زمان تقریبی مطالعه: 11 دقیقه
 

بهوپال




بهوپال، شهرستان و شهری به همین نام و مرکز ایالت مدهیاپرداش در مرکز هند می‌باشد.


۱ - معرفی اجمالی


نام این شهر برگرفته از نام راجه‌بهوچ بنیان‌گذار این شهر است.
[۱] Dey، NL، ج۱، ص۲۲۴، The Geographical Dictionary of Ancient and Mediaeval India، New Delhi، ۱۹۸۴.
[۲] تاریخ، Bhopal» ، Wikipedia، en، wikipediaorg/ wiki/bhopal».

شهرستان بهوپال با وسعت ۷۷۲‘۲ کم‌ ۲ و ۷۸۴‘۸۳۶‘۱ تن جمعیت (۱۳۸۰ش/۲۰۰۱م) در نیمه غربی ایالت مدهیاپرداش واقع است.
[۳] تاریخ، Bhopal» ، Wikipedia، en، wikipediaorg/ wiki/bhopal».
[۴] An Atlas of India، Delhi، ج۱، ص۷۶، ۱۹۹۰.
شهر بهوپال مرکز این شهرستان با ۱۰۰‘۵۱۹‘۱ تن جمعیت (۱۳۸۳ش/۲۰۰۴م) در °۲۳ و´۱۶ عرض شمالی و ° ۷۷ و ´۲۴ طول شرقی در ارتفاع ۴۹۸ متری از سطح دریا،
[۵] wwwworld،gazetteercom/d/d_in_mphtm.
[۶] Britannica Atlas، Chicago، ج۱، ص۱۹، ۱۹۹۶.
در کنار دو دریاچه که یکی از آن‌ها بزرگ‌ترین دریاچه هند است، قرار دارد.
[۷] Rustam’Ali،» Táríkh-I Hindí «، ج۱، ص۵۸، The History of India as Told by its Own Historians، ed J Dowson، Lahore، ۱۹۷۶، vol VIII.
[۸] Malcolm، J، ج۱، ص۳۹۷، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
[۹] Bhopal، the City of Lakes، ج۱، ص۶، wwwbhopalnicin/profilehtm.
این دریاچه‌ها بخشی از آب مورد نیاز بهوپال را تأمین می‌کنند.
[۱۰] The Moslem World، ed SM، ج۶، ص۳۷۵، Zwemer، New York، ۱۹۱۶.

میزان بارش باران در این منطقه در فصل مرطوب ۷۸۰‘۱ میلی‌متر و درفصل خشک ۵۰۰ میلی‌متر، است و درجه حرارت از °۵/۱۸ تا °۵/۳۱ سانتی‌گراد متغیر است.
[۱۱] An Atlas of India، Delhi، ج۱، ص۱۵۲، ۱۹۹۰.
برنج و گندم عمده‌ترین محصولات کشاورزی، و صنایع نساجی، برق، فلزی، شیمیایی و دارویی از مهم‌ترین صنایع این شهرستان به‌شمار می‌رود.
[۱۲] An Atlas of India، Delhi، ج۱، ص۱۶۰، ۱۹۹۰.


۲ - تاریخ


پیشینه تاریخی بهوپال به سده ۵ق/۱۱م به دوران حکومت راجه‌بهوج بنیان‌گذار این شهر باز می‌گردد. این شهر پس از مدتی بر اثر برخی حوادث ویران، و به دهکده‌ای کوچک بدل شد.
[۱۳] Rustam’Ali،» Táríkh-I Hindí «، ج۱، ص۵۸، The History of India as Told by its Own Historians، ed J Dowson، Lahore، ۱۹۷۶، vol VIII.
[۱۴] تاریخ، Bhopal» ، Wikipedia، en، wikipediaorg/ wiki/bhopal».
در اواخر سده ۹ق/۱۵م بهوپال بخشی از قلمرو گرهه ـ مندله که بر نواحی شمالی هند تسلط داشتند، به‌شمار می‌رفت.
[۱۵] Haig، W، ج۱، ص۵۳۶،» The Native States of Northern India from AD، ۱۰۰۰ to ۱۵۲۶ «، The Cambridge History of India، ed WHaig، New York، ۱۹۲۸، vol III.

