آسیا
آسیا
/ʌsɪɒ/ بزرگترین و پرجمعیت‌ترین قاره زمین است. این قاره ۸/۷٪ از مساحت سطح زمین و ۳۰٪ از مساحت خشکی‌های این سیاره را در بر می‌گیرد. ۶۰٪ جمعیت کره زمین نیز در این قاره زندگی می‌کنند.
 | |
| مساحت | ۴۴٬۵۷۹٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱۷٬۲۱۲٬۰۰۰ مایل مربع) |
|---|---|
| جمعیت | ۴٬۷۰۶٬۳۶۱٬۹۰۰ (فهرست قاره‌ها براساس جمعیت) |
| ترکم جمعیت | 87/km (225/sq mi) |
| نام اهلیت | آسیایی |
| کشورها | ۴۸ عضو سازمان ملل متحد ۱۲ کشور دیگر (فهرست کشورها) |
| متعلقات | |
| مناطق ناشناخته | |
| زبان‌ها | فهرست زبان‌ها |
| منطقه زمانی | یوتی‌سی ۲:۰۰+ تا یوتی‌سی ۱۲:۰۰+ |
| اینترنت دامنه سطح‌بالا | .asia |
| بزرگترین شهرها | فهرست شهرهای آسیا |
قاره پهناور آسیا از قطب شمال تا جنوب مدار استوا امتداد یافته‌است و بخش اعظم آن در نیمکرهٔ شمالی قرار دارد. آسیا به همراه اروپا، قاره ای را به نام اوراسیا می‌سازند.
در بین قاره های جهان تنها دو قاره آسیا و اروپا به هم چسبیده‌اند به همین دلیل بعضی از جغرافیدانان این دو قاره را یک قاره دانسته و آن را اوراسیا نامیده‌اند و رشته کوه اورال را مرز بین دو قاره آسیا و اروپا در نظر گرفته‌اند.
ریشه‌شناسی
آسیا برگرفته از واژه "Ἀσία’ " از یونان باستان است. در ابتدا از آن برای اشاره به ساحل شرقی دریای اژه استفاده شد، اما بعدها برای اشاره به منطقه آناتولی به کار رفت. رومیان قبل از کاربرد گسترده خود از آن برای اشاره به منطقه ی آسیا از لیدیان استفاده می کردند. همچنین می‌تواند ریشهٔ این واژه از "Asis" به معنای گل یا "Asu" در زبان سامی است که به معنای روشنایی یا افزایش باشد.
جغرافیا
آسیا بزرگترین قاره جهان، دارای شکلی تقریباً سه گوشه است که شبه‌جزایر زیادی دارد و به‌جز کشور اندونزی، دیگر قسمت‌های این قاره تماماً در نیمکره شمالی واقع شده‌است. طول شمالی جنوبی این قاره برابر ۷۶ درجه عرض جغرافیایی است زیرا که جنوبی‌ترین نقطه آن یعنی سنگاپور که در جزیره کوچکی در انتهای جنوبی شبه جزیره ماداکا قرار دارد، یک درجه در شمال واقع است و شمالی‌ترین نقطه آن یعنی دماغه چلیوسکینی (Chelyuskin) در مدار ۷۷ درجه عرض شمالی قرار گرفته‌است. کوه‌های اورال، دریای خزر، دریای سیاه و دریای آزوف آسیا را از اروپا جدا می‌نمایند، مرز بین آسیا و آفریقا کانال سوئز است و تنگه برینگ آمریکای شمالی را از این قاره جدا می‌سازد. آسیا در بین دو اقیانوس منجمد شمالی و هند قرار دارد. بلندترین قلهٔ زمین اورست به ارتفاع ۸٬۸۴۸ متر در این قاره قرار دارد.
۴٫۳٪ از مساحت قاره آسیا را کوه‌های بلند و تپه‌ها تشکیل می‌دهند، بلندترین رشته‌کوه‌های این قاره عبارتند از هیمالیا، قراقروم، پامیر، تیانشان، هندوکش، قفقاز بزرگ، آلتایی و البرز. همچنین رشته‌کوه نسبتاً کوچک‌تری در این قاره واقع بوده که مهم‌ترین آن‌ها را رشته‌کوه‌های تبت، ایران، ارمنستان و آسیای صغیر تشکیل می‌دهند. قاره آسیا در کنار اروپا می‌باشد. بیشتر جمعیت آسیا را چین و هند تشکیل می‌دهد. فلات‌های آسیا از غرب به شرق عبارت‌اند از آناتولی، ایران، تبت و مغولستان.
