ایسنا

این خبرگزاری را جهاد دانشگاهی که در دوره ریاست جمهوری خاتمی از حامیان او و نزدیک به تفکر اصلاح طلبی بودند، تأسیس کرد. ابوالفضل فاتح، نخستین مدیرعامل ایسنا بود. او که از زمان آغاز به کار ایسنا در آذرماه ۱۳۷۸ تا مهر ماه ۱۳۸۴ مدیرعامل این خبرگزاری بوده‌است، شعار اصلی این رسانه را «هر دانشجو، یک خبرنگار» و «هر ایده یک خبر» قرار داد.

ایسنا نخستین خبرگزاری غیردولتی ایران است هر چند توسط جهاد دانشگاهی تأسیس شده‌است که نهادی انقلابی در دانشگاه‌هاست و بودجه‌اش را از دولت می‌گیرد. ایسنا همچنین نخستین خبرگزاری ایران است که در سال ۱۳۷۹ به صورت رایگان بر روی اینترنت قرار گرفت و دسترسی به اخبار آن برای همه مخاطبان آزاد شد.

ایده اولیه تأسیس خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) به اسفند ماه ۱۳۷۸ بر می‌گردد که پس از تشکیل «سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی» در اوایل همان سال مقرر شد تا این سازمان که مسئول آن ابوالفضل فاتح بود، برای خود نشریه ای به نام «دانشگاه امروز» داشته باشد، اما در فرایند انتشار این نشریه و در جستجوی فرم بهتر فعالیت رسانه ای، پیشنهاد تأسیس خبرگزاری از سوی ابوالفضل فاتح به رئیس وقت جهاد دانشگاهی (علی منتظری) و سپس وزارت ارشاد داده شد که نهایتاً مجوز آن به دلیل فقدان قانون خبرگزاری‌های خصوصی یا نیمه دولتی در آن زمان تحت عنوان مؤسسهٔ فرهنگی خبری صادر شد.

هسته اولیه خبرگزاری ایسنا افراد زیر بودند:

• ابوالفضل فاتح پایه‌گذار و مدیرعامل وقتِ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)
• مهرداد آگاهی معاونت اجرایی خبرگزاری (او در سال ۱۳۹۶ به سمت رایزن فرهنگی ایران در اتریش منصوب شد)
• احمدرضا یوسفی، معاونت فنی، اولین کارشناس رسمی جرایم رایانه ای دادگستری، که تا ۱۳۸۹ با خبرگزاری ایسنا همکاری می‌کرد.
• عبدالرضا داوری، معاونت خبر خبرگزاری ایسنا - او در خرداد ۷۹ تنها پس از ۹ ماه این خبرگزاری را ترک کرد
• محمد علی نادعلی زاده مدیر کل سیاسی و دومین مدیر عامل و مدیرمسوول کنونی پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران
• میر حمید حسن‌زاده مسئول انجمن خبرنگاران افتخاری و سومین مدیر عامل
• مسعود حیدری مدیر کل اجتماعی و نخستین مدیر عامل خبرگزاری ایلنا
• مصطفی فاطمی سردبیر بخش علمی: او در دی ماه ۱۳۹۹ در حادثه بهمن در بلندی‌های تهران درگذشت.

رسالت اصلی این رسانه خبری از بدو تأسیس تاکنون بر اساس اساسنامه‌اش ایفای نقش دانشگاهیان در توسعه فضای رسانه‌ای کشور و ارتقای آگاهی‌های علمی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، هنری و صنفی با نگاهی دانشگاهی و دانشجویی و شکل‌گیری حلقه واسط بین مسوولان، نخبگان و مردم بوده‌است.

اهداف، سیاستها و اولویتها

اهداف، سیاستها و اولویتهای خبرگزاری دانشجویان ایران عبارتند از:

- نگاه تحلیلی و آسیب‌شناسانه به مسائل ایران و جهان

- بازتاب واقعی اخبار

- سرعت و دقت در انتشار اخبار

- پرهیز از افراط و تفریط

- توجه به مخاطب و ایجاد اعتماد پایدار بین رسانه و مخاطب

- صداقت و امانت‌داری در انتشار اخبار

- پرهیز از ایجاد تنش‌های آسیب‌زا در افکار عمومی

- تلاش در جهت ایجاد روحیه امیدواری واقع‌نگرانه در جامعه

- بازنمایی همه‌جانبه و بی‌طرفانه اندیشه‌ها و افکار در چارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

هیئت مدیره: در شرایط فعلی مرجع تصمیم‌گیری در ایسنا هیئت مدیره‌ای متشکل از رئیس جهاد دانشگاهی به عنوان رئیس هیئت مدیره، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی (منصوب رئیس جهاد دانشگاهی)، مدیرعامل وقت خبرگزاری و دو نفر از اعضای جهاد دانشگاهی به پیشنهاد رئیس جهاد دانشگاهی هستند اما تصمیم گیرنده اصلی رئیس جهاد دانشگاهی است و معمولاً هیئت مدیره در مورد انتخاب مدیر عامل ایسنا تابع تصمیم اوست چرا که همه اعضای هیئت مدیره منصوب یا منتخب رئیس جهاد دانشگاهی هستند.

معاونت‌ها: معاونت خبر، معاونت انفورماتیک و فنی، معاونت آموزشی و پژوهشی، معاونت پشتیبانی، معاونت چند رسانه‌ایی. ایسنا از ابتدای تأسیس تاکنون بدون معاون خبر اداره شده‌است و معمولاً سیاستگذاری‌های خبری این رسانه در شورای خبر با حضور مدیران ادارات خبری و به ریاست مدیرعامل تدوین، ابلاغ و اجرا می‌شود.

در سال ۱۳۹۷ ساختار اداری داخلی ایسنا به اقتضای شرایط و گسترش شبکه‌های اجتماعی تغییر کرد و معاونت اجرایی از ساختار این خبرگزاری حذف و معاونت چند رسانه‌هایی با محوریت تولید فیلم، عکس، اینفوگرافی و تولید محتوی اینترنتی آغاز به کار کرد.

ادارات خبر: علمی و فناوری، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، بین‌الملل، فرهنگی هنری، ورزشی، عکس، توسعه اخبار و استانها.

مدیر اداره اخبار: مدیر خبر، ساختاری است که از همان ابتدای تأسیس در ایسنا راه‌اندازی و اجرا شده‌است. مدیر خبر در اداره خبری مسوول مستقیم مدیریت و سیاستگذاری اخبار تخصصی هر اداره خبری است که نقش اصلی در اداره اخبار را بر عهده دارد.

مدیر اداره دو یا چند سردبیر به همراه دبیران تحریریه دارد که در تولید و انتشار اخبار اداره وظیفه ادیتوری خبرها را بر عهده دارند.

دوره اصلاحات

خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی از رسانه‌های نزدیک به او محسوب و در آن سال‌ها به سرعت به اوج رسید به گونه‌ای که پرمخاطبترین خبرگزاری و مرجع اصلی اخبار ایران تلقی می‌شد. پس از ایسنا با الهام از روش کار این خبرگزاری، چندین خبرگزاری در ایران راه‌اندازی شد که مهم‌ترین آن‌ها مهر، ایلنا و فارس است.

ابوالفضل فاتح با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد ایسنا را ترک کرد و پس از او تا فرودین ۱۳۸۹ و در طول پنج سال، شش مدیر مختلف عهده‌دار مدیریت این خبرگزاری شدند

اصرار ابوالفضل فاتح و دست‌اندرکاران ایسنا در آن زمان انتخاب مدیرعامل از نیروهای پرورش یافته ایسنا و از درون ایسنا بود؛ بنابراین محمدعلی نادعلی‌زاده معاون خبر ایسنا به عنوان مدیرعامل بعدی انتخاب شد و پس از کنار گذاشتن او که با فشار سیاسی دولت بود، میر حمید حسن‌زاده معاون آموزشی وقت ایسنا سرپرست ایسنا شد. پس از او مدیران بعدی از بیرون ایسنا ولی از جهاد دانشگاهی منصوب شدند. در ادامهٔ روند تغییرات به تدریج بسیاری از خبرنگاران اصلاح طلب اخراج شدند. در فروردین ۱۳۸۹، علی متقیان، مدیرکل دفتر ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به ریاست این خبرگزاری رسید. دوران او نیز دیری نپایید و در شانزدهم فروردین ۱۳۹۰ علی رضا زجاجی برای تنها یک ماه سرپرست این خبرگزاری شد و سپس ساسان والی زاده که پیشتر مسئولیت‌های مدیر کلی دفتر امور رسانه‌های ریاست‌جمهوری و معاونت ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر معاون اول ریاست جمهوری را عهده‌دار بود به سرپرستی ایسنا گمارده شد. او در میان مدیران عامل و سرپرستان ایسنا نخستین فردی است که سابقهٔ عضویت در جهاد دانشگاهی را ندارد. البته این پایان تغییرات ایسنا در زمان دولت احمدی‌نژاد نبود و در فاصله ۱۷ روز به پایان عمر دولت احمدی نزاد در ۲۶ تیر ۹۲ والی زاده هم شبانه و به وسیله پیامک از سوی جهاد دانشگاهی برکنار شد. پس از این تصمیم، جهاد دانشگاهی دوباره سرپرستی ایسنا را به زجاجی سپرد اما زجاجی تنها سه ماه توانست سرپرست ایسنا بماند و جای خود را به سعید پورعلی داد که سابقه سرپرستی ایسنا را در کارنامه داشت. در ادامه مجدداً سرپرستی ایسنا به علی متقیان که سابقه مدیریت در دولت احمدی‌نژاد را نیز دارد سپرده شد.

دوره احمدی‌نژاد

با آغاز دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد ایسنا شاهد سه نوع تغییرات بود، نخست تغییرات مدیریتی و نیروی انسانی و سپس تغییرات محتوایی و نهایتاً تغییر در جهره سایت. تغییرات مدیریتی چنان‌که قبلاً توضیح داده شد منجر به تغییر هفت مدیر بعد از ابوالفضل فاتح شد و تعدادی از سردبیران و خبرنگاران قدیمی ایسنا مجبور به ترک این رسانه شدند. تغییرات محتوایی دو جنبه داشت. فشار از بیرون که همسویی با شرایط سیاسی و حتی جناحی حاکم بر کشور را دنبال می‌کرد و بدنه ایسنا سازگاری برای حفظ ایسنا. در مجموع ایسنا تا حدی از رویکرد دوران نخست خود فاصله گرفت. در دوره والی زاده، چهره سایت تغییر داده شد و دو شعار «رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود» و «چو ایران نباشد تن من مباد» حذف و شعار «اخلاق، امید، آگاهی» از سوی گردانندگان ایسنا جایگزین شد. در تغییری دیگر تصویر سید علی خامنه‌ای رهبر ایران به لوگوی سایت افزوده شد. تاکنون نیز دو شعار «رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود» و «چو ایران نباشد تن من مباد» به سایت بازگردانده نشده‌است.

دوره حسن روحانی

اگرچه پیش‌بینی می‌شد با توجه به نزدیکی افکار نیروهای ایسنا با دولت حسن روحانی و مشی همیشگی ایسنا بر اعتدال و حمایت‌ها از دولت، وضعیت مالی ایسنا بهبود یابد اما بودجه ایسنا برای سال ۹۳ افزایشی پیدا نکرد تا این خبرگزاری مجبور به کاهش اضافه کار خبرنگاران، دبیران، سردبیران و مدیران خود و حتی تغییر وضعیت تعدادی از نیروهای خود شود. کاهش بودجه ایسنا حتی با انتقاد فیض معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی روبه‌رو شد و او طی مصاحبه‌ای با ایسنا (۱۴ اسفند ۹۲) از این مسئله انتقاد کرد.

حسن روحانی و دولت تدبیر و امید اگر چه تغییری در مدیریت جهاددانشگاهی و ایسنا ایجاد نکردند اما فشارهای بی‌امان دولت به این خبرگزاری در پس از مشکلات معیشتی و گرانی‌های سال‌های پس از اردیبهشت ۱۳۹۷ به حدی بود که هر روز محدودیت‌ها و فضای باز رسانه‌ای در این خبرگزاری بیش از پیش تحت تأثیر خرده عرایض مقامات دولتی و پذیرش بی‌قید و شرط از سوی مدیرعامل، زمینه فعالیت آزاد رسانه‌ای در حوزه‌های عادی خبری را نیز تحت تأثیر قرار داده بود، بگونه‌ای که عملاً گزارش، خبر و گفت‌وگوی انتقادی در موضوع عملکرد دولت در همه حوزه‌ها در این خبرگزاری در سال‌های آخر دولت روحانی به صفر رسیده بود.

دوره ابراهیم رئیسی

با روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی و هم‌چنین سیاست تغییر ساختار مدیریتی در کشور در سوم خرداد ۱۴۰۱ حمیدرضا طیبی از ریاست جهاددانشگاهی بعنوان نهاد بالاسر مدیریتی خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا برکنار و روح‌الله دهقانی فیروزآبادی عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف و معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان رئیس جهاددانشگاهی منصوب شد تا برای دومین با در عمر ۴۲ ساله (تا سال ۱۴۰۱) جهاددانشگاهی رییسی خارج از بدنه جهاددانشگاهی را بر خود ببیند.

در روز چهارشنبه ۸ تیر ۱۴۰۱ طی حکمی از سوی رئیس جهاددانشگاهی علی متقیان از مدیرعاملی ایسنا عزل و مهدی عرفاتی به عنوان سرپرست جدید ایسنا منصوب شد. این دومین مدیر عامل خبرگزاری دانشجویان ایران است که از خارج از مجموعه جهاددانشگاهی هدایت ایسنا را بر عهده می‌گیرد.

عرفاتی دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت است و سابقه فعالیت در خبرگزاری‌های دانشجو، نسیم و روزنامه‌های جام جم (مدیر مسوول) و فرهیختگان را در کارنامه دارد.

همزمان با حکم رئیس جهاددانشگاهی برای سرپرست ایسنا، دکتر عیسی علیزاده (معاون هماهنگی و امور مجلس جهاددانشگاهی) و دکتر محمدرضا دهقانی (معاون فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی یزد) برای دو سال به عضویت هیئت مدیره ایسنا درآمدند.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی به همراه مدیرعامل ایسنا و رئیس جهاددانشگاهی هیئت مدیره ۵ نفره خبرگزاری ایسنا را تشکیل می‌دهند که این هیئت مدیره مسوول سیاستگذاری خبری و اداری این مؤسسه فرهنگی - خبری هستند.

ایسنا از سال ۱۳۸۴ با روی کار آمدن دولت احمدی‌نژاد تحت فشارهای فزاینده برای تغییرات مدیریتی واقع شد و از آن پس همواره تحت تأثیر سیاست‌های داخلی دولت‌ها و با تسلیم جهاد دانشگاهی دچار تغییر مدیریتی شده‌است. علیرغم اینکه خبرگزاری دانشجویان ایران در دل نهادی انقلابی جهاددانشگاهی متولد شده‌است و این نهاد نیز مستقل است اما ایسنا به عنوان یک رسانه مستقل و مؤثر از تحولات مدیریتی جهاد نیز نقش تأثیر پذیرفته و بر آن اثر گذاشته‌است، به گونه‌ایی که این خبرگزاری از مهر ماه ۸۴ و به ویژه از سال ۸۶ مکرراً موضوع معامله مدیران ارشد جهاد برای حفظ یا کسب قدرت در این نهاد انقلابی بوده‌است.

تغییرات مدیریتی در ایسنا به این شرح است:

تأسیس و دوران نخست

آذرماه ۱۳۷۸ تا مهرماه ۱۳۸۴ - مدیرعامل ابوالفضل فاتح

دوران دوم

در این دوران مدیر عامل از درون ایسنا انتخاب می‌شد که تنها دو سال به طول انجامید

مهرماه ۱۳۸۴ تا اسفند ۱۳۸۵ - مدیرعامل محمدعلی نادعلیزاده

اسفند ۱۳۸۵ تا آذر ۱۳۸۶ - سرپرستی میرحمید حسن‌زاده

دوران سوم

تنها دو سال پس از پایان دولت خاتمی و با روی کار آمدن دولت احمدی‌نژاد، روسای جهاد دانشگاهی یا تحت فشار دولت‌ها یا جهت کسب رضایت دولت‌ها، از انتخاب مدیر عامل ایسنا از درون ایسنا امتناع کردند و ابتدا از درون جهاد دانشگاهی و نهایتاً از بیرون جهاد دانشگاهی مدیران عامل به شرح زیر منصوب شدند:

اسفند ۱۳۸۶ تا شهریور ۱۳۸۸- مدیرعامل جمال رحیمیان

شهریور ۱۳۸۸ تا اردیبهشت ۱۳۸۹ - مدیرعامل سعید پورعلی

اردیبهشت ۱۳۸۹ تا اردیبهشت ۱۳۹۰ - سرپرست علی متقیان

۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۰ تا آذر ۱۳۹۳ - سرپرست ساسان والی‌زاده

آذر ۱۳۹۳ تا ۹ تیر ۱۴۰۱ - مدیرعامل علی متقیان

۹ تیر ۱۴۰۱ تاکنون - سرپرستی مهدی عرفاتی

ابوالفضل فاتح، پایه‌گذار خبرگزاری ایسنا در سال ۱۳۸۷ در مقاله‌ای با عنوان «پیشنهادهایی برای بهبود نظام رسانه‌ای کشور» برای نخستین بار به به طرح مدلی باعنوان «مدل بینابینی» پرداخته و آن را راهگشای عبور از وضعیت انفعالی نظام رسانه‌ای در ایران دانسته‌است. در بخشی از این مقاله دربارهٔ ایسنای دوران اصلاحات آمده‌است: «مدل بینابینی - که شالودهٔ آن را تلفیق مزیت‌های فناوری‌های نوین با اهداف و نیازهای ملی شکل داده - در جوامعی با خصلت‌های فرهنگی ایران می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات بوده و مانع انفعال دربرابر رسانه‌ها شود.

ایران برای نخستین بار در مدل بینابینی خبرگزاری، خبرگزاری دانشجویان را به عنوان یک رسانهٔ اینترنتی تجربه کرده‌است که هم به ارزش‌های بومی وفادار و هم به قواعد رسمی متعهد بوده و هم به بخشهای وسیعی از مردم (دانشجویان) فرصت داده‌است که قویا در جریان تولید و گردش اطلاعات مشارکت داشته باشند. ایسنا رسانه‌ای رسمی نبوده در عین حال کاملاً غیررسمی نیز نبوده‌است. نه محدود به نگاه و رفتار حرفه‌ای بوده و نه کاملاً داوطلب و غیرحرفه‌ای، نه روش تولید و توزیع اطلاعاتش ازهای رسمی و سخت عبور می‌کرده و نه صرفاً تسلیم جریان جدید رسانه‌های اینترنتی که بدون کد هستند بوده‌است. این نوع رسانه مدل خوب و مدیریت‌شده‌ای است که نه ما را در برابر دنیای جدید رسانه‌ای اینترنتی منفعل می‌کند و نه بیگانه».