شهر کنونی بهوپال توسط سرداری افغانی به نام دوست‌محمدخان از اهالی تیراه از طایفه میرزایی خیل بنا نهاده شد. دوست محمدخان که در ۱۲۰ق به هند آمده بود، در ۱۱۲۱ق به پاس خدمات نظامی‌اش به بهادرشاه (حک‌ ۱۱۱۹-۱۱۲۴ق/۱۷۰۷-۱۷۱۲م) اجاره پرگنه پراسیا را دریافت کرد.
[۱۶] The Imperial Gazetteer of India، New Delhi، ج۸، ص۱۲۸، ۱۹۸۱.
وی پس از تصرف گنور در ۱۱۳۵ق/۱۷۲۳م شهر امروزی بهوپال را پایه‌گذاری کرد و یک دژ نظامی در کنار آن ساخت و پس از ساختن دیواری مستحکم به دور شهر بر استحکامات آن افزود.
[۱۷] Rustam’Ali،» Táríkh-I Hindí «، ج۱، ص۵۹، The History of India as Told by its Own Historians، ed J Dowson، Lahore، ۱۹۷۶، vol VIII.
[۱۸] Malcolm، J، ج۱، ص۳۵۳، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
در ۱۱۵۰ق/۱۷۳۷م حدود ۳ سال پیش از درگذشت دوست محمدخان، نظام‌الملک از وی برضد سلاطین دهلی کمک خواست، اما دوست‌محمدخان پیشنهاد او را رد کرد و به دشمنان او پیوست. چون نظام‌الملک در جنگ پیروز شد، بهوپال را تسخیر کرد و دوست‌محمدخان به ناچار برای حفظ حکومتش پسر خود را به گروگان نزد او سپرد.
[۱۹] Malcolm، J، ج۱، ص۳۵۳-۳۵۴، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.


۲.۱ - پیمان بهوپال


پس از درگذشت دوست محمد، وزیرانش با نیت در دست نگاه داشتن قدرت، فرزندان که‌ترش را به حکومت نشاندند، اما نظام‌الملک برادر بزرگ‌تر را که به گروگان بود، با هزار سوار به بهوپال فرستاد؛
[۲۰] Malcolm، J، ج۱، ص۳۵۳-۳۵۶، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
در دهه ۱۷۳۰م بهوپال در معرض درگیری‌های نظام‌الملک و نیروهای مراتهه‌ها قرار گرفت و نظام‌الملک با نیرویی بزرگ عازم جنگ با آن‌ها شد؛ اما در بهوپال از آن‌ها شکست خورد و پیمان معروف به بهوپال میان آن‌ها منعقد گردید.
[۲۱] The Maratha Supremacy، ed RC Majumdar، ج۱، ص۸۹-۹۱، Bombay، ۱۹۶۴.
[۲۲] Chandra، S، ج۱، ص۲۳۴-۲۳۵، Parties and Politics at the Mughul Court ۱۷۰۷-۱۷۴۰، Aligarh، ۱۹۵۹.

در سال‌های میان ۱۲۲۵-۱۲۲۹ق/۱۸۱۰-۱۸۱۴م بهوپال دوباره مورد هجوم مراتهه‌ها قرار گرفت. آنها در آغاز پیروز شدند و نواب‌نشین بهوپال را تقسیم کردند، اما محمدخان، نواب بهوپال به مقابله با آن‌ها پرداخت، مراتهه‌ها را مغلوب ساخت و بهوپال را مجدداً پس گرفت.
[۲۳] Ramalingam، JA، ج۱، ص۱۲۹،» British Policy in the Context of Bhonsla-Bhopal Relations، ۱۸۱۰-۱۸۱۴ «، Islamic Culture، Hyderabad Deccan، ۱۹۶۲، volXXXVI.


۲.۲ - پیمان با انگلیس


مقارن با این زمان نیروهای انگلیسی که درصدد گسترش نفوذ هرچه بیش‌تر خود در هند بودند، موفق به انعقاد پیمان دوستی با نواب‌نشین بهوپال شدند.
[۲۴] Powell،Price، JC، ج۱، ص۵۰۰، A History of India، London، ۱۹۵۵.
بنابر پیمان منعقد میان انگلیسی‌ها و نواب بهوپال که در ۱۲۳۳ق/۱۸۱۸م امضا شد، نواب بهوپال متعهد شد که از تهاجم به همسایگان خود، خودداری کند و درصورت لزوم ۶۰۰ سواره نظام و ۴۰۰ پیاده نظام در خدمت دولت انگلیس قرار دهد ونیروهای انگلیسی در هر زمان اجازه ورود به بهوپال را داشته باشند.
[۲۵] Malcolm، J، ج۲، ص۴۰۲-۴۰۴، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
با این پیمان نواب‌نشین بهوپال رسماً به تحت‌الحمایگی دولت انگلستان درآمد و با پشت‌گرمی انگلیسی‌ها به توسعه قلمرو خود پرداخت، به گونه‌ای که در اوایل سده ۲۰م علاوه بر شهرهای تحت حاکمیت حکومت، حدود ۳ هزار روستا نیز در گستره قلمرو نواب‌نشین بهوپال قرار داشت.
[۲۶] The Moslem World، ed SM، ج۶، ص۳۵۷-۳۵۸، Zwemer، New York، ۱۹۱۶.
[۲۷] Malcolm، J، ج۲، ص۲۴۲، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
[۲۸] Malcolm، J، ج۲، ص۳۸۹، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.


۲.۳ - ناحیه مسلمان‌نشین


در این دوره، نواب‌نشین بهوپال پس از حیدرآباد مهم‌ترین ایالت مسلمان هند به‌شمار می‌رفت
[۲۹] The Moslem World، ed SM، ج۶، ص۳۵۷-۳۵۸، Zwemer، New York، ۱۹۱۶.
و انجمن نظارةالمعارف‌القرآنیه که در مسجد فاتح‌پوری دهلی برای ترویج علوم قرآنی ایجاد شده بود، از پشتیبانی بیگم بهوپال برخوردار گردید.
[۳۰] Minault، G، ج۱، ص۳۰، The Khilafat Movement، Delhi، ۱۹۸۲.

در نیمه اول سده ۲۰م رهبران بهوپال در مبارزات استقلال‌خواهی ملت هند در کنار سایر رهبران هند قرار داشتند
[۳۱] Hodson، HV، ج۱، ص۲۱۱-۲۱۲، The Great Divide Britain-India-Pakistan، Karachi، ۱۹۶۹.
و نواب بهوپال که از دوستان نزدیک محمدعلی‌جناح بود، از وی درآخرین ایام زندگی مراقبت می‌کرد،
[۳۲] Iqbal، A، ج۱، ص۳۸۶، The Life and Times of Mohamed Ali، Lahore، ۱۹۷۹.
[۳۳] Iqbal، A، ج۱، ص۳۹۶، The Life and Times of Mohamed Ali، Lahore، ۱۹۷۹.
حکومت بهوپال خواهان الحاق به پاکستان بود،
[۳۴] Hodson، HV، ج۱، ص۳۶۰، The Great Divide Britain-India-Pakistan، Karachi، ۱۹۶۹.
اما پس از استقلال هند، از ایالت منفرد شد و از ۱۳۲۸ش/۱۹۴۹م جزو حکومت مرکزی هند قرار گرفت.
[۳۵] Hodson، HV، ج۱، ص۴۹۴، The Great Divide Britain-India-Pakistan، Karachi، ۱۹۶۹.
[۳۶] Majumdar، RC An Advanced History of India، ج۱، ص۱۰۰۰، London، ۱۹۵۸.
در ۱۹۵۲م حکومت نواب لغو شد و بهوپال به یک شهرستان بدل گردید و در ۱۳۳۵ش/۱۹۵۶م در استان مدهیاپرداش ادغام شد و شهر بهوپال به جای شهر ناگپور مرکز آن ایالت شد.
[۳۷] Britannica، ج۲، ص۱۸۹، ۱۹۸۷.

در ۱۳۶۳ش/۱۹۸۴م شهر بهوپال دستخوش حادثه مصیبت‌بار انفجار و پخش مواد سمی کارخانه آمریکایی «یونیون‌کارباید» شد که چندهزار کشته و ده‌ها هزار معلول به بارآورد.
[۳۸] تاریخ، Bhopal» ، Wikipedia، en، wikipediaorg/ wiki/bhopal».


۳ - آثار تاریخی


از آثار تاریخی شهر بهوپال ۶ دروازه قدیمی شهر و حدود ۱۰۰ مسجد از جمله بزرگ‌ترین مسجد هند به نام تاج‌المسجد و ساختمان شاه‌جهان‌بار در نزدیکی شهر و نیز بناهای یادبود قدیمی بودا در منطقه بهوپال را می‌توان نام برد.
[۳۹] The Moslem World، ed SM، ج۶، ص۳۵۷، Zwemer، New York، ۱۹۱۶.
[۴۰] Powell،Price، JC، ج۱، ص۶۰، A History of India، London، ۱۹۵۵.
[۴۱] Britannica، ج۲، ص۱۸۹، ۱۹۸۷.


۴ - فهرست منابع


(۱) An Atlas of India، Delhi، ۱۹۹۰.
(۲) Bhopal» ، Wikipedia، en، wikipediaorg/ wiki/bhopal».
(۳) Bhopal، the City of Lakes، wwwbhopalnicin/profilehtm.
(۴) Britannica، ۱۹۸۷.
(۵) Britannica Atlas، Chicago، ۱۹۹۶.
(۶) Chandra، S، Parties and Politics at the Mughul Court ۱۷۰۷-۱۷۴۰، Aligarh، ۱۹۵۹.
(۷) Dey، NL، The Geographical Dictionary of Ancient and Mediaeval India، New Delhi، ۱۹۸۴.
(۸) Haig، W،» The Native States of Northern India from AD، ۱۰۰۰ to ۱۵۲۶ «، The Cambridge History of India، ed WHaig، New York، ۱۹۲۸، vol III.
(۹) Hodson، HV، The Great Divide Britain-India-Pakistan، Karachi، ۱۹۶۹.
(۱۰) The Imperial Gazetteer of India، New Delhi، ۱۹۸۱.
(۱۱) Iqbal، A، The Life and Times of Mohamed Ali، Lahore، ۱۹۷۹.
(۱۲) Majumdar، RC An Advanced History of India، London، ۱۹۵۸.
(۱۳) Malcolm، J، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
(۱۴) The Maratha Supremacy، ed RC Majumdar، Bombay، ۱۹۶۴.
(۱۵) Minault، G، The Khilafat Movement، Delhi، ۱۹۸۲.
(۱۶) The Moslem World، ed SM، Zwemer، New York، ۱۹۱۶.
(۱۷) Powell-Price، JC، A History of India، London، ۱۹۵۵.
(۱۸) Ramalingam، JA،» British Policy in the Context of Bhonsla-Bhopal Relations، ۱۸۱۰-۱۸۱۴ «، Islamic Culture، Hyderabad Deccan، ۱۹۶۲، volXXXVI.
(۱۹) Rustam’Ali،» Táríkh-I Hindí «، The History of India as Told by its Own Historians، ed J Dowson، Lahore، ۱۹۷۶، vol VIII.
(۲۰) The World Gazetteer، wwwworld-gazetteercom/d/d_in_mphtm.

۵ - پانویس

 
۱. ↑ Dey، NL، ج۱، ص۲۲۴، The Geographical Dictionary of Ancient and Mediaeval India، New Delhi، ۱۹۸۴.
۲. ↑ تاریخ، Bhopal» ، Wikipedia، en، wikipediaorg/ wiki/bhopal».
۳. ↑ تاریخ، Bhopal» ، Wikipedia، en، wikipediaorg/ wiki/bhopal».
۴. ↑ An Atlas of India، Delhi، ج۱، ص۷۶، ۱۹۹۰.
۵. ↑ wwwworld،gazetteercom/d/d_in_mphtm.
۶. ↑ Britannica Atlas، Chicago، ج۱، ص۱۹، ۱۹۹۶.
۷. ↑ Rustam’Ali،» Táríkh-I Hindí «، ج۱، ص۵۸، The History of India as Told by its Own Historians، ed J Dowson، Lahore، ۱۹۷۶، vol VIII.
۸. ↑ Malcolm، J، ج۱، ص۳۹۷، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
۹. ↑ Bhopal، the City of Lakes، ج۱، ص۶، wwwbhopalnicin/profilehtm.
۱۰. ↑ The Moslem World، ed SM، ج۶، ص۳۷۵، Zwemer، New York، ۱۹۱۶.
۱۱. ↑ An Atlas of India، Delhi، ج۱، ص۱۵۲، ۱۹۹۰.
۱۲. ↑ An Atlas of India، Delhi، ج۱، ص۱۶۰، ۱۹۹۰.
۱۳. ↑ Rustam’Ali،» Táríkh-I Hindí «، ج۱، ص۵۸، The History of India as Told by its Own Historians، ed J Dowson، Lahore، ۱۹۷۶، vol VIII.
۱۴. ↑ تاریخ، Bhopal» ، Wikipedia، en، wikipediaorg/ wiki/bhopal».
۱۵. ↑ Haig، W، ج۱، ص۵۳۶،» The Native States of Northern India from AD، ۱۰۰۰ to ۱۵۲۶ «، The Cambridge History of India، ed WHaig، New York، ۱۹۲۸، vol III.
۱۶. ↑ The Imperial Gazetteer of India، New Delhi، ج۸، ص۱۲۸، ۱۹۸۱.
۱۷. ↑ Rustam’Ali،» Táríkh-I Hindí «، ج۱، ص۵۹، The History of India as Told by its Own Historians، ed J Dowson، Lahore، ۱۹۷۶، vol VIII.
۱۸. ↑ Malcolm، J، ج۱، ص۳۵۳، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
۱۹. ↑ Malcolm، J، ج۱، ص۳۵۳-۳۵۴، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
۲۰. ↑ Malcolm، J، ج۱، ص۳۵۳-۳۵۶، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
۲۱. ↑ The Maratha Supremacy، ed RC Majumdar، ج۱، ص۸۹-۹۱، Bombay، ۱۹۶۴.
۲۲. ↑ Chandra، S، ج۱، ص۲۳۴-۲۳۵، Parties and Politics at the Mughul Court ۱۷۰۷-۱۷۴۰، Aligarh، ۱۹۵۹.
۲۳. ↑ Ramalingam، JA، ج۱، ص۱۲۹،» British Policy in the Context of Bhonsla-Bhopal Relations، ۱۸۱۰-۱۸۱۴ «، Islamic Culture، Hyderabad Deccan، ۱۹۶۲، volXXXVI.
۲۴. ↑ Powell،Price، JC، ج۱، ص۵۰۰، A History of India، London، ۱۹۵۵.
۲۵. ↑ Malcolm، J، ج۲، ص۴۰۲-۴۰۴، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
۲۶. ↑ The Moslem World، ed SM، ج۶، ص۳۵۷-۳۵۸، Zwemer، New York، ۱۹۱۶.
۲۷. ↑ Malcolm، J، ج۲، ص۲۴۲، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
۲۸. ↑ Malcolm، J، ج۲، ص۳۸۹، A Memoir of Central India، New Delhi، ۱۹۷۰.
۲۹. ↑ The Moslem World، ed SM، ج۶، ص۳۵۷-۳۵۸، Zwemer، New York، ۱۹۱۶.
۳۰. ↑ Minault، G، ج۱، ص۳۰، The Khilafat Movement، Delhi، ۱۹۸۲.
۳۱. ↑ Hodson، HV، ج۱، ص۲۱۱-۲۱۲، The Great Divide Britain-India-Pakistan، Karachi، ۱۹۶۹.
۳۲. ↑ Iqbal، A، ج۱، ص۳۸۶، The Life and Times of Mohamed Ali، Lahore، ۱۹۷۹.
۳۳. ↑ Iqbal، A، ج۱، ص۳۹۶، The Life and Times of Mohamed Ali، Lahore، ۱۹۷۹.
۳۴. ↑ Hodson، HV، ج۱، ص۳۶۰، The Great Divide Britain-India-Pakistan، Karachi، ۱۹۶۹.
۳۵. ↑ Hodson، HV، ج۱، ص۴۹۴، The Great Divide Britain-India-Pakistan، Karachi، ۱۹۶۹.
۳۶. ↑ Majumdar، RC An Advanced History of India، ج۱، ص۱۰۰۰، London، ۱۹۵۸.
۳۷. ↑ Britannica، ج۲، ص۱۸۹، ۱۹۸۷.
۳۸. ↑ تاریخ، Bhopal» ، Wikipedia، en، wikipediaorg/ wiki/bhopal».
۳۹. ↑ The Moslem World، ed SM، ج۶، ص۳۵۷، Zwemer، New York، ۱۹۱۶.
۴۰. ↑ Powell،Price، JC، ج۱، ص۶۰، A History of India، London، ۱۹۵۵.
۴۱. ↑ Britannica، ج۲، ص۱۸۹، ۱۹۸۷.


۶ - منبع


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «»، شماره۵۲۹۴.    

رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.