ناهمواری‌های آسیا
- فلات‌ها:شامل فلات‌های بلند با ارتفاع زیاد و فلات‌های کم ارتفاع قدیمی
- سرزمین‌های پهناور و پست جلگه‌ای در شمال و جنوب آسیا
- سرزمین‌های دارای کوه‌های آتش فشانی
اطلاعات آماری
مساحت: ۴۳ میلیون کیلومتر مربع به همراه جزایر
تعداد کشورهای آسیا: ۵۲ کشور مستقل و ۸ کشور مستعمره پرتغال و انگلیس
ارتفاع متوسط از سطح دریا:۹۶۰متر
بلندترین نقطه: اورست ۸٬۸۴۸ متر
پست‌ترین نقطه: بحر المیت به عمق ۲۰۰ متر پایینتر از سطح دریا
گودترین نقطه: گودال «ماریانا» به عمق بیش از ۱۱هزار متر واقع در اقیانوس آرام که ۲۰۰۰۰ متر با کوه اورست بلند ترین نقطه ی زمین اختلاف ارتفاع دارد
متراکم‌ترین نقطه: جزیره جاوه در کشور اندونزی
جمعیت‌شناسی قاره آسیا
اساس تجزیه و تحلیل این گزارش از داده‌های بهداشت، آموزش و درآمد، آسیای شرقی قوی‌ترین بهبود شاخص کلی توسعه انسانی (HDI) را در بین هر منطقه در جهان داشته‌است و میانگین دستیابی به HDI در ۴۰ سال گذشته تقریباً دو برابر شده‌است. چین که از سال ۱۹۷۰ تاکنون دومین کشور برتر جهان از نظر پیشرفت HDI است، تنها کشوری است که در فهرست «۱۰ جابجایی برتر» به دلیل درآمد به جای دستاوردهای بهداشتی یا آموزشی است. درآمد سرانه آن طی چهار دهه گذشته ۲۱ برابر افزایش یافته‌است و همچنین صدها میلیون نفر را از فقر درآمدی نجات داده‌است. با این حال، در بهبود ثبت نام مدارس و امید به زندگی در بین بهترین عملکردهای منطقه نبود.
نپال کشوری در جنوب آسیا، از سال ۱۹۷۰ به عنوان یکی از سریع‌ترین جابجایی‌ها در جهان ظاهر شد که عمدتاً به دلیل دستاوردهای بهداشتی و آموزشی است. امید به زندگی فعلی آن ۲۵ سال بیشتر از دهه ۱۹۷۰ است. بیش از چهار نفر از هر پنج کودک در سن مدرسه در نپال در حال حاضر به مدرسه ابتدایی می‌روند، در حالی که ۴۰ سال پیش تنها یک نفر از هر پنج کودک در این کشور به مدرسه می‌روند.
هنگ کنگ در میان کشورهای گروه‌بندی شده در HDI بالاترین رتبه را دارد (شماره ۷ در جهان، که در رده «توسعه انسانی بسیار بالا» قرار دارد)، پس از آن سنگاپور (۹)، ژاپن (۱۹) و کره جنوبی (۲۲) قرار دارند). افغانستان (۱۵۵) در بین ۱۶۹ کشور ارزیابی شده، پایین‌ترین رتبه را در میان کشورهای آسیایی دارد.
