سوره غاشیههشتاد و هشتمین سوره قرآن، سوره «غاشیه» است. انتخاب نام «غاشیه» برای این سوره به تناسب نخستین آیه این سوره است؛چون در آیه اول این سوره کلمه «الغاشیه» آمده است. هل اتاک حدیث الغاشیه ؛آیا داستان غاشیه (روز قیامت که حوادث وحشتناکش همه را فرا می‌گیرد) به تو رسیده است؟! ۱ - غاشیه در لغت«غایشه» از ریشه" غشاوه"به معنی پوشاندن و فراگیرنده و همگانی؛ و یکی از نام‌های روز قیامت است که در آیه نخست این سوره ذکر و برای نام سوره انتخاب شده است. آن روز، فراگیرنده و احاطه کننده مردم از نظر هراس و وحشت و از نظر محاسبه و بررسی اعمال است، که ناگهان همه را در بر می‌گیرد. گفته شده: این سوره به شهادت سیاقی که آیاتش دارد در مکه نازل شده است. ۲ - محتوای سوره۲.۱ - معادمحور اول، بحث"معاد " است که مخصوص کیفرهای دردناک مجرمان و پاداشهای شوق انگیز مؤمنان است؛ از آیه ی ۱ تا آیه ی ۱۶درباره ی قیامت، عذاب‌های جهنم و نعمت‌های بهشت است. سوره غاشیه سوره انذار و بشارت است نسبت به روز قیامت که بر مردم از هر سو احاطه پیدا می‌کند. در این سوره قیامت را با شرح حال مردم توصیف می‌کند از این جهت که مردم در قیامت به دو دسته تقسیم می‌شوند سعیدها و شقی‌ها و هر طائفه‌ای در جایی که برایشان آماده شده مستقر می‌گردند؛ یکی در بهشت و دیگری در دوزخ. ۲.۲ - توحیدمحور دوم، بحث "توحید " است که با اشاره به شگفتی‌های آفرینش؛ مانند شگفتی آفرینش شتر، آسمان، کوه‌ها و زمین توجه انسان را به این سه موضوع اسرارآمیز معطوف داشته؛ و انسان را به سوی آفریدگار آنها راهنمایی می‌کند. ۲.۳ - نبوتو محور سوم، "نبوت " و پاره ای از وظایف پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را به بحث می‌گذارد و در مجموع اهداف سوره‌های مکی را که تقویت مبانی ایمان و اعتقاد است بررسی می‌کند. در پایان نیز کافران را با عذاب‌های خداوند تهدید می‌کند. رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را دستور می‌دهد که مردم را تذکر دهد به اینکه مقام ربوبی چه فنونی از تدبیر در این عالم بکار برده، فنونی که هر یک دلالت دارد بر ربوبیت او برای همه عالم و برای خصوص ایشان و این که بازگشت ایشان به سوی او و حسابرسی اعمالشان با او است ۳ - فضیلت سورهدر فضیلت این سوره از رسول خدا صلی الله علیه و اله وسلم نقل شده است: کسی که سوره غاشیه را قرائت می‌کند خدوند د ر حسابرسی روز قیامت به او آسان می‌گیرد. تلاوت سوره غاشیه در رکعت دوم نماز صبح روزهای دوشنبه و پنج شنبه و نیز نماز عیدین مستحب مؤکد است. [۱۵]
جمل العلم و العمل، ص۷۴.
امام صادق علیه‌السّلام نیز فرموده‌اند: هر کس در نمازهای واجب یا نمازهای مستحب خود سوره غاشیه را تلاوت نماید و به این کار مداومت نماید خداوند به رحمت خود در دنیا و آخرت او را می‌پوشاند و در روز قیامت از عذا ب دردناک آتش ایمن می‌دارد. ۴ - ویژگی‌های سوره۱. دارای ۲۶ آیه، ۷۲ یا ۹۲ کلمه و ۳۲۰، ۳۳۱ یا ۳۸۲ حرف است. ۲. در ترتیب نزول، شصت و هشتمین و در مصحف شریف هشتاد و هشتمین سوره است. ۳. پس از سوره ذاریات و پیش از سوره کهف و پیش از هجرت در مکه نازل شد و آیه مدنی ندارد. ۴. از نظر شمار آیات از سوره‌های مفصل و از نوع اوساط آن به شمار می‌آید. ۵. برخی گفته‌اند آیه ۲۲ این سوره «لست علیهم بمصیطر:» تو سلطه گر بر آنان نیستی که (بر ایمان) مجبورشان کنی،با «آیه سیف» نسخ شده است. (آیه جنگ و قتال با مشرکان بدلیل پیمان شکنی آنان را آیه سیف گویند؛ به آیه ۵ سوره توبه "آیه سیف " می‌گویند: "فاذا انسلخ الاشهر الحرم فاقتلوا المشرکین حیث وجدتموهم و خذوهم واحصروهم و اقعدوا لهم کل مرصد فان تابوا و اقاموا الصلوة و ءاتوا الزکوة فخلوا سبیلهم ان الله غفور رحیم؛ وقتی ماه‌های حرام پایان گرفت، مشرکان را هر جا یافتید به قتل برسانید؛ و آنها را اسیر سازید، و محاصره کنید، و در هر کمین گاه بر سر راه آنها بنشینید! هرگاه توبه کنند و نماز را برپا دارند، و زکات را بپردازند، آنها را رها سازید؛ زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است. ") ۵ - مطالب مهم۱. رستاخیز و احوال و اوصاف آن روز ؛ ۲. بیان سرنوشت انسان‌های نیک و بد و اشاره به چهره‌های شاداب و افسرده آنان؛ ۳. نشانه‌های توحید؛ ۴. بیان مهم‌ترین وظایف پیامبران علیه السلام. [۲۶]
هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، ص۵۳۸.
[۲۷]
جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۶.
[۲۸]
رامیار، محمود، تاریخ قرآن، ص۵۹۰.
۶ - پانویس۷ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۵۳۱، برگرفته از مقاله« غاشیه ». فرهنگ نامه فارسی علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره غاشیه»، ج۱، ص۳۰۰۵. |