بهشهر

دوران باستان

یافته‌های باستان شناختی در غار هوتو، واقع در غرب بهشهر دیرینگی زیست انسان را در این منطقه به دوران پیش از تاریخ می‌رساند. بهشهر امروزی که از نواحی طبرستان بود، یکی از زیستگاه‌های نخستین تپوران به‌شمار می‌آید.

استان مازندران پیش از اسلام تپورستان (به پهلوی: ) نامیده می‌شد که برگرفته از نام قوم تپوری (به یونانی: Τάπυροι) می‌باشد که پس از اسلام قوم طبری نام گرفتند و سرزمینشان طبرستان نامیده شد.

به گفته واسیلی بارتلد تپوری‌ها در قسمت جنوب شرقی ولایت سکونت داشتند و در قید اطاعت هخامنشیان درآمده بودند و آماردها مغلوب اسکندر مقدونی و بعد مغلوب اشکانیان شدند و اشکانیان در قرن دوم ق. م آنها را در حوالی ری سکونت دادند و اراضی سابق آماردها به تصرف تپوری‌ها درآمد و بطلمیوس در شرح دیلم یعنی قسمت شرقی گیلان در ساحل بحر خزر فقط از تپوری‌ها نام می‌برد. به گفته مجتبی مینوی قوم آمارد و قوم تپوری در سرزمین مازندران می‌زیستند و تپوری‌ها در ناحیه کوهستانی مازندران و آماردها در ناحیه جلگه‌ای مازندران سکونت داشتند. در سال ۱۷۶ ق. م فرهاد اول اشکانی قوم آمارد را به ناحیه خوار کوچاند و تپوری‌ها تمام ناحیه مازندران را فرو گرفتند و تمام ولایت به اسم ایشان تپورستان نامیده شد. شهرهای آمل، چالوس، کلار، سعیدآباد و رویان جزئی از سرزمین قوم تپوری بودند.

ویلیام اسمیت در فرهنگ لغت جغرافیای یونان و روم می‌نویسد: تپورها قومی بودند که محل سکونت آنها در دوره‌های مختلف تاریخ به نظر می‌رسد در امتداد فضای وسیعی از کشور از ارمنستان به سمت شرق تا آمودریا گسترش یافته بود. استرابون آنها را در کنار دروازه‌های کاسپین و ری، در پارت و بین دربیک و اسرم هیرکانی و همراه با آماردی‌ها و سایر مردم در امتداد سواحل جنوبی دریای مازندران قرار می‌دهد که آخرین دیدگاه یعنی سکونت در امتداد سواحل جنوبی دریای مازندران مطابق نظر کوینت کورس و دیونیسوس و پلینی هم می‌باشد. بطلمیوس در جایی آنها را در زمره اقوام سرزمین ماد به حساب می‌آورد و در جایی دیگر آنها را به مارگیانا نسبت می‌دهد. تپوری‌هایی که در پلینی و کوینت کورس به آنها اشاره می‌کند شکی در آن نیست که ناحیه کنونی طبرستان نام خود را از آنها گرفته‌است. آلیان توصیف عجیبی از تپوری‌هایی که در ماد زندگی می‌کردند ارائه می‌دهد.

دوره صفوی

نام بهشهر پیش از دوره صفوی، خرگوران، تمیشان، نامیه، پنج هزاره، هزارجریب و کلباد بوده‌است. چون خیرالنساء اشرف الملوک، مادر شاه عباس، از اهالی بهشهر بوده، شاه عباس هم به این محل رفت‌وآمد داشت. در این محل روستایی بود به نام خرگوران که به پیرزنی تعلق داشت و شاه عباس آن را از او خرید و در این محل شهری را در سال ۱۰۲۲ هجری بنا کرد. شاه عباس با مسافرت به بهشهر، این شهر را پایتخت تابستانی خود ساخته و نام آن را به اشرف البلاد، برگرفته از نام مادرش و به معنی بهترین و شریف‌ترین شهرها، تغییر داده‌است. او، کاخ‌ها و عمارت‌هایی را در بهشهر بنا نهاد که می‌شود از آنها به کاخ صفی‌آباد و کاخ عباس‌آباد اشاره کرد. رکن الاسفار، از درباریان دوره ناصری، در سفرنامه خود وجه تسمیه دیگری را برای اشرف ذکر می‌کند. او معتقد است زمانی که شاه عباس این شهر را به صورت مدرن و امروزی بنا نهاد، پاره‌ای از درباریان گفتند «هذا اشرف من فرح آباد» و همین کلمه به مذاق شاه خوش آمد.

به‌طور کلی ناحیه جنوبی دریای مازندران از گذشته بسیار دور از اهمیت سیاسی، تاریخی و نظامی فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده‌است. بررسی و کاوش‌هایی که در سواحل دریای خزر در مکان‌هایی مانند سابقه غارهای هوتو و کمربند واقع در ۲ کیلومتری شهرستان بهشهر در روستای شهید آباد (تروجن) و همچنین در گوهر تپه واقع در ۱۰ کیلومتری شهرستان بهشهر ودر منطقه رستمکلا انجام گرفته‌است، قدمت این ناحیه را به دوره غارنشینی و تقریباً ۱۰۰۰۰ سال پیش به ثبت رسانده‌است. تحقیقات دیگر موید آن است که در ادوار باستانی این منطقه یکی از حوزه‌های مهم تمدن گذشته بوده‌است.

هنگام جهان‌گشایی و کشور گشایی کوروش کبیر چندین هزار سرباز در فتح بابل در سال ۵۳۹ق. م ۲۰ هزار پیاده و ۴هزار سواره از مردم تبرستان در سپاه او بودند و همچنین در جنگ‌های بین ایران و یونان در زمان خشایار شاه به‌طوری‌که هردوت مورخ یونانی می‌نویسد دسته‌ای از جوانان و چریک‌های مردمی و تبری با ساز و برگ‌های آراسته از کمان از چوب خیزران و پوشش‌های خیره‌کننده به سپهسالاری آریا همراه شاهنشاه ایران بودند. براساس کاوش‌های باستان‌شناسی که از تپه‌های شمال غرب بهشهر (نزدیک رستمکلا) به عمل آمد یک قطعه هاون سنگ سفید را کشف نموده و که به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد بر می‌گردد، یا اینکه غارهای هوتو و کمربند آثار حیات در دوران‌های فرو لیتیک (میانه سنگی) ۶۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد و نئولیتیک (پارینه) سنگی را در محدوده بهشهر بیان دارد. در دوره ساسانیان آنچه مسلم است حکومت شرقی مازندران (شهرستان فعلی بهشهر چه جلگه چه هزارجریب) با خانواده کشنسف بوده‌است این خاندان تا سال ۵۲۸ م در مازندران حکومت داشته‌اند و در این سال چون حکومت طبرستان بفرمان قباد (۴۸۷–۵۳۱) ساسانی به پسر بزرگش کاوس که یکی از سر سپردگان و طرفداران سر سخت مزدک بود ظاهراً برچیده شد و کیوس رسماً پادشاه طبرستان گردید و پایتخت او هزار جریب و کیاسر بود. از کیوس فرزندی ماند به نام شاهپور که در نزد عمویش انوشیروان بسیار عزیز بود و در دربار می‌زیست و پس از مرگ انوشیروان به طبرستان رفته و در آتشگاه کوسان یا در آتشکده پیرامون کیاسر هزارجریب به سر برده و مردم طبرستان علاقه زیادی به او پیدا کردند. نادرشاه افشار در دوران پادشاهی خود در آبادانی اشرف کوشید. ازجمله عمارت چهل ستون را که هنگام نابسامانیهای دورهٔ تهاجم افغانها ویران شده بود، بازسازی کرد

هنگام حمله اعراب به ایران و فرار یزدگرد سوم، وی از خراسان به مازندران آمد و مثل پدر در آتشکده کوسان بهشهر (مغرب بهشهر) معتکف شد و به عبادت مشغول گردید. تحقیقات به عمل آمده از متون تاریخی نشان می‌دهد که در اواسط قرن سوم هجری قمری دین اسلام در شکل علویان در این ناحیه نفوذ یافته‌است. شهرستان بهشهر در ابتدا به عنوان یکی از روستاهای حائز اهمیت با نام‌های نامیه، کبود جامه، تمیشه، قره طغان پنج هزاره، و اشرف معروف بوده‌است. در دوره صفویان، شکوفایی و رونق این ناحیه بیشتر گردید. در آغاز قدرت یافتن آقامحمدخان قاجار، ناوگان جنگی روسیه برای احداث پایگاه نظامی در کناره‌های جنوبی دریای مازندران، اشرف را اشغال کردند. جهانگردان اروپایی که در دورهٔ قاجار از اشرف دیدن کرده‌اند، آنجا را شهری نیمه ویران وصف نموده‌اند. ناصرالدین شاه در سفر اول خود به مازندران (۱۲۸۳ق) چند روزی در اشرف اقامت کرد و دستور داد تا کاخ‌های ویران شده را بازسازی نمایند که در سفر دوم خود در ۱۲۹۲ق هنوز تعمیر و مرمت آن به اتمام نرسیده بود. در دورهٔ پهلوی نام اشرف به بهشهر تغییر داده شد.

• عمارت صفی‌آباد:

در جنوب غرب شهرستان بهشهر و در بالای ارتفاعات منتهی به دشت قرار دارد. این کاخ به دستور شاه عباس بزرگ ساخته شد و در زمان شاه صفی توسعه پیدا کرده‌است. این کاخ در میان باغی زیبا به صورت بنایی مربع شکل که دارای ابعاد ۲۵ × ۲۵ متر بوده و در دو طبقه ساخته شد. ورودی کاخ در سمت شمالی قرار داشته که با عبور از پنج پله امکان دسترسی به داخل طبقه اول کاخ وجود دارد. طبقه اول دارای اتاق‌های متعدد بوده که از طریق راهرو و هشتی امکان دسترسی به داخل آن وجود دارد. طبقه دوم نیز دارای راهرو و اتاق‌های زیبا است. از کاخ صفی‌آباد و تا باغ شاه بهشهر که به عمارت چهل ستون مشهور است، یک راه زیر زمینی احداث شده بود که در مواقع ضروری مورد استفاده عبور و مرور یا سایر جریان‌های دیگر می‌گردید.

• باغ عباس‌آباد:

از آثار تاریخی استان مازندران است. مجموعه باغ‌های عباس‌آباد در ۵ کیلومتری شهرستان بهشهر و در دامنه رشته کوه‌های البرز و در میان جنگل‌های انبوه قرار گرفته و از جمله مهم‌ترین و بزرگ‌ترین باغ‌های تاریخی ایران است که به عنوان یکی از باغ‌های ایرانی در میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌است. این مجموعه شامل سد عباس‌آباد، مخزن و دریاچه سد، گل‌باغ، کاخ، حمام، آسیاب آبی و دو برج آجری می‌شود. این مجموعه به دستور شاه عباس اول صفوی در سال‌های ۱۰۲۰ و ۱۰۲۱ ه‍.ق در محلی که پیشتر خرگوران نام داشت ساخته شده‌است و در حال حاضر مهم‌ترین باغ غیر کویری ایران به‌شمار می‌آید. وسعت آن نزدیک به ۵۰۰ هکتار است.

• گوهرتپه:

یکی از محوطه‌های بزرگ پیش از تاریخ شمال ایران در استان مازندران شهرستان بهشهر ۲ کیلومتری شمال غربی شهر رستمکلا یا کیلومتر ۱۰ جاده بهشهر - ساری قرار گرفته‌است. انسان‌هایی که در غارهای باستانی مازندران چون غار گمیشان، غار هوتو و غار کمربند زندگی می‌کردند پس از خروج از غار به مرور باعث پیدایش گوهرتپه شدند، این تپه انسان‌ساز است؛ یعنی با گذشت زمان، مردم ساکن با از بین رفتن مکان‌های قبلی به مکان‌های بالاتر آمده‌اند. در عصر نوسنگی شکل زندگی روستا نشینی داشته و در دوره برنز و مفرغ مورد توجه قرار گرفته و حالت شهرنشینی پیدا کرده‌است. احتمالاً تا دوره برنز میانی فضای مسکونی و محل دفن در یک مکان بود. اما در دوره برنز متأخر (۴۰۰۰ سال قبل) هم از وسعت شهر کاسته شد و هم قبرستان را به خارج از فضای مسکونی انتقال داده‌اند. در بین دوره برنز و آهن حدود ۲۰۰ سال این منطقه خالی از سکنه شد و در عصر آهن قبرستان را به خارج از مکان مسکونی بردند و مکان دارای سراشیبی را برگزیدند تا شاهد نفوذ آب نباشند. اقوام این منطقه پس از فروپاشی شهر و کوچ به مناطق کوهستانی اجساد نیاکان خود را برای تدفین در زادگاه‌شان به گوهر تپه حمل کرده و همراه با مراسم آیینی در این منطقه به خاک می‌سپردند.

• باغ چهل‌ستون اشرف:

باغ چهل‌ستون اشرف مربوط به دوره صفویه است و در بهشهر، واقع شده و این اثر به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این باغ که به پارک ملت بهشهر نیز شهرت دارد با ابعاد ۱۷۰ متر عرض و۵۵۰ متر طول، در سال ۱۰۲۱ هـ. ق به دستور شاه عباس طرح‌ریزی و طی چند سال احداث شده و محل بارعام و تشریفات شاه عباس و پذیرایی مهمانان بوده‌است. این باغ دارای دو خیابان اصلی می‌باشد که محور طولی باغ با چشم‌اندازی به سوی شمال و دریا است، و در نقطه تقاطع آنها، استخر بزرگ باغ قرار دارد.

• چشمه عمارت:

مربوط به دوره صفوی است و در بهشهر، بلوار شهید هاشمی نژاد، خیابان پاسداران، جنب آب وفاضلاب واقع شده و این اثر در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۵۲ با شمارهٔ ثبت ۹۴۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. معماری این بنا به صورت دو طبقه بوده و هم‌اکنون طبقه همکف و جزری از طبقه اول آن باقی مانده‌است. از ویژگی‌های معماری این بنا سیستم آب‌رسانی آن است. در وسط عمارت همکف مظهر چشمه وجود دارد. با استفاده از تنپوشه‌های سفالی آب به حوضچه‌های طبقه اول هدایت شده و پس از سرریز به صورت آبشار به چشمه طبقه همکف و حوض‌های اطراف بنا سرازیر می‌شده‌است. این بنا در روزگار آبادانی مزین به نقاشی‌های رنگارنگ. کاشی‌های متنوع بوده‌است. علت نامگذاری آن، جوشیدن چشمه‌ای از دل زمین، در طبقه همکف این عمارت تاریخی است.

• غار هوتو:

این غار قدمتی تاریخی دارد و آثار باستانی مهمی دربارهٔ زندگی انسان‌های اولیه در آن پیدا شده‌است. این غار در دامنه کوه البرز و رو به غرب و در ابتدای ورودی شهر بهشهر و در فاصله پنجاه متری جفت خود، غار کمربند قرار گرفته‌است و دارای دو مدخل در دو ارتفاع مختلف و یک سوراخ تهویه در سقف است. این غار و غار کمربند، به لحاظ کشف اسکلت انسان با قدمت حدود ده هزار سال معروفیت جهانی دارد. اهمیت غار و آثار کشف شده در آن تا به اندازه‌ای است که در برخی موارد از این غار به معدن طلای انسان‌شناسان یاد شده‌است. مهم‌ترین این کشفیات که به «انسان هوتو» (Hotu man) مشهور است؛ سه اسکلت شامل اسکلت‌های یک مرد و زن بالغ به همراه اسکلت زنی جوان می‌باشند. تصاویری از این اکتشافات که در سال ۱۳۳۰ شمسی (۱۹۵۱ میلادی) به سرپرستی پروفسور کارلتون استیونز کون استاد دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا انجام شده‌است، در بخش بایگانی موزه باستان‌شناسی و انسان‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا موجود است.

• آتشکده کوسان:

مربوط به سده‌های اولیه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان بهشهر، روستای کوهستان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. بنا بر گواهی تاریخ، قریه‌ای که اکنون به کوهستان معروف است زمانی «طوسان» نام داشت که به دست «طوس نوذر» که از خاندان «کیانیان» بوده بنیاد شده‌است.

• خانه شهریاری:

مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان بهشهر، بخش یانه‌سر، روستای یانه سر واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۸۴۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این ساختمان به عنوان مقر حکومت سردار رفیع یانه سری یا سردار رفیع یانسری به ثبت رسیده‌است.

• قلعه نرگسی:

مربوط به سده‌های اولیه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان بهشهر، روستای گرجی محله واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۰۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

• شبه‌جزیره میانکاله:

شبه جزیره‌ای است در منتهی‌الیهِ جنوبِ شرقیِ دریای خزر، در دوازده کیلومتریِ شمالِ شهرِ بهشهر واقع در استان مازندران ایران. مساحت آن بیش از ۶۸ هزار هکتار و ارتفاعِ آن بینِ ۱۵ تا ۲۸متر کم‌تر از سطحِ دریای آزاد است. میانکاله از سال ۱۳۴۸ به عنوان «منطقه حفاظت‌شده» تعیین شد و هم‌اکنون با عنوان‌های پناهگاه حیات وحش، تالاب بین‌المللی و ذخیره‌گاه طبیعی زیست‌کره تحت حفاظت محیط زیست قرار دارد. یکی از دلایل اهمیت میانکاله این است که در تمام سواحل جنوبی دریای خزر هیچ منطقه‌ای جز آن وجود ندارد که محیط طبیعی آن در وضعیتی نسبتاً دست‌نخورده باقی‌مانده باشد. تمامی سواحل دیگر به‌طور گسترده با ساخت‌وسازهای انسانی همچون جاده، شهر و روستا و کارخانه‌ها دگرگون شده‌اند. به همین دلیل سلامتی این منطقه اهمیت بسیاری در حفظ سلامتی کل دریای خزر دارد. سلامتی نسبی میانکاله موجب شده تا تالاب‌ها و سواحل این منطقه علاوه بر پرندگان مهاجر، محل تخم‌گذاری و زیستگاه اصلی بسیاری از ماهیان دریای خزر نیز باشد، به ویژه کپور و کفال و ماهیان خاویاری. نزدیک به نیمی از خاویار ایران از آب‌های این منطقه صید می‌شود.

• غار کمربند:

این غار در همسایگی غار هوتو بوده و در آن ابزارهای شکار و آثاری از دوران‌های پارینه‌سنگی و میان‌سنگی کشف شده‌است. در دوران معاصر، کارلتون استیونز کون برای اولین بار به کاوش غار طی ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۱ پرداخت. پروفسور کارلتون استیونز کون که برای ادارهٔ کل باستان‌شناسی کار می‌کرد، ضمن کاوش‌هایی در سال‌های ۱۳۲۸ تا ۱۳۲۹ (۱۹۴۹ تا ۱۹۵۰) در غار کمربند، پارچه‌هایی به دست آورد که ثابت می‌کند اقوام ایرانی از همان آغاز غارنشینی، پشم گوسفند و بز را به‌صورت پارچه می‌بافتند.

• گورستان سفید چاه:

معروف به اسپه چاه مربوط به دوره تیموریان است و در شهرستان بهشهر، بخش یانه سر، روستای سفید چاه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۸۴۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. در روستای سفیدچاه رسم بوده‌است که سنگ قبر مردگان را بر اساس شغل آن‌ها حکاکی می‌کردند، اما بعد از مرگ آخرین بازمانده سنگ‌تراشان و حکاکان مصیب محله، عمر حکاکی روی سنگ‌ها هم به پایان رسیده و درگذشتگان جدید روستا، با سنگ‌های امروزی دفن می‌شوند.

• مدرسه شاه:

مربوط به دوره پهلوی است و در بهشهر، خیابان شهید هاشمی نژاد، جنب باغ شاه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۱۷۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

• غارهای رستم‌کلا:

مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان است و در شهرستان بهشهر، دامنه کوه‌های هوتوکش واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۰۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

• قلعه شاه نشین آسیاب سر:

مربوط به سده‌های اولیه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان بهشهر، روستای آسیاب سر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۰۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

• مجموعه بناهای افغان‌نژاد:

مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان بهشهر، بخش قره طغان، روستای قره تپه واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. عمارت افغان نژاد در روستای قره‌تپه بر بالای تپه‌ای به همین نام واقع است. این مجموعه شامل سه عمارت و یک حمام زیبا بود که از یادگارهای کم‌نظیر عصر قاجاریه در مازندران است. این بنای سه طبقه دارای پنجره‌های زیبای ارسی در شرق بنا و درهای زیبا با تزیینات شیشه‌ای و تراس طبقه اول دارای طاق‌های قوسی شکل است. علاوه بر عمارت مسکونی، حمام مجموعه نیز در ضلع جنوبی قرار گرفته و دارای تزیینات آهک بری زیبایی است. این حمام دارای سربینه، راهروی ورودی بینه و سرویس‌های بهداشتی بود. در دیوارهٔ بینه و سربینه گچ بری‌های زیبا با طرح گل و گیاه به شکل طوماری مشاهده می‌شود.

• محوطه گم چال:

مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان است و در شهرستان بهشهر، روستای شهید آباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۳۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

• آبشار اسپه او:

منطقه گردشگری اسپه او در فاصله ۳۰ کیلومتری شهرستان بهشهر در استان مازندران و در عرصهٔ جنوبی، بر روی ارتفاعات رشته کوه البرز و در بخش مرکزی شهرستان، به نام هزارجریب واقع می‌باشد. هزارجریب منطقهٔ کوهستانی شهرستان است که روستاهای زیادی را در دل خود جای داده‌است. جریب به معنای روستا و هزارجریب اشاره به تعداد بسیار روستاها در این بخش دارد. آبشار زیبا و دیدنی اسپه او به معنای آب سفید، با ارتفاعی بالغ بر ۴۰۰ متر، در دل کوه سیاخانی از چشمه ای که از شکاف سنگی در زیر درختی کهنسال می‌جوشد سرچشمه می‌گیرد. این آبشار به صورت پله کانی و کاسه ای است و دارای حوضچه‌های آهکی متعدد در ۷ طبقه می‌باشد که در طول سالیان متمادی ایجاد شده‌اند و سرانجام به رودخانه نکارود می‌ریزد. در اثر برخورد آب با سنگهای بستر و سر خوردن از روی آنها حالتی کف آلود و سفید رنگ ایجاد می‌شود که نام این آبشار که به زبان محلی (مازندرانی) به همین معناست، از روی آن نهاده شده‌است. آبشار بسیار باشکوه و بلند اسپه او پوشیده از خز می‌باشد و به خاطر شرایط آهکی بودن سنگ آن به راحتی می‌توان از پایین تا محل سرچشمه از آبشار بالا رفت و از طراوت و خنکای آب و همچنین طبیعت و مناظر بی بدیل قسمتهای مختلف آبشار لذت برد. نزدیکترین روستاها به این منطقه از سمت شمال روستای غربی محله و از سمت غرب روستای روبار می‌باشند. ارتفاع منطقه اسپه او از سطح دریا نیز ۷۸۰ تا ۱۱۲۰ متر است. در حال حاضر تنها راه دسترسی به منطقه اسپه او مسیر اصلی آسفالته از جاده پاسندرز شهرستان بهشهر به سمت روستاهای منطقه هزارجریب می‌باشد. پس از رسیدن به پل حد واسط روستاهای رودبار و غریب محله که تنها تا اینجا امکان استفاده از خودرو می‌باشد، می‌بایست با قرار دادن ماشین در حاشیه جاده اصلی، با ورود به راه فرعی به طول ۷ کیلومتر در حریم رودخانه به سمت چپ، تا رسیدن به آبشار را پیاده پیمود. این مسیر جذاب و زیبا به گونه ای است که قسمتی از راه را باید از درون آب رودخانه و در قسمتهایی دیگر، از میان جنگل عبور نمود.

عمارت صیامی

مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان بهشهر، روستای گرجی محله واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۰۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

• آبشار سنگ نو:

این آبشار در منطقه جنوبی بهشهر و در ۳ کیلومتری دل جنگل‌های جنوبی بهشهر قرار دارد وجه تسمیه آن به این خاطر است که به خاطر فشار آب یک حوض بزرگ سنگی یا به اصطلاح مازنی یک نور سنگی در زیر آبشار درست شده و به آن سنگ نور اطلاق می‌گردد. مجموعه دیدنی سنگ نو در اعماق جنگل‌های کوه‌های پیش کوه جهان مورا در البرز شرقی قرار گرفته و شامل چهار آبشار است که بزرگ‌ترین آن حدود ۱۲ متر ارتفاع دارد. پوشش گیاهی منطقه به‌طور عمده درختان بلوط وحشی انجیلی ممرز و انواع سرخس به ویژه گونه سرخس عقابی است. رودخانه در اثر فرسایش بستر رسوبی در طول زمان ایجاد شده و آب آن بسیار گواراست.

• بندر امیرآباد:

منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد، در شرق استان مازندران و فاصله ۵۱ کیلومتری مرکز استان قرار دارد. این منطقه با دارا بودن اراضی پشتیبانی وسیع برخورداری از زیر ساخت حمل و نقل مدرن چند وجهی، اسکله رو – روریلی و کامیون جهت ترانزیت و حمل یکسره کالا و همچنین دسترسی آسان به بازار مصرف کشورهای CIS با جمعیت بالغ بر ۳۰۰ میلیون نفر توانسته نقش مهمی را در ابعاد ملی و منطقه ای ایفا نماید. منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد به عنوان یکی از نمادهای توجه ایران به مقوله ترانزیت کالا و ایجاد زیرساختهای اساسی حمل و نقل در جهت رسیدن به استانداردهای جهانی و استفاده از حداکثر ظرفیت ترانزیتی کشور، نقشی بسیار مهم با اهدافی بسیار بزرگ مانند کسب درآمد ارزی، ایجاد اشتغال، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بخش خصوصی، افزایش نقش جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر و ایجاد گذرگاه در شمال کشور را بر عهده گرفته‌است. عملیات احداث این مجتمع بندری بزرگ و مدرن از سال ۱۳۷۵ آغاز شد. استعدادهای بالقوه و امکانات متعدد آن موجب گردید در سال ۱۳۷۶ از سوی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد به عنوان منطقه ویژه اقتصادی به تصویب برسد. پس از پنج سال تلاش، اولین نشانه‌های بندری بزرگ پدیدار شد و در اردیبهشت سال ۱۳۸۰ فاز اضطراری بندر بدست مرحوم شهید دکتر دادمان، وزیر فقید وقت راه و ترابری افتتاح شد.

شهر بهشهر به دلیل قرار گرفتن میان کوه و دریا، آب و هوای معتدل و مرطوب دارد و میزان بارش زیاد باران و رطوبت بالا و قسمت‌های جنوبی شهرستان به دلیل دارا بودن پوشش کوهپایه‌ای و ارتفاع زیاد آب و هوای سردتر و کوهستانی و زمستان‌های بارانی و برفی دارد.

آمار سالیانه ایستگاه‌های سینوپتیک اداره کل هواشناسی استان مازندران در سال ۱۳۸۷

انار شیرین و ترش یکی از محصولات مهم و ارزشمند برای بهشهر است که دارای شهرت جهانی می‌باشد کشاورزان از فروش آن سود خوبی می‌برند.

نارنگی، پرتقال، برنج، پنبه، دانه‌های روغنی آفتابگردان، کلزای بهشهر معروف بوده بهشهر از مراکز تولید تخمه، روغن نباتی و صابون در ایران است و کارخانه چیت‌سازی آن قدمت زیادی دارد. همچنین وجود کارخانه بهپاک بهشهر که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده روغن نباتی و سویا در خاورمیانه است به این شهر زیبا وجهه خاصی داده‌است. قابل توجه است که این کارخانه محصولاتی مانند روغن نباتی لادن و بهار و سویای سبحان را تولید می‌کند. پالایشگاه نفت بهشهر، منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی بندر امیرآباد، سکوی نفتی بهشهر، کشتی‌سازی صدرا، شرکت تایدواتر خاورمیانه و گروه تولیدی ساوانا تنها بخش دیگری از اقتصاد اثرگذار بین‌المللی بهشهر می‌باشد. قابل ذکر است که بندر امیرآباد بهشهر یکی از بزرگ‌ترین بنادر شمال کشور است و هم‌اکنون نیز تنها بندر شمال کشور است که خط راه‌آهن به آن متصل است.

رفت‌وآمد

فاصله این شهرستان تا تهران ۲۸۵، تا ساری ۴۵ و تا گرگان ۹۰ کیلومتر است.

محله‌ها

از محله‌های این شهر می‌توان زیروان، سنگ زغال، قائم، گرجی محله، فراش محله، نقاش محله، بازار محله، گرائیل محله، قنبرآباد، کشتارگاه، تروجن (شهیدآباد)، محله هتل (هتل اشرف)، فرهنگیان، مهدیه، فرودگاه، گلستان، گلشهر، ۱۷ شهریور، نواب صفوی، کوهی خِیل، شهید مدنی،

شهید سازگار (بمبئی محله). عبدالحق اشاره کرد.

حمل و نقل

جاده ۲۲ از شهر بهشهر می‌گذرد. به علاوه، این شهر دارای یک پایانه مسافربری بین شهری است که هم‌اکنون حدود ۶۰۰ دستگاه خودرو و ۱۰ ون در این شهر مشغول به کار اند و با توجه به جمعیت شهر این تعداد ناکافی ست. تاکنون برای بهشهر سه طرح آزادراه مطرح شده‌است: آزادراه گرگان-بهشهر، آزادراه بهشهر-ساری (این دو برای ابرپروژه آزادراه گرگان-ساری-رشت است) و آزادراه بهشهر-دامغان که هر سه طرح در انتظار تصویب توسط هیئت دولت هستند.

خیابان‌ها و راه‌ها

اتوبان و کمربندی‌ها

• اتوبان بهشهر- ساری
• اتوبان بهشهر- گرگان
• کمربندی آیت‌الله جباری
• بلوار هاشمی نژاد
• بلوار امام خمینی
• بلوار مطهری (فرودگاه)
• بلوار آیت‌الله کوهستانی
• بلوار جمهوری اسلامی
• بلوار …

خیابان‌های اصلی

• خیابان امام خمینی
• خیابان هنر
• خیابان رجایی
• خیابان فرودگاه
• خیابان انقلاب
• خیابان مفتح
• خیابان قائم
• خیابان پاسداران

راه‌آهن

راه‌آهن سراسری ایران راه‌آهن سراسری در شمال، از این شهر عبور کرده و سپس تا گرگان ادامه می‌یابد. اولین خط راه‌آهن نوین ایران در دوران رضا شاه پهلوی پس از عبور از بهشهر تا بندر شاه (بندر ترکمن امروزی) کشیده گشت، پس از اتمام ساخت پل گردن در ساری اولین قطار در مهرماه ۱۳۰۸ به دستور رضا شاه پهلوی عازم بندر ترکمن گردید. پس از آن هم‌زمان با احداث راه‌آهن خوزستان، کارها در رشته کوه‌های البرز آغاز گردید، کارگران مازندرانی و ترک و … در کنار سایرین و مهندسین و پیمانکاران به ویژه آلمانی‌ها، کار ساخت تونل‌ها و پل‌ها را پیگیری کردند.

• دانشگاه روزانه علم و فناوری بهشهر (مازندران)
• دانشکده پرستاری بهشهر
• دانشگاه پیام نور مرکز بهشهر
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر
• دانشگاه علمی - کاربردی بهشهر
• دانشگاه غیرانتفاعی تمیشان
• دانشکده فنی و حرفه‌ای امام خمینی

بیمارستان‌ها

بهشهر دارای سه بیمارستان دولتی و دو بیمارستان خصوصی است.

• بیمارستان دولتی امام خمینی واقع در خیابان امام خمینی که این بیمارستان درسال۱۳۱۷ با کلیه بخش‌های داخلی – جراحی- زنان – زایمان – اطفال – نوزادان به عنوان تنها بیمارستان شهرستان تأسیس و از سال ۱۳۲۷ با اخذ پروانه بهره‌برداری به ارائه خدمات به مردم محروم منطقه پرداخت.
• بیمارستان دولتی سیدالشهدا معروف به بیمارستان شهدا، در ورودی غربی بهشهر قرار دارد. بیمارستان شهداء بهشهر با همت و تلاش اعضای اولین دوره شورای اسلامی شهر بهشهر مسئولان و خیرین محترم این شهرستان، در سال ۱۳۷۸ تأسیس و در سال ۱۳۸۰ به بهره‌برداری رسید. مالکیت این بیمارستان حقوقی و نحوه اداره آن انتفاعی است. این بیمارستان به عنوان سانتر تخصصی زنان و زایمان مشغول به فعالیت می‌باشد.
• بیمارستان دولتی خاتم الانبیا که با جدیدترین تجهیزات، مجهزترین و بزرگ‌ترین بیمارستان شرق استان می‌باشد. زمین این بیمارستان توسط آقای موسی اشرفی جهت تأسیس بیمارستان به دانشگاه علوم پزشکی مازندران اهداء گردید.
• بیمارستان مرحوم دکتر امیدی بهشهر که در خیابان آیت ا… کوهستانی روبروی مقبره بی بی زینب واقع شده‌است. بیمارستان دکتر امیدی، بیمارستانی خصوصی ـ درمانی است که در سال ۱۳۵۲ با ظرفیت ۳۰ تخت ثابت، تأسیس و در حال حاضر ۴۶ تخت دائر دارد. تخصص‌های موجود در این بیمارستان عبارتند از: جراحی، زنان و زایمان، کودکان، گوش و حلق و بینی، ارولوژی، ارتوپدی..
• بیمارستان خصوصی مهر دارای ۱۰۰ تخت و بخش‌های اورژانس، اطفال، زنان و زایمان، داخلی، جراحی عمومی با اتاق عمل، ای سی یو و سی سی یو، رادیو لوژی، آزمایشگاه و ۵ بخش بستری در خیابان پاسداران واقع شده‌است.

هتل‌ها

• هتل مروارید صدرا
• هتل بهشهر
• هتل آپارتمانی عباس‌آباد

سینما

• سینما بهمن
• سینما هجرت ـ که نزدیک به دو دهه به صورت بلااستفاده می‌باشد.

• شیخ محمد کوهستانی - از فقها و عرفای بنام جهان تشیع و عالم زاهد
• خیرالنساء بیگم - ملکه همسر شاه محمد خدابنده و همچنین مادر شاه عباس یکم
• سردار رفیع یانسری - والی استرآباد در زمان قاجار
• سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد - از فقهای ایران و امام جمعه مشهد که در سال ۱۳۶۰ ترور شد
• محمد اشرفی - از فقها، مراجع تقلید و عرفای شیعه
• محمد اسماعیل کوهستانی - فرزند شیخ محمد کوهستانی
• احمد توکلی - سیاستمدار و اقتصاددان، نمایندهٔ مجلسِ شورای اسلامی، وزیرِ سابق کار و سخن‌گوی کابینهٔ محمدعلی رجائی
• علی یخکشی - استاد، محقق و نویسنده برجسته دانشگاهی در حوزه محیط زیست
• سید رسول حسینی کوهستانی - نماینده دوره سوم مجلس شورای اسلامی
• احمدعلی مقیمی ـ نماینده دوره‌های هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی
• موسی اشرفی - معروف به موسی خان، نماینده دوره چهاردهم مجلس ملی و از خیرین بهشهر
• محمد علی ییلاقی اشرفی - از سیاسیون اثرگذار و خیرین بهشهر و ریاست دو دوره شورای شهر بهشهر
• علی‌اصغر رحمانی خلیلی - نماینده ۳ دوره مجلس شورای اسلامی و معاونت پارلمانی وزارت ارشاد محمد خاتمی
• داوود کشاورزیان - استاندار مازندران در دولت محمد خاتمی و معاونت ترابری وزارت راه در دولت حسن روحانی
• یدالله جهانگیری - جراح عمومی، رئیس سابق درمانگاه‌های صدا و سیما، دانشگاه تهران و مشاور محمد خاتمیی و قائم مقام روزنامه جام جم
• سید صابر جباری - از علمای ایران و نماینده فقید خبرگان رهبری در استان مازندران و امام جمعه بهشهر
• غلامرضا حجتی اشرفی - نویسنده و پژوهشگر
• حسن بادکوبه ای - استاد تمام و محقق دانشگاه ملی نیویورک
• فرهاد دژپسند - وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت حسن روحانی
• خسرو معصومی - کارگردان و نویسنده
• محمدرضا اسحاقی گرجی - موسیقی‌دان، و نوازندهٔ دوتار
• علی مهدیان ـ شاعر غزلیات فارسی و مازندرانی
• منصور خورشیدی - شاعر
• علی شکوهی - فعال سیاسی اصلاح طلب، نویسنده و روزنامه‌نگار ایرانی
• حسین کیانی - دارنده ۲ مقام قهرمانی تیر و کمان روی اسب جهان
• علی عمرانی - بازیگر سینما و تلویزیون
• محمد عمرانی - بازیگر سینما و تلویزیون
• بهنام احسان‌پور - قهرمان کشتی جهان و از مربیان تیم ملی کشتی ایران
• امیرحسین عسکری - قهرمان کشتی جهان
• فرزاد عموزاد - کشتی‌گیر تیم ملی
• اصغر بذری - قهرمان کشتی جهان
• رحمان عموزاد - کشتی‌گیر تیم ملی
• بهنام احسان‌پور - کشتی‌گیر تیم ملی
• موسی نبی‌پور - بازیکن تیم ملی بسکتبال
• جواد منافی - بازیکن سابق فوتبال
• محمد عاملی - وزنه‌بردار
• حسن اسماعیل‌پور - مجری و گوینده رادیو جوان
• محسن قرائی - کارگردان سینما و نویسنده
• رمضانعلی مهتابی معاون اسبق دخانیات کشور و مخترع برتر دنیا در سال ۲۰۰۹
• پویا مهتابی فعال حوزه رسانه

سوغاتی‌های بهشهر شامل غذاهای سنتی، میوه‌ها و صنایع دستی این شهر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

غذاهای سنتی

غذاهای سنتی بهشهر شامل، ناز خاتون، آش گزنه (گزنه آش) ،آش کدو ،آش ترش(تِرش آش)، آش دوغ، ته چین، فسنجان، انار تیم خِرِش، خورش مرغ ترش، باقالا پلو، امرغ شکم پر، کدو پلو (کهی پِلا)، اکبر جوجه، ماهی شکم پر، و… می‌شود؛ لازم است ذکر شود که خورشت فسنجان آن به دلیل استفاده از رب انار شیرین طعم مَلَس دارد.

نان و شیرینی: تندیر نون (نان محلی)، حلوای گردو (اَغوز حِلوا)، سوهان کنجد (پِشتِ زیک) ،برنجک (بهاردانه)، پیس گندله، قَتِلمِه (قَتِلمِه) کوماج، نصیری و… لازم است ذکر شود (قَتِلمِه)بیشتر در ایام ماه مبارک رمضان و در سفره افطاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ترشی:بادمجان ترشی، سیر ترشی، هفت بیجار، ترشی یِرآلماسی، ناز خاتون، وینگوم زالک، هلی ترشی، آبغوره، آب نارنج و …

مربا: آلبالو، بِه، تمشک، گلابی، سیب، پرتقال، انجیر، هویج، بهارنارنج و …

شربت: بهارنارنج، آلبالو، انار و …

میوه و … : انواع مرکباتی مانند انار یکی از محصولاتی مهم برای بهشهر که شهرت جهانی دارد، انجیر، ازگیل جنگلی (کِنِس)، گلابی وحشی، تمشک وحشی جنگلی، زردکیجا (نوعی قارچ‌خوراکی)، گزنه و ولیک، غوره، کنجد، خرمالو وحشی، برنج، سویا، کُلزا ،تره بار، گوجه سبز، توتون، و…

صنایع دستی

صنایع‌چوبی، مبل سازی، نساجی، حصیربافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، جوراب‌بافی، پارچه‌بافی، سفال‌گری و…