آسیا پس از جنگ جهانی دوم سریع‌ترین رشد جمعیت را داشته. در سال ۱۹۵۰ جمعیت آسیا ۱٬۴۰۴٬۹۰۹٬۰۲۱ میلیار نفر بوده‌است. و الان در سال ۲۰۲۲ به ۴٬۷۱۷٬۱۵۵٬۶۱۸ نفر رسیده که رشد سریع را در جهان داشته. افراد متولد در آسیا در سال ۱۹۸۸ ۶۲٬۴۱۴٬۳۰۲ میلیون نفر که بیشترین میزان تولد بود. درسال ۲۰۲۲ میزان تولد به ۳۷٬۴۹۵٬۰۱۰ کاهش پیدا کرده و انتظار می‌رود این روند کاهشی باشد. اوج جمعیت آسیا در سال ۲۰۵۵ به ۵٬۳۰۱٬۶۵۴٬۵۵۵ میلیار نفر و تا سال ۲۱۰۰ به ۴٬۷۱۹٬۴۱۵٬۵۶۶ کاهش پیدا خواهد کرد.
از ۵۲ کشور آسیایی بدون احتساب (
روسیه) ۴۸ کشور با رشد جمعیت و ۳ کشور با رشد منفی جمعیت مواجه شده‌اند.
کشورهایی که با کاهش جمعیت مواجه هستند:(
ژاپن)، (
گرجستان)، (
لبنان) تا سال ۲۰۲۳
کره جنوبی و 
چین به کشورهای رشد منفی اضافه خواهند شد.
فهرست کشورها
| پرچم | نشان | نام | جمعیت | مساحت (کیلومتر مربع) | زبان رسمی | حکومت | پایتخت |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 
| ایران | ۸۶٬۱۷۶٬۲۲۹ | ۱٬۶۴۸٬۲۹۷ | فارسی | جمهوری اسلامی ریاستی متمرکز | تهران |
| 
| آذربایجان | ۱۰٬۳۱۱٬۷۸۳ | ۸۶٬۶۰۰ | آذربایجانی | جمهوری | باکو |
| 
| اردن | ۱۰٬۳۰۵٬۷۴۰ | ۸۹٬۳۴۲ | عربی | پادشاهی مشروطه | امان |
| 
| ارمنستان | ۲٬۹۷۲٬۵۷۹ | ۲۹٬۷۴۳ | ارمنی | جمهوری | ایروان |
| 
| ازبکستان | ۳۴٬۴۵۲٬۴۴۴ | ۴۴۷٬۴۰۰ | ازبکی | جمهوری پارلمانی | تاشکند |
| افغانستان | ۴۰٬۸۹۶٬۸۰۸ | ۶۴۷٬۵۰۰ | پشتو و دری | امارت دیوبندی اسلامی متمرکز | کابل | |
| 
| امارات متحده عربی | ۱۰٬۰۹۵٬۹۵۱ | ۸۳٬۶۰۰ | عربی | پادشاهی مشروطه مجلسی | ابوظبی |
|
| اسرائیل | ۸٬۹۴۲٬۸۶۵ | ۲۲٬۱۴۵ | عبری | جمهوری پارلمانی | اورشلیم (بخش غربی) |
| 
| اندونزی | ۲۷۹٬۵۴۹٬۴۱۳ | ۱٬۹۰۴٬۵۶۹ | اندونزیایی | جمهوری پارلمانی | جاکارتا |
| 
| بحرین | ۱٬۷۸۹٬۴۳۲ | ۷۶۰ | عربی | پادشاهی مشروطه مجلسی | منامه |
| 
| برمه (میانمار) | ۵۵٬۲۹۲٬۷۶۶ | ۶۷۶٬۵۷۸ | برمه‌ای | حکومت متمرکز نظام پارلمانی جمهوری | نایپیداو |
| 
| ماکائو | ۶۶۸٬۸۷۱ | ۱۱۸ | چینی پرتغالی | بخش خودمختار | ماکائو |
| 
| برونئی | ۴۴۶٬۰۱۴ | ۵٬۷۶۵ | مالایی | حکومت متمرکز اسلامی پادشاهی مطلقه | بندر سری بگاوان |
| 
| بنگلادش | ۱۶۸٬۱۲۵٬۷۷۰ | ۱۴۷٬۵۷۰ | بنگالی | جمهوری پارلمانی | داکا |
| 
| بوتان | ۷۸۹٬۱۶۵ | ۳۸٬۳۹۴ | دزونگخا | پارلمانی متمرکز پادشاهی مشروطه | تیمفو |
