صفا و مروهصفا و مروه، دو کوه معروف در مکّه می باشد. ۱ - صفا و مروه در گذر تاریخصفا و مروه نام دو کوه کوچک، متصل به مسجد الحرام است. صفا در قسمت جنوبی مسجد الحرام و مروه در ناحیه شمال شرقی آن قرار دارد. فاصله میان این دو کوه که « مسعی » نام دارد ۵/ ۳۹۴ متر است. صفا و مروه در گذشته بزرگ‌تر و بلندتر بوده اند، لیکن به مرور زمان و در پی توسعه مسجد الحرام از حجم و ارتفاع آنها کاسته شده است. هم اکنون ارتفاع صفا حدود هشت متر است. از مروه نیز قسمت کمی باقی‌مانده بود که در سال ۱۳۷۴ (ه. ش) با هدف گسترش محدوده دور زدن سعی کنندگان، آن را هم برداشته و در انتهای آن دری به بیرون گشوده‌اند و از مروه تنها نشانه‌ای باقی‌مانده است [۲]
راهنمای حرمین شریفین، ج۱، ص۲۱۷ ۲۱۸.
۲ - صفا و مروه در قرآندر قرآن کریم به نام این دو کوه تصریح و از آن دو به عنوان شعائر الهی یاد شده است از احکام مرتبط با آن در باب حج سخن گفته‌اند. ۳ - آداب سعی و صفاسعی بین صفا و مروه، یعنی هفت بار پیمودن مسافت میان آن دو از واجبات و ارکان حج و عمره است. از آداب سعی آن است که حج گزار پیش از سعی برکوه صفا بالا رود، به گونه‌ای که کعبه را ببیند و سپس به رکن حجرالاسود رو کند و دعاهای وارد شده را بخواند طول دادن وقوف بر صفا مستحب است و بنابر آنچه در روایات آمده، از آثار آن زیاد شدن مال و ثروت می‌باشد به تصریح برخی، برداشتن سنگ از صفا و مروه جایز نیست و اگر کسی بردارد واجب است آن را به جایش برگرداند [۱۰]
مناسک حج (مراجع)، ج۱، ص۴۹۶.
۳.۱ - دیدگاه فقهی امام خمینیازآنجاکه در حج و عمره «بعد از دو رکعت (نماز) طواف، سعی بین صفا و مروه واجب است. و واجب است که هفت شوط باشد که از صفا تا مروه یک شوط است، و از مروه تا صفا شوط دیگر. و واجب است از صفا شروع و به مروه ختم شود.» پس «مراد از سعی آن است که از کوه صفا برود به مروه و از مروه برگردد به صفا» و «اگر برعکس سعی کند باطل است، و (اگر برعکس کرد) هرجا متوجه شد واجب است اعاده کند و لو اینکه در بین سعی باشد.» و «بنابر احتیاط (واجب) باید شروع کردن به سعی از جزء اول صفا باشد و اگر روی بعضی از پلّه‌های کوه صفا برود و شروع نماید کفایت می‌کند، و واجب است که در جزء اول مروه ختم شود و روی بعضی از پلّه‌ها رفتن کفایت می‌کند. و پیاده و سواره سعی نمودن جایز است و افضل آن است که پیاده باشد.» و «واجب است در وقت رفتن به‌طرف مروه متوجه به آن‌جا، و وقت رفتن رو به صفا متوجه به آن باشد، پس اگر عقب عقب برود یا پهلو را به‌طرف صفا یا مروه کند و برود باطل است، لکن نگاه‌کردن به چپ و راست بلکه گاهی به پشت سر اشکال ندارد.» و این وجوب «وضعی است.» همچنین «واجب است که سعی، از راه متعارف باشد پس انحراف زیاد از راه متعارف جایز نیست. بلی سعی کردن از طبقه فوقانی یا از طبقه تحتانی - با فرض اینکه چنین طبقه‌ای احداث شود - به شرط اینکه سعی بین دو کوه باشد - نه بالا یا پایین آنها - جایز می‌باشد. و احتیاط (مستحب) آن است که از راهی که قبل از احداث دو طبقه متعارف بوده سعی نماید.» و «جایز است به جهت استراحت و رفع خستگی، نشستن یا خوابیدن بر صفا یا مروه، و همین‌طور جایز است نشستن یا خوابیدن بین آنها برای رفع خستگی و لازم نیست عذری داشته باشد بنابر اقوا.» هرچند بوی خوش بر محرم حرام است لیکن «استشمام عطری که در بازار عطرفروش‌ها بین صفا و مروه است استثنا شده است، پس استشمام آن جایز است.» و آوردن سنگ «از صفا و مروه جایز نیست، و از مشعر مانع ندارد.» ۴ - پانویس۵ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۸۲، برگرفته از مقاله«صفا و مروه». • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |