.۳ دانشکده علوم و هنر
  • ۶ رتبه‌بندی
  • ۷ جستارهای وابسته
  • ۸ منابع
  • ۹ نگارخانه
  • ۱۰ پیوند به بیرون

تاریخچه تأسیس

در سال ۱۶۳۸ آن ناحیه و دانشگاه تازه تأسیس را به نام کمبریج نام‌گذاری کردند. در همان سال جان هاروارد یکی از وزیران پیوریتن و وزیر امور داخلی آمریکا که استاد یکی از شعبه‌های دانشگاه کمبریج بود در هنگام مرگ، نیمی از سرمایه و املاک خود را که ۷۸۰ پوند بود با چهارصد جلد کتاب به کالج بخشید و کالج مزبور در سال ۱۶۳۹ به‌افتخار این مرد، هاروارد نامیده شد. تاریخچهٔ هاروارد در حقیقت از سال ۱۶۴۰ آغاز می‌شود. نخستین جشن دانش‌آموختگان دانشگاه هاروارد در سال ۱۶۴۲ برگزار شد.

کالج هاروارد در سال‌های اولیه، بیشتر روحانیون اجتماع‌گرا و توحیدگرا را تربیت کرد، اگرچه هرگز به‌طور رسمی به هیچ فرقه‌ای وابسته نبوده‌است. برنامه درسی و مجموعه دانشجویی آن در طول قرن هجدهم به تدریج سکولار گشته و در قرن نوزدهم، هاروارد به عنوان مرکز فرهنگی اصلی در میان نخبگان بوستون ظاهر شد. پس از جنگ داخلی آمریکا، دوره طولانی ریاست جمهوری چارلز ویلیام الیوت (۱۸۶۹–۱۹۰۹) دانشکده و مدارس حرفه‌ای وابسته را به یک دانشگاه تحقیقاتی مدرن تبدیل کرد. هاروارد در سال ۱۹۰۰ عضو مؤسس انجمن دانشگاه‌های آمریکایی گردید.

بر سردر این دانشگاه لوحه‌ای نصب شده که متن آن چنین است:

«چون خداوند به‌سلامت ما را به سرزمین نیوانگلند رسانید، به یاری او خانه‌های خود را ساختیم و برای ادامهٔ زندگانی خود وسایلی برانگیختیم و مکان‌های مناسبی برای پرستش پروردگار پی‌افکندیم و به تشکیل یک دولت غیرنظامی همت گماشتیم. اما آرزوی بزرگی را که در قلب خود می‌پروراندیم و در پی تحقق آن روزشماری می‌کردیم، آموزش و پرورش بود که سعادت جاودانه در پی داشت. ما نمی‌خواستیم که دیو بی‌سوادی در کلیساها به جای ماند و کشیشان ما در تاریکی نادانی به‌سر برند.»