| 
| پاکستان | ۲۳۰٬۱۳۵٬۲۰۱ | ۷۹۶٬۰۹۵ | اردو | جمهوری اسلامی فدرال | اسلام‌آباد |
| 
| تاجیکستان | ۹٬۹۸۹٬۱۵۳ | ۱۴۳٬۱۰۰ | تاجیکی | جمهوری پارلمانی | دوشنبه |
| 
| تایلند | ۷۰٬۰۹۶٬۰۷۳ | ۵۱۳٬۱۲۰ | تایی | مشروطه سلطنتی | بانکوک |
| 
| تایوان | ۲۳٬۸۹۳٬۵۲۹ | ۳۶٬۱۹۳ | ماندارین معیار | جمهوری نیمه ریاستی | تایپه |
| 
| ترکمنستان | ۶٬۲۱۴٬۶۰۸ | ۴۸۸٬۱۰۰ | ترکمنی | جمهوری | عشق‌آباد |
| 
| ترکیه | ۸۵٬۶۴۱٬۰۸۷ | ۷۸۳٬۵۶۲ | ترکی | جمهوری ریاستی با پارلمان واحد | آنکارا |
| 
| تیمور شرقی | ۱٬۳۷۳٬۳۲۶ | ۱۵٬۰۰۷ | تتوم و پرتغالی | جمهوری | دیلی |
|
| 
| چین | ۱٬۴۴۹٬۰۴۶٬۹۰۶ | ۹٬۵۹۷٬۰۰۰ | ماندارین معیار | دولت سوسیالیستی تک‌حزبی | پکن |
|
| 
| روسیه | ۱۴۵٬۷۹۴٬۲۱۳ | ۱۷٬۰۹۸٬۲۴۲ | روسی | جمهوری نیمه ریاستی فدرال | مسکو |
|
| 
| ژاپن | ۱۲۵٬۴۷۳٬۴۶۴ | ۳۷۷٬۹۱۵ | ژاپنی | مشروطه سلطنتی | توکیو |
| 
| سری‌لانکا | ۲۱٬۵۸۹٬۰۴۹ | ۶۵٬۶۱۰ | سینهایی و تامیل | جمهوری نیمه ریاستی متمرکز | کلمبو |
| 
| سنگاپور | ۵٬۹۵۰٬۴۱۵ | ۶۹۷ | چینی، مالایی و تامیل | جمهوری | سنگاپور |
| 
| سوریه | ۱۹٬۵۳۲٬۰۵۱ | ۱۸۵٬۱۸۰ | عربی | نظام تک حزبی جمهوری نیمه ریاستی | دمشق |
| 
| عراق | ۴۲٬۳۱۴٬۵۳۶ | ۴۳۸٬۳۱۷ | عربی و کردی | نظام پارلمانی جمهوری | بغداد |
| 
| عربستان سعودی | ۳۵٬۹۲۳٬۵۸۸ | ۲٬۱۴۹٬۶۹۰ | عربی | پادشاهی مطلقه اسلامی متمرکز | ریاض |
| 
| عمان | ۵٬۳۳۹٬۶۵۴ | ۳۰۹٬۵۰۰ | عربی | مشروطه سلطنتی | مسقط |
| 
| فلسطین | ۵٬۳۶۴٬۳۲۱ | ۶٬۲۲۰ | عربی و عبری | جمهوری پارلمانی | بیت‌المقدس (اورشلیم)(شرقی)/غزه/رام‌الله |
| 
| فیلیپین | ۱۱۲٬۷۳۷٬۶۲۲ | ۳۰۰٬۰۰۰ | فیلیپینو | جمهوری متمرکز | مانیل |
| 
| قبرس | ۱٬۲۲۴٬۵۶۱ | ۹٬۲۵۱ | ترکی و یونانی | جمهوری پارلمانی | نیکوزیا |
| 
| قرقیزستان | ۶٬۷۴۳٬۷۹۱ | ۱۹۹٬۹۵۱ | قرقیزی | جمهوری پارلمانی | بیشکک |
| 
| قزاقستان | ۱۹٬۲۳۸٬۱۵۱ | ۲٬۷۲۴٬۹۰۰ | قزاقی | جمهوری پارلمانی | آستانه |
| 
| قطر | ۲٬۹۸۷٬۶۴۸ | ۱۱٬۵۸۶ | عربی | حکومت متمرکز پادشاهی مشروطه | دوحه |
| 
| کامبوج | ۱۷٬۲۰۲٬۵۰۴ | ۱۸۱٬۰۳۵ | خمر | مشروطه سلطنتی | پنوم‌پن |
|
| 
| کره جنوبی | ۵۱٬۳۲۹٬۸۹۹ | ۱۰۰٬۲۱۰ | کره‌ای | جمهوری | سئول |
| 
| کره شمالی | ۲۶٬۰۰۶٬۴۸۰ | ۱۲۰٬۵۳۸ | کره‌ای | جمهوری تک‌حزبی جوچه | پیونگ‌یانگ |
| 
