سوره زمرسوره زمر، سى و نهمین سوره قرآن کریم می باشد. ۱ - نامگزاری«زمر» به معنای گروه‌ها و دسته‌ها است. انسان‌ها در روز قیامت به دو دسته «بهشتیان» و «دوزخیان» تقسیم می‌شوند و احوال آنان به صورت زیبا و هنرمندانه در این سوره ترسیم شده است؛ لذا «سوره زمر» نام گرفته است. این سوره به «سوره غرف» نیز شناخته می‌شود. ۲ - مفاد سورهاز آیات این سوره برمی آید که مشرکان زمان رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از آن جناب درخواست کرده‌اند که از دعوتش به سوی توحید و از تعرض به خدایان ایشان صرف نظر کند، و گر نه نفرین خدایان گریبانش را خواهد گرفت. در پاسخ آنان این سوره که به وجهی قرین سوره ص است، نازل شده و به آن جناب تاکید کرده که دین خود را برای خدای سبحان خالص کند، و اعتنایی به خدایان مشرکان نکند، و به مشرکان اعلام نماید که مامور به توحید و اخلاص دین است، توحید و اخلاصی که آیات و ادله وحی و عقل بر آن دلالت دارند. خدای سبحان در خلال سوره چند نوبت کلام را متوجه این مساله می‌سازد. ۲.۱ - مثالبرای مثال، در آغاز سوره می‌فرماید: فاعبدالله مخلصا له الدین و باز در آیه بعدی می‌فرماید: الا لله الدین الخالص سپس در وسط سوره دوباره به این مساله بر می‌گردد و می‌فرماید: قل انی امرت ان اعبدالله مخلصا له الدین و باز در آیه ۱۴ می‌فرماید: قل الله اعبد مخلصا له دینی و در آیه ۱۵می فرماید: فاعبدوا ما شئتم من دونه. آن گاه در آیه ۳۰ اعلام می‌دارد که: " انک میت و انهم میتون... و در آیه ۳۶ می‌پرسد: ا لیس الله بکاف عبده و یخوفونک بالذین من دونه و در آیه ۳۹ تهدید می‌کند به اینکه: قل یا قوم اعملوا علی مکانتکم انی عامل و در آیه ۶۴ می‌فرماید: قل ا فغیر الله تامرونی اعبد ایها الجاهلون" و همچنین اشارات دیگری که همه دلالت بر این دارد که مشرکان از آن جناب خواسته بودند دست از دعوت به توحید بردارد. ۲.۲ - مقایسه مومنان و مشرکانآن گاه به استدلال بر یکتایی خدا در ربوبیت و الوهیت پرداخته، هم از طریق وحی و هم از طریق برهان عقلی ، و هم از راه مقایسه بین مؤمنان و مشرکان، آن را اثبات می‌کند. و مقایسه مزبور مقایسه‌ای لطیف است. چند نوبت مؤمنان را به بهترین اوصاف ستوده، و به پاداش‌هایی اخروی بشارت می‌دهد. و هر جا سخن از مشرکان به میان آورده- علاوه بر وبال اعمالشان، که در دنیا گریبانشان را می‌گیرد، وبالی نظیر وبال‌هایی که به سایر امت‌های گذشته به کیفر تکذیب آیات خدا رسید، و آن عبارت بود از خواری در دنیا که البته عذاب آخرت قابل مقایسه با آن نیست- ایشان را به خسران و عذاب آخرت نیز انذار می‌دهد. و به همین منظور در این سوره، روز قیامت را به روشن‌ترین اوصافش وصف کرده، و با تکیه بر این توصیف سوره را خاتمه داده است. گفته شده: این سوره به شهادت سیاق آیاتش در مکه نازل شده، و چنین به نظر می‌رسد که یک دفعه نازل شده باشد، چون آیات آن بسیار به هم مربوط و متصل است. ۳ - ویژگی‌های سوره۱. دارای ۷۵ آیه به عدد کوفی، ۷۲ آیه به عدد حجازی و بصری، ۷۳ آیه به عدد شامی، ۱۱۹۲ یا ۱۱۸۰ کلمه و ۴۷۰۸ یا ۴۸۷۱ حرف است. ۲. در ترتیب نزول، پنجاه و نهمین، و در قرآن کریم سی و نهمین سوره است. ۳. گفته شده: پس از سوره سبا و پیش از سوره مؤمن در مکه نازل شد؛ جز آیات ۵۲ تا ۵۴ که مدنی است. ۴. از سور مثانی و حدود نیم جزء قرآن کریم است. ۵. گفته‌اند پنج یا هفت آیه منسوخ دارد. ۴ - مطالب مهم سوره۱. بیان حقانیت و اهمیت قرآن؛ ۲. بیان اقسام چهارگانه توحید و آثار آن؛ ۳. بیان رستاخیز و مسائل مربوط به آن؛ مانند: حشر و نشر و حساب و عقاب و ثواب ؛ ۴. اخلاص در دین و عبادت؛ ۵. اشاره به سرنوشت امت‌های گذشته. [۱۱]
ر امیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۸۶.
[۱۲]
جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۶.
[۱۵]
هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص۳۲۷.
۵ - کاربرد سوره زمر در فقهاز آن در باب صلات سخن گفته‌اند. ۶ - فضیلت تلاوت سوره زمربر پایه روایت نقل شده از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هر کس سوره زمر را تلاوت کند، خداوند امید او را در روز قیامت قطع نمى‌کند و به او پاداش بیمناکان از خود را عطا مى‌نماید، و در حدیثى دیگر از امام صادق علیه السّلام آمده است: هر کس سوره زمر را- در روز یا شب- تلاوت نماید، خداوند شرف دنیا و آخرت را به وى عطا مى‌کند و او را بدون مال و فامیل عزیز مى‌گرداند. ۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۲۶۷. فرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره زمر». |