او همچنین ایسنا را مقدمه یک جنبش رسانه ای در ایران دانسته و خبرنگاران ایسنا را محور این جنبش در آینده می‌داند و با انتقاد از مانع تراشی‌ها در مسیر راه اندازی صوت و تصویر (رادیو و تلویزیون) ایسنا دربارهٔ این خبرگزاری می‌گوید: هدف راهبردی و تلاش اصلی، تأسیس رسانه ای بومی و با مختصات ویژه بود و از این رو آنچه در فرایند تأسیس این رسانه روی افتاده عموماً غیر اقتباسی و ناشی از دریافت و تجربه درونی این رسانه بوده‌است. ایسنا برای نخستین بار خبرگزاری را از رسانه با واسطه به رسانه بی واسطه، با شعار «هر دانشجو یک خبرنگار» دانشجویان رشته‌های مختلف را به عنوان خبرنگار و با راهبرد «هر ایده یک خبر»، هر اندیشه را یک خبر معرفی کرد و «اخلاق رسانه ای» و مدل «دروازه‌بانی» خاص خود را وضع کرد.

فاتح در جای دیگری با ستودن تلاش خبرنگاران جوان این خبرگزاری گفته‌است: ایسنا نمادی از رمز و راز ماندگاری، هوشمندی و ایمان نسل جوان ایرانی است که بذر پاکی و صداقت می‌افشاند.

در سال ۱۳۸۵ که زمزمه تغییر دومین مدیر عامل ایسنا با فشار دولت احمدی‌نژاد و تسلیم جهاد دانشگاهی بلند شد، ابوالفضل فاتح در مصاحبه ای با ایلنا با ابراز نگرانی نسبت به آینده ایسنا گفت: این افتخار و منفعتی برای دولت و حکومت نیست که به جریان نقاد سالم و نافذی مثل ایسنا این گونه فشار وارد کند. ایسنا میراث فرهنگی و رسانه ای کشور است و باید از دولتی شدن آن ممانعت کرد. کسانی به ایسنا فشار وارد می‌کنند که نه در شکل‌گیری این پدیده و نه اندیشه مولد آن، نقشی نداشته‌اند و نه از دل اندیشهٔ آنها می‌توانسته چنین پدیده‌هایی شکل بگیرد.

اداره اخبار ورزشی در بدو راه‌اندازی با ادارات خبری اجتماعی و علمی در یک بخش مدیریت می‌شد اما به تدریج با تفکیک ادارات تخصصی ورزشی نیز به صورت مستقل به فعالیت خود ادامه داد.

اولین سردبیر ورزشی ایسنا میثم زمان آبادی بود. زمان آبادی در سال ۱۳۸۱ از ایسنا جدا شد و پس از آن مصطفی لشکری دبیر وقت ورزشی به عنوان مدیر اداره اخبار ورزشی فعالیت کرد. لشکری تا دی ۱۳۹۳ در راس اداره ورزشی حضور داشت.

از دی ماه ۱۳۹۳ تاکنون نیز یوسف اکبری که از سال ۱۳۷۹ با این خبرگزاری همکاری داشته و سابقه فعالیت در بخش‌های خبری سیاسی خارجی - اجتماعی - ورزشی و حقوقی را در کارنامه دارد، به عنوان مدیر اداره اخبار ورزشی منصوب شد.

اداره اخبار ورزشی ایسنا در سال ۱۳۹۴ در همایش برترین مدیران سال ۹۴ ورزش کشور به عنوان «رسانه اخلاق» مورد تجلیل قرار گرفت.

اداره اخبار ورزشی ایسنا دارای ۲ سردبیر در بخش‌های فوتبال و منهای فوتبال است. سرویس‌های خبری فوتبال، فوتسال و جهان ورزش زیر بخش سردبیری فوتبال اداره می‌شوند. در بخش فوتبال مجموعاً ۲ دبیر جهان ورزش و فوتبال تعریف شده‌است.

بخش‌های توپ و تور، کشتی و رزمی، علم ورزش، ورزش بانوان و سایر رشته‌ها زیر مجموعه سردبیری منهای فوتبال قرار دارد. در این بخش نیز دو دبیر فعالیت می‌کنند.