| کویت | ۴٬۳۸۸٬۴۶۵ | ۱۷٬۸۱۸ | عربی | حکومت متمرکز پادشاهی مشروطه | کویت |
|
| 
| گرجستان | ۳٬۹۶۶٬۹۲۰ | ۶۹٬۷۰۰ | گرجی | جمهوری پارلمانی | تفلیس |
| 
| لائوس | ۷٬۴۹۶٬۸۱۷ | ۲۳۶٬۸۰۰ | لائوسی | حکومت متمرکز دولت سوسیالیستی مارکسیسم | وین‌تیان |
|
| 
| لبنان | ۶٬۶۷۱٬۵۵۵ | ۱۰٬۴۰۰ | عربی | جمهوری پارلمانی | بیروت |
| 
| مالدیو | ۵۴۰٬۶۱۰ | ۲۹۸ | دیوهی | جمهوری | ماله |
| 
| مالزی | ۳۳٬۲۴۴٬۹۷۵ | ۳۲۹٬۸۴۷ | مالایی | پادشاهی مشروطه فدرال با دو مجلس قانون‌گذاری | کوالالامپور |
| 
| مغولستان | ۳٬۳۸۵٬۷۳۱ | ۱٬۵۶۴٬۱۱۶ | مغولی | جمهوری پارلمانی | اولان‌باتور |
| مصر | ۱۰۶٬۴۴۶٬۹۵۲ | ۱٬۰۰۱٬۰۰۰ | عربی | جمهوری عربی مصر | قاهره | |
| نپال | ۳۰٬۳۱۱٬۵۵۷ | ۱۴۷٬۱۸۱ | نپالی | جمهوری | کاتماندو | |
| 
| ویتنام | ۹۹٬۰۷۴٬۶۷۲ | ۳۳۱٬۲۱۲ | ویتنامی | جمهوری سوسیالیستی حکومت متمرکز | هانوی |
| 
| هند | ۱٬۴۰۸٬۶۷۷٬۳۶۰ | ۳٬۲۸۷٬۲۶۳ | هندی | جمهوری پارلمانی | دهلی نو |
| 
| هنگ کنگ | ۷٬۶۱۲٬۰۳۹ | ۱٬۱۰۴ | چینی انگلیسی | منطقه خودمختار | هنگ کنگ |
| 
| یمن | ۳۱٬۲۵۷٬۳۱۶ | ۵۲۷٬۹۶۸ | عربی | جمهوری عربی یمن | صنعا |
نقشه‌های تاریخی
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ National Geographic Family Reference Atlas of the World. Washington, D.C.: National Geographic Society (U.S.). 2006. p. 264.
- ↑ "Continents of the World". The List. Worldatlas.com. Archived from the original on 22 July 2011. Retrieved 25 July 2011.
- ↑ "Like herrings in a barrel". The Economist. The Economist online, The Economist Group (Millennium issue: Population). 23 December 1999. Archived from the original on 4 January 2010. Retrieved 10 April 2014. .
- ↑ «آزمایش زمین به صورت یک منبع طبیعت با نمونه‌هایی از آسیا». جغرافیا. انجمن جغرافیدانان ایران. ۲۵۳۷ شاهنشاهی.
- ↑ "Asia". eb.com, Encyclopædia Britannica. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc. 2006.
- ↑ National Geographic Atlas of the World (7th ed.). Washington, DC: National Geographic. 1999. ISBN 978-0-7922-7528-2. "Europe" (pp. 68–9); "Asia" (pp. 90–1): "A commonly accepted division between Asia and Europe is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles."