جایگاه اجتماعی زن در اسلامهر چند نقش زنان در خانواده و حضور او در آن مؤثر و از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار است، اما حضور او در جامعه در حد ضرورت و برطرف ساختن نیازهای جامعه در حد واجب کفایی (پزشکی، تدریس و. . . ) و با توجه به اصل عفاف بدون اشکال است. برخی از نکاتی که درباره جایگاه اجتماعی زن باید مد نظر داشت از قرار زیر است. ۱ - اسلام و زندر اسلام زن، علاوه بر مسئولیت اداره خانه و تربیت فرزندان که از مهمترین وظایف اوست، در بسیاری از مسئوولیت‌های اجتماعی با مردان شریک است و انجام این وظیفه خواه و ناخواه او را از حصار خانه به صحنه‌های اجتماعی می‌کشاند، که این نه تنها با حفظ حجاب و عفاف که از وظایف دیگر اوست منافات ندارد بلکه او را در بهتر انجام دادن مسئوولیت‌های اجتماعی و سلامت روانی‌اش یاری می‌کند. [۱]
فاضلی بیارجمندی، سیداحمد، نقش زنان شیعه در عصر امام علی (علیه‌السّلام) انتشارات میثم تمار قم، ت ۱۳۸۱، ص۲۱۶.
اسلام در هیچ زمینه سخت گیری نکرده است. و در همه شرایط مصالح فرد و اجتماع را در نظر گرفته است. «یرید اللهُ بکم الیسر ولایریدبکم العسر» «خداوند راحتی را برای شما می‌خواهد سختی را نمی‌خواهد». [۳]
فاضلی بیارجمندی، سیداحمد، نقش زنان شیعه در عصر امام علی (علیه‌السّلام) انتشارات میثم تمار قم، ت ۱۳۸۱، ص۲۱۶.
خداوند در قرآن درباره کیفیت حضور زنان در نزد نامحرم و اجتماع می‌فرماید: «لایُبدینَ زینتهنّ الاّ ماظهر منها» زینت خود را بیش آن مقدار که نمایان است (دست و صورت) آشکار ننمایند. [۵]
فاضلی بیارجمندی، سیداحمد، نقش زنان شیعه در عصر امام علی (علیه‌السّلام) انتشارات میثم تمار قم، ت ۱۳۸۱، ص۲۱۶.
در زمان پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) زنانی به ایشان درخواست بیعت کردند ایشان فرمودند برگردید و آنچه برایتان واجب است را حفظ نمائید و دستانت را بپوشانید و بعد برای بیعت حاضر شوید. [۶]
فاضلی بیارجمندی، سیداحمد، نقش زنان شیعه در عصر امام علی (علیه‌السّلام) انتشارات میثم تمار قم، ت ۱۳۸۱، ص۲۱۶.
۲ - زن و حضور در جامعهحضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) و بعد از رحلت پدر بزرگوارش (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) مسئوولیت سنگینی را برعهده داشتند ایشان نتوانستند در مقابل بدعت و نوآوری جامعه آن روز آرام و خاموش بنشینند، و برای دفاع از ولایت و اسلام در برابر مهاجرین و انصار در مدینه همراه و یاور همسرشان بودند، ایشان برای اخذ حق خود با عفاف و حجاب کامل در مسجد حاضر شدند و بین زنان و مردان پرده کشیدند. [۷]
امین زاده، محمدرضا، جایگاه اخص زن، به نقل از بحارالانوار، ت چ ۱۳۷۲، ص۲۲۶.
و از پس پرده به سخنرانی مشغول شدند. شخصاً در مساجد و مکان‌های عموم در برابر زنان انصار و مهاجر حاضر شدند و حجت را بر آنان تمام کردند و از آنها یاری می‌طلبید.با همه این‌ها آن حضرت خانه داری و انجام تکالیف منزل را سعادت بزرگی می‌دانستند، زمانی که ابتدای زندگیشان پدر بزرگوارشان (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) کار را بین او و علی (علیه‌السّلام) تقسیم نمودند. حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیهم) می‌فرمایند: تنها خدا می‌داند که چقدر خوشحالم، زیرا پیامبر مرا از پذیرفتن وظایف خارج از منزل و کاری که برای مردان است آزاد و راحت ساخت، اما با این حال هرگاه وظیفه الهی ایشان بود که در جامعه حاضر شوند با اصل عفاف و حجاب کامل وارد جامعه می‌شدند. مثلاً در دوران حضرت علی (علیه‌السّلام) مسجد ایشان و مسجد حضرت علی (علیه‌السّلام) مشخص و جدا از هم بود که به تبلیغ دین و حدیث می‌پرداختند و حتی زنان جداگانه در آن مسجد بر جنازه‌ها نماز می‌گذاردند. [۸]
فاضلی بیارجمندی، سیداحمد، نقش زنان شیعه در عصر امام علی (علیه‌السّلام) انتشارات میثم تمار قم، ت ۱۳۸۲، ص۲۷۱.
۳ - مسئولیت زن در اجتماعزن در قبال منکرات اجتماعی مکلّف است، و وظایف بسیاری دارد تا نه تنها حرکت‌های مثبت و منفی همجنسان خود را هوشیارانه بنگرد و تحرکات سیاسی آنها را در نظر داشته باشد بلکه در خودسازی و پاکسازی فکری جامعه نیز مسئول است. «کلکم راع و کلکم مسؤولٌ عن رعیته» بنابراین زن با امر به معروف و نهی از منکر کردن زن‌ها می‌تواند فضای اجتماعی سالم و معنوی سازد. با توجه با ظرافتی که در سرشت و خلقت زن وجود دارد آنها نمی‌توانند همانند مردان مسؤولیت حرفه‌ای پرمشقت و سنگینی را پذیرا باشند، چون آنها موجودی حساس آفریده شده‌اند. «انّ المراةَ ریحانةٌ لیستْ بقهرمانة» [۹]
پرتوی از نهج البلاغه، به نقل از کتاب حجاب و آزادی، ص۳۱۲.
حضرت علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: زن گلی از گلزار زندگی است نه قهرمان.۴ - زن و واجب کفاییتعالیم اسلام هرگز حضور زن در جامعه را در مقابل حرفه‌های اجتماعی و مشاغل اقتصادی و غیره منع نکرده است چون بقای نظام اجتماعی ایجاب می‌کند افراد به مشاغل گوناگون بپردازند. و به نیازهای جامعه پاسخ دهند. «بعضی از حرفه‌ها واجبات کفایی است و بر زنان لازم و واجب است تا در حد کفایت جامعه به آن بپردازند اگر زن صاحب آن شغل در جامعه حاضر باشد جائز نیست براساس دستور اسلام به مرد مراجعه شود.» [۱۰]
مستطوف، ج۲، ص ۳۷، به نقل از نقش زنان شیعه در عصر امام علی (علیه‌السّلام) انتشارات میثم تمار، مؤلف: سید احمد فاضلی بیارجمندی، ت چ ۱۳۸۱.
بنابراین اسلام اجازه فعالیت به زن را داده است و آنچه که مهم است حفظ شرافت و عفت اوست. نه همرنگ شدن با زمان و خودباختگی. از نظر اسلام زن می‌تواند کسب و کار مشروع و معقولی که با اصالت و آبروی او در نظام زندگی معنوی و انسانیش سازگار باشد را داشته باشد. خداوند در قرآن می‌فرماید: للنساء ممّا اکتسبن «برای زن است آنچه کسب می‌کند بهره ببرند.» [۱۲]
صادقی اردستانی، احمد، مسئوولیت اجتماعی زن در کتاب و سنّت، نشریه مجلة حقوقی و قضائی، ت چ ۱۳۷۲.
از نظر اسلام کسب علم بر مرد و زن (هردو) واجب است. اگر شوهر نتواند، به او علم بیاموزد حق جلوگیری او از منزل برای کسب علم را ندارد. [۱۳]
صادقی اردستانی، احمد، مسئوولیت اجتماعی زن در کتاب و سنّت، نشریه مجلة حقوقی و قضائی، ت چ ۱۳۷۲.
البته باید با حفظ شؤونات اسلامی و پوشش اسلامی به کسب علم بپردازد.۵ - نگاهی تاریخی به فعالیت زن در جامعهزنان با ایمان و متدین در دوران پیامبر و امامان ما نیز در عرصه‌های مختلف اجتماعی فعالیت بسیاری داشتند. زنانی بودند که برای تحقیق و پرس و جو در باره عقاید مذهبی مسافت زیادی را طی می‌کردند تا به خدمت رسول خدا برسند و مسائل خود را عرضه دارند. در مساجد و اماکن عمومی به تدریس و بیان مسائل شرعی می‌پرداختند. [۱۴]
فاضلی بیارجمندی، سیداحمد، نقش زنان شیعه در عصر امام علی (علیه‌السّلام) انتشارات میثم تمار، قم، ت چ ۱۳۸۱.
و نیز در کارهای پزشکی (از جمله قابلگی) برای زنان و همسر پیامبر و امامان دیگر پرستاری می‌کردند. [۱۵]
فاضلی بیارجمندی، سیداحمد، نقش زنان شیعه در عصر امام علی (علیه‌السّلام) انتشارات میثم تمار، قم، ت چ ۱۳۸۱.
در جنگ خیبر همراه پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) حضور داشتند و برای دفاع از دین در زمینه‌هایی به پرستاری و طبابت و آب رسانی خدمت می‌کردند، این افراد از شیعیان خالص نزد امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) به شمار می‌رفتند. [۱۶]
فاضلی بیارجمندی، سیداحمد، نقش زنان شیعه در عصر امام علی (علیه‌السّلام) انتشارات میثم تمار، قم، ت چ ۱۳۸۱.
اما تمام این موارد در قالب پوشش کامل و عفاف اسلامی و در حد ضروری بوده است. پس الان هم زنان می‌توانند با رعایت عفاف و در حد ضرورت وارد جامعه شوند. خداوند درباره پوشش زن در جامعه می‌فرماید: «ای پیامبر به زنان و دختران مؤمن خود بگو، که خودشان را با چادر بپوشانند آن برای این است که آنها با عفت شناخته شوند و از تعرض و جسارت مردان بوالهوس آزار نکشند و آن امر برای آنان بهتر است و خداوند آمرزنده و مهربان است.» [۱۸]
حسین زاده، مهدی، حجاب شناسی، تهیه شده از مرکز مطالعات پژوهشی فرهنگی حوزه علمیه قم، ت چ، ۱۳۸۱.
۶ - فعالیت اجتماعی زن و معیار آنزن در گفتگو با مردان باید رعایت کند و با صدای تحریک آمیز دیگران را وادار به گناه نکند و نیز مواظب نگاه خود باشد. که منشا هم گناهان چشم است. همان طور که چشم از بزرگترین نعمت‌هاست «نجعل له عینین». [۲۰]
مهدی نیا، اسدالله، آنچه یک زن باید بداند، دفتر تبلیغات اسلامی قم، ت چ ۱۳۷۳.
۷ - حرف آخرهر چند نقش زنان در خانواده و حضور او در آن مؤثر و از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار است، اما حضور او در جامعه در حد ضرورت و برطرف ساختن نیازهای جامعه در حد واجب کفایی (پزشکی، تدریس و. . . ) و با توجه به اصل عفاف بدون اشکال است. «ای گوهر آفرینش بدان، چه نیکو مقامی داری که فاطمه از افق او تجلّی کرده و مریم از آسمان او درخشیده و آسیه و خدیجه از هستی او طلوع کردند. پس خود را به صدفی که نیازمند اوست زینت بخش و حفظ نگه‌دار که این از اساسی‌ترین و بزرگترین جلوه زیبایی برای زن در زندگی و جامعه اوست.» [۲۱]
اکبری، محمدرضا، تحلیلی نو و عملی در عصر حاضر، انتشارات پیام عترت، قم، ت چ، ۱۳۷۷
۸ - پانویس
۹ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اسلام و جایگاه اجتماعی زن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۱. |