انفتاح باب علمانفتاح باب علم، باز بودن راه‌های قطعی علم به احکام شرعی است. ۱ - تعریفانفتاح باب علم، مقابل انفتاح باب علمی و به معنای باز بودن راه‌های قطعی دست یابی به احکام شرعی واقعی می‌باشد. ۲ - نظر برخی اصولیونبرخی از اصولیون، باب علم به احکام شرعی را در زمان غیبت کاملا «مسدود می‌دانند، ولی بیشتر آنان این باب را نسبت به بیشتر احکام مسدود و نسبت به تعداد کمی از آنها مفتوح می‌دانند. ۳ - معانی انفتاحانفتاح در دو معنا به کار رفته است: ۱. باز بودن راه علم و علمی به احکام؛ ۲. مقابل انسداد. ۴ - پیشینه انفتاح در علم اصولانفتاح همانند انسداد از عناوینی است که در کتاب‌های اصولی متأخر (از زمان «میرزای قمی» مؤلف «قوانین الاصول» متوفای (۱۲۳۱ ه. ق) به بعد به ویژه کتب اصولی شیخ انصاری) رواج یافت و از آن به مناسبت در علم اصول، بحث ادلّۀ حجیّت خبر واحد سخن رفته است. ۵ - اعتقاد به انفتاح در زمان غیبتعلم به احکام واقعی اعتقادی مانند وجوب شناخت خداوند و صفات او، وجوب شناخت انبیا و أئمّه علیهم السّلام، معاد و غیر آن از راه ادلّۀ عقلی و نقلی ممکن است. بنابراین، باب علم در اعتقادات باز است. همچنین تحصیل علم به احکام شرعی فرعی در عصر معصومان علیهم السّلام ممکن و باب علم در این دوران مفتوح بوده است، لیکن در عصر غیبت در انتفاح یا انسداد باب علم اختلاف است. مشهور فقیهان انفتاحی و تعداد اندکی انسدادی‌اند. ۶ - انفتاح حقیقیدر این که انفتاح، حقیقی است یا حکمی، بین اصولیان و اخباریان اختلاف است. مراد از انفتاح حقیقی آن است که راه علم به احکام در زمان غیبت همانند زمان حضور باز است. اخباریان و برخی از اصولیان مانند سید مرتضی قائل به انفتاح حقیقی‌اند. ۷ - انفتاح حکمیمراد از انفتاح حکمی این است که در زمان غیبت راه علم به بیشتر احکام مسدود است، لیکن راه‌های ظنّی که دلیل خاص و قطعی بر حجیّت آن قائم است، وجود دارد مانند خبر ثقه و اجماع که از آنها به راه‌های «علمی» و «ظنّ خاص» تعبیر می‌شود. بیشتر اصولیان قائل به انفتاح حکمی‌اند. ۸ - عناوین مرتبطانسداد؛ انسداد باب علم. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۶۸، برگرفته از مقاله «اانفتاح باب علم». فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۷۳۵-۷۳۶. |