امور تشکیلاتی و اداری

بر اساس منشور مورخ ۱۶۵۰ دانشگاه برای پیشرفت علم، هنر و ادبیات به آموزش جوانان انگلیسی و بومی اختصاص یافت. دومین ساختمان دانشگاه، «کالج بومیان»، در سال ۱۶۵۴ تأسیس شد و مؤسسهٔ انتشارات و مطبوعات دانشگاه که از سال ۱۶۳۸ تا آن زمان در ساختمان رئیس دانشگاه بود، به‌آن محل انتقال یافت. به‌احتمال قوی در سال‌های ۱۶۶۱ و ۱۶۶۳، ترجمه کتاب مقدس به زبان بومیان آن سرزمین، توسط جان الیوت در همین کالج به چاپ رسید. با توجه به حمایت‌های مالی که دانشگاه برای پیشرفت اهداف خود از خارج دریافت کرد، از همان آغاز تأسیس به اهمیت شایانی دست یافت. منشور مصوبه دانشگاه هاروارد تا سال ۱۷۰۷، مرجع اساسی و تغییرناپذیر ادارهٔ دانشگاه به‌شمار می‌رفت. بر مبنای این منشور، سازمانی مرکب از یک رئیس و یک خزانه‌دار و پنج استاد به‌طور رسمی مقررات اداری دانشگاه را وضع نموده و به امور مالی و هزینه کردن وجوه دریافتی، نظارت مستقیم داشتند. این سازمان به وسیله هیئت ناظرانی که در سال ۱۶۴۲ تعیین شده بود، کنترل می‌شد. کم‌کم اوضاع و احوال ایجاب کرد که هیئت اداره‌کنندهٔ دانشگاه، از استادان مقیم آن تشکیل شود. امروزه دانشکده‌های گوناگون، دارای هیئت‌های قانون‌گذاری هستند که مستقیماً عهده‌دار نظم و برقراری آرامش در محیط دانشکده هستند. در اوان تأسیس این دانشگاه، هیئت ناظران از بین نمایندگان مشترک ایالت (دولت) و کلیسا تشکیل شده و دولت که مؤسس و مدیر کالج بود سازمان هاروارد را یک بنگاه دولتی تلقی کرده که در این راستا اختلافات تنگ‌نظرانه و متعصبانه نیز نمایان بود و سرانجام این کشمکش‌ها به سود دانشگاه هاروارد پایان یافت. در سال ۱۷۸۰ کالج هاروارد به دانشگاه هاروارد تغییر یافت. نخستین مدیران و رهبران کالج کلیسا بود، اما در پی تغییراتی که در ترکیب هیئت ناظران پدیدار شد، دانشگاه هاروارد از زیر کنترل روحانیت و سیاست‌مداران دولتی خارج شد. از سال ۱۸۶۵ هیئت مدیرهٔ دانشگاه از بین دانش‌آموختگان پیشین آن برگزیده شد و کنترل دانشگاه را به‌عهده گرفت.

امکانات دانشگاه

مرکز علم در کالج هاروارد

در محوطه‌ی این دانشگاه، موزه‌های متعددی ازجمله موزهٔ هنر فوگ وجود دارد که در آن تابلوهای نقاشی و مجسمه‌ها و آثار چاپ شده‌ی قرن هیجده و نوزده اروپا و آمریکا، به تماشا گذاشته‌شده‌است.

کتابخانه

کتابخانه دانشگاه هاروارد نه تنها قدیمی‌ترین مجموعه‌ی فرهنگی در آمریکا بلکه با شعبات خود، بزرگ‌ترین کتابخانه‌ی دنیاست و در حال حاضر دارای ۱۴٬۵۰۰٬۰۰۰ جلد کتاب، رساله و میکروفیلم است. کتابخانه‌ی هاروارد، بزرگ‌ترین سیستم کتابخانه‌ی دانشگاهی جهان است که شامل ۷۹ کتابخانه منفرد بوده و حدود ۲۰٫۴ میلیون عنوان را در خود جای داده‌است.

مجله‌ی هاروارد

مجله‌ی هاروارد بیزینس ریویو (مجله‌ی کسب و کار هاروارد) که توسط این دانشگاه منتشر می‌گردد، یکی از معتبرترین مجلات در زمینه‌ی مدیریت است.

کتابخانه‌ی ویدنر

این کتابخانه بزرگ‌ترین کتابخانه‌ی دانشگاه هاروارد است.

پیشگامان دانش و فرهنگ

تالار ماساچوست: محل کار رئیس دانشگاه و خوابگاه تعدادی از دانشجویان سال اول کالج
تالار یادبود در کالج هاروارد

در زمینه‌ی علوم و ادبیات و فلسفه چهره‌های شناخته شده‌ای از این دانشگاه دانش‌آموخته شده‌اند که امروزه از مشاهیر جهان محسوب می‌شوند.

  • استادان سرشناس ریاضی فیزیک
    • مریم میرزاخانی
    • کامران وفا
  • استادان سرشناس الهیات و ادبیات
    • انکریز ماتر
    • کاتن ماتر
    • ساموئل سؤال
  • شخصیت‌های سرشناس علمی و فلسفی
    • ساموئل وبر
    • ویلیام جیمز سیدیس
    • رالف امرسن
    • هنری دیوید تورو
  • نویسندگان بزرگ
    • جیمز راسل لوول
    • رابرت فراست
    • والاس استیونز
    • تی. اس. الیوت
    • ادوین آرلینگتون رابینسون
    • دکتر رفیش
  • رئیس جمهوران آمریکایی دانش‌آموخته از هاروارد

هشت تن از رؤسای جمهور تاریخ آمریکا دانش‌آموختهٔ هاروارد بوده‌اند، که عبارتند از:

  • جان آدامز
  • جان کوئینسی آدامز
  • رادرفورد بیرچارد هیز
  • تئودور روزولت
  • فرانکلین دلانو روزولت
  • جان اف. کندی
  • جورج واکر بوش
  • باراک اوباما
  • مؤسسان
    • مارک زاکربرگ (مؤسس فیسبوک)
    • بیل گیتس (مؤسس مایکروسافت)
  • شخصیت‌های هنری
    • ناتالی پورتمن
    • کونن اوبراین
    • دیمین شزل
    • مت دیمون

دانشکده‌ها و رشته‌ها

این دانشگاه از ده دانشکده به اضافه‌ی مؤسسه مطالعات پیشرفته ردکلیف تشکیل شده‌است.

دانشکده‌ها

  • مدرسه کسب و کار هاروارد
  • دانشکده هنر و علوم
  • دانشکده پزشکی هاروارد
  • دانشکده معماری
  • دانشکده الهیات
  • دانشکده آموزش
  • مدرسه جان اف کندی دانشگاه هاروارد
  • دانشکده حقوق
  • مؤسسه مطالعات پیشرفته ردکلیف

رشته‌ها

این دانشگاه دارای رشته‌های علوم انسانی، علوم طبیعی، مهندسی، دندان پزشکی، الهیات، آموزش و پرورش، حقوق و پزشکی است. علاوه‌براین در مؤسسات وابسته به‌ آن، دوره‌های ویژه‌ی خاورشناسی و روسیه‌شناسی تدریس می‌شود. پروژهٔ تاریخ شفاهی ایران در مرکز ایران‌شناسی این دانشگاه به مدیریت حبیب لاجوردی انجام می‌شد.

دانشکده علوم و هنر

دانشکده‌های علوم و هنر دانشگاه هاروارد برای دانشجویان و فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی طیف گسترده‌ای از رشته‌های دانشگاهی را ارائه می‌دهد، در حالی که سایر دانشکده‌ها فقط مدارک تحصیلات تکمیلی، عمدتاً درجات تخصصی را ارائه می‌دهند.

رتبه‌بندی

در میان رتبه‌بندی‌های کلی، نشریه‌ی رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان که رتبه‌بندی شانگهای نیز نامیده می‌شود، هر ساله از بدو انتشار تا امروز دانشگاه هاروارد را برترین دانشگاه جهان معرفی کرده‌است. هنگامی که QS و Times Higher Education برای انتشار رتبه‌بندی Times Higher Education – QS University World Ranking از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹ همکاری کردند، داشنگاه هاروارد هر ساله رتبه برتر را کسب می‌کرد و در رتبه‌بندی تایمز از زمان انتشار یعنی سال ۲۰۱۱ تا به امروز رتبه اول را در رتبه‌های جهانی معتبر حفظ کرده‌است. طبق رتبه‌بندی شانگهای در سال ۲۰۲۱، این دانشگاه در رتبه اول جهانی قرار دارد. علاوه بر این، هاروارد با سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در دانشکده‌ی مهندسی خود در سال‌های اخیر، توسط Times Higher Education در رتبه سوم مهندسی و فناوری در جهان قرار گرفت.

جستارهای وابسته

  • Flag of the United States.svgدرگاه ایالات متحده آمریکا
  • انتشارات دانشگاه هاروارد
  • فهرست برندگان جایزه نوبل بر پایه دانشگاه

منابع

  1. ↑ Samuel Eliot Morison (1968). The Founding of Harvard College. Harvard University Press. p. 329. ISBN 978-0-674-31450-4. Archived from the original on April 14, 2021. Retrieved October 17, 2020.
  2. ↑ An appropriation of £400 toward a "school or college" was voted on October 28, 1636 (OS), at a meeting which convened on September 8 and was adjourned to October 28. Some sources consider October 28, 1636 (OS) (November 7, 1636, NS) to be the date of founding. Harvard's 1936 tercentenary celebration treated September 18 as the founding date, though 1836 bicentennial was celebrated on September 8, 1836. Sources: meeting dates, Quincy, Josiah (1860). History of Harvard University. 117 Washington Street, Boston: Crosby, Nichols, Lee and Co. ISBN 978-0-405-10016-1., p. 586 بایگانی‌شده در سپتامبر ۶, ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine, "At a Court holden September 8th, 1636 and continued by adjournment to the 28th of the 8th month (October, 1636)... the Court agreed to give £400 towards a School or College, whereof £200 to be paid next year...." Tercentenary dates: "Cambridge Birthday". Time. September 28, 1936. Archived from the original on December 5, 2012. Retrieved September 8, 2006.: "Harvard claims birth on the day the Massachusetts Great and General Court convened to authorize its founding. This was Sept. 8, 1637 under the Julian calendar. Allowing for the ten-day advance of the Gregorian calendar, Tercentenary officials arrived at Sept. 18 as the date for the third and last big Day of the celebration;" "on Oct. 28, 1636 … £400 for that 'school or college' [was voted by] the Great and General Court of the Massachusetts Bay Colony." Bicentennial date: Marvin Hightower (September 2, 2003). "Harvard Gazette: This Month in Harvard History". Harvard University. Archived from the original on September 8, 2006. Retrieved September 15, 2006., "Sept. 8, 1836 – Some 1,100 to 1,300 alumni flock to Harvard's Bicentennial, at which a professional choir premieres "Fair Harvard." … guest speaker Josiah Quincy Jr. , Class of 1821, makes a motion, unanimously adopted, 'that this assembly of the Alumni be adjourned to meet at this place on September 8, 1936.'" Tercentary opening of Quincy's sealed package: The New York Times, September 9, 1936, p. 24, "Package Sealed in 1836 Opened at Harvard. It Held Letters Written at Bicentenary": "September 8th, 1936: As the first formal function in the celebration of Harvard's tercentenary, the Harvard Alumni Association witnessed the opening by President Conant of the 'mysterious' package sealed by President Josiah Quincy at the Harvard bicentennial in 1836."
  3. ↑ Larry Edelman (October 13, 2022). "Harvard, the richest university, is a little less rich after tough year in the markets". Boston Globe.
  4. ↑ Financial Report Fiscal Year 2022 (PDF) (Report). Harvard University. October 2022. p. 7.
  5. ↑ "Harvard University Graphic Identity Standards Manual" (PDF). July 14, 2017. Archived (PDF) from the original on July 19, 2022. Retrieved June 25, 2022.
  6. ↑ "Common Data Set 2021–2022" (PDF). Office of Institutional Research. Harvard University. Archived from the original (PDF) on January 5, 2023. Retrieved January 5, 2023.
  7. ↑ "IPEDS – Harvard University".
  8. ↑ "Harvard Brand Guides" (PDF). Retrieved 2016-04-01.
  9. ↑ https://www.harvard.edu/about/history/timeline/
  10. ↑ Rudolph, Frederick (1961). The American College and University. University of Georgia Press. p. 3. ISBN 0-8203-1285-1.
  11. ↑ * Keller, Morton; Keller, Phyllis (2001). Making Harvard Modern: The Rise of America's University. Oxford University Press. pp. 463–481. ISBN 0-19-514457-0. Harvard's professional schools... won world prestige of a sort rarely seen among social institutions. [...] Harvard's age, wealth, quality, and prestige may well shield it from any conceivable vicissitudes.
    • Spaulding, Christina (1989). "Sexual Shakedown". In Trumpbour, John (ed.). How Harvard Rules: Reason in the Service of Empire. South End Press. pp. 326–336. ISBN 0-89608-284-9. ... [Harvard's] tremendous institutional power and prestige [...] Within the nation's (arguably) most prestigious institution of higher learning ...
    • David Altaner (March 9, 2011). "Harvard, MIT Ranked Most Prestigious Universities, Study Reports". Bloomberg. Retrieved March 1, 2012.
    • Collier's Encyclopedia. Macmillan Educational Co. 1986. Harvard University, one of the world's most prestigious institutions of higher learning, was founded in Massachusetts in 1636.
    • Newport, Frank. "Harvard Number One University in Eyes of Public Stanford and Yale in second place". Gallup.
    • Leonhardt, David (September 17, 2006). "Ending Early Admissions: Guess Who Wins?". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved March 27, 2020. The most prestigious college in the world, of course, is Harvard, and the gap between it and every other university is often underestimated.
    • Hoerr, John (1997). We Can't Eat Prestige: The Women Who Organized Harvard. Temple University Press. p. 3.
    • Wong, Alia (September 11, 2018). "At Private Colleges, Students Pay for Prestige". The Atlantic. Americans tend to think of colleges as falling somewhere on a vast hierarchy based largely on their status and brand recognition. At the top are the Harvards and the Stanfords, with their celebrated faculty, groundbreaking research, and perfectly manicured quads.
  12. ↑ Story, Ronald (1975). "Harvard and the Boston Brahmins: A Study in Institutional and Class Development, 1800–1865". Journal of Social History. 8 (3): 94–121. doi:10.1353/jsh/8.3.94.
  13. ↑ Farrell, Betty G. (1993). Elite Families: Class and Power in Nineteenth-Century Boston. State University of New York Press. ISBN 0-7914-1593-7.
  14. ↑ "Member Institutions and years of Admission". Association of American Universities. Retrieved August 28, 2010.
  15. ↑ "Harvard Library Annual Report FY 2013". Harvard University Library. 2013. Archived from the original on June 9, 2016. Retrieved January 3, 2015.
  16. ↑ "Speaking Volumes". Harvard Gazette. The President and Fellows of Harvard College. February 26, 1998. Archived from the original on September 9, 1999.
  17. ↑ Harvard Media Relations. "Quick Facts". Archived from the original on 26 April 2021. Retrieved December 12, 2019.
  18. ↑ * Rachel Sugar (May 29, 2015). "Where MacArthur 'Geniuses' Went to College". businessinsider.com (به انگلیسی). Retrieved November 5, 2020.
    • "Top Producers". us.fulbrightonline.org. Retrieved November 4, 2020.
    • "Statistics". www.marshallscholarship.org. Retrieved November 2, 2020.
    • "US Rhodes Scholars Over Time". www.rhodeshouse.ox.ac.uk. Retrieved November 23, 2020.
    • "Harvard, Stanford, Yale Graduate Most Members of Congress".
    • "The complete list of Fields Medal winners". areppim AG. 2014. Retrieved September 10, 2015.
  19. ↑ "Obama joins list of seven presidents with Harvard degrees". Harvard Gazette. 2008-11-06. Retrieved 2019-04-07.
  20. ↑ "Academic Ranking of World Universities——Harvard University Ranking Profile". Shanghai Ranking Consultancy. Archived from the original on 8 September 2016. Retrieved July 29, 2018.
  21. ↑ "World Reputation Rankings 2016". Times Higher Education. 2016. Retrieved September 7, 2016.
  22. ↑ "SCImago Institutions Rankings - Higher Education - All Regions and Countries - 2019 - Overall Rank". www.scimagoir.com.
  23. ↑ "Harvard is #3 in World University Engineering Rankings". 2019. Retrieved December 10, 2019.

پیوند به بیرون

  • وبگاه رسمی
  • Harvard University at College Navigator, a tool from the National Center for Education Statistics
آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.