زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه
 

پرندگان (قرآن)





درآیاتی از قرآن به پرندگان و ویژگی‌هایشان اشاره شده است . در این مقاله به این آیات پرداخته خواهد شد.


۱ - آگاهی پرندگان



آگاهى پرندگان به نماز، ذکر و تسبيح‌شان براى خدا:
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلٌّ قد علم صلاته وتسبيحه ....
در احتمالى مرجع ضمير «علم»، «كلّ» است.

۲ - احياى پرندگان‌



زنده كردن پرندگانِ (طاووس، خروس، كبوتر و كلاغ) ذبح شده به دست ابراهیم (علیه‌السلام)، بيانگر توانايى خدا در زنده كردن انسانها پس از مرگ:
وإذ قال إبرهيم‌ربّ أرنى كيف تحى الموتى‌ قال أولم تؤمن قال بلى‌ ولكن لّيطمئنّ قلبى قال فخذ أربعة مّن الطّير فصرهنّ إليك ثمّ‌ اجعل على‌ كلّ جبل مّنهنّ جزءًا ثمّ ادعهنّ يأتينك سعيًا ....
در روايتى از امام صادق (علیه‌السلام) «أربعة من الطّير» به خروس، کبوتر، طاووس و کلاغ تفسير شده است.

۳ - امّت بودن پرندگان‌



شباهت زندگى دسته‌جمعى پرندگان با زندگی انسانها:
وما من دابّة فى الأرض ولا طئر يطير بجناحيه إلّاأمم أمثالكم ....

۴ - بال پرندگان‌



•• پرواز پرندگان در فضا با دو بال:
... ولا طئر يطير بجناحيه ....

•• باز و بسته شدن بال پرندگان، هنگام پرواز:
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ....
برداشت، بنا بر احتمالى است كه «صافّات و يقبضن» به حالات مختلف بال پرندگان اشاره داشته باشد.

•• گشوده بودن بال دسته‌اى از پرندگان، هنگام پرواز:
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.
برخى مفسّران، «صافّات» را اشاره به دسته‌اى از پرندگان دانسته‌اند كه هنگام پرواز، بالهايشان باز است.

•• پرواز دسته‌اى از پرندگان در جوّ آسمان، با باز و بسته كردن بالهاى خود:
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.
برداشت، بنا بر اين احتمال است كه «يقبضن» اشاره به دسته‌اى از پرندگان باشد كه هنگام پرواز، بالهايشان را باز و بسته مى‌كنند.

•• پرواز پرندگان، بال گشاده و بدون بال زدن، از شگفتيهاى آفرينش:
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلٌّ قد علم صلاته وتسبيحه واللّه عليم بما يفعلون.
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.

۵ - پرندگان بهشتى‌



بهره‌مندى بهشتيان، از گوشتهاى پرندگان دلخواه، در بهشت:
فى جنَّت النّعيم‌• ولحم طير مّمّا يشتهون.

۶ - پرندگان در رؤيا



حمل نان بر بالاى سر و خوردن پرندگان از آن، رؤياى يكى ديگر از هم‌بندان یوسف (علیه‌السلام):
... و قال الأخر إنّى أرينى أحمل فوق رأسى خبزًا تأكل الطّير منه ....
تعبير رؤياى حمل نان و خوردن پرندگان از آن، به دار كشيده شدن صاحب رؤیا و خوردن پرندگان از سر وى:
... و قال الأخر إنّى أرينى أحمل فوق رأسى‌ خبزًا تأكل الّطير منه ...• يصحبى السّجن ... وأمَّا الأخر فيصلب فتأكل الطّير من رأسه قضى الأمر الّذى فيه تستفتيان.

۷ - پرندگان شكارى‌



تشبيه مشرک، به شخص فرو افتاده از آسمان و طعمه‌اى براى پرندگان شکاری شدن:
... و من يشرك باللّه فكأنّما خرّ من السّماء فتخطفه الّطير ....

۸ - پرندگان عذاب‌



•• ابابیل، نازل‌كننده عذاب خداوند بر اصحاب فيل:
ألم‌تر كيف فعل ربّك بأصحب الفيل ...• وأرسل عليهم طيرا أبابيل‌• ترميهم بحجارة مّن سجّيل.

•• قدرت‌نمايى خدا، در به هلاكت رساندن اصحاب فيل با گروههاى پرنده:
ألم تر كيف فعل ربّك بأصحب الفيل‌• ألم يجعل كيدهم فى تضليل‌• و أرسل عليهم طيرا أبابيل‌• ترميهم بحجارة مّن سجّيل‌• فجعلهم كعصف مّأكول.
«ابابيل» به معناى دسته‌هاى جدا جدا و متفرق است.

•• پرندگان عذاب، مأمور اجراى فرمان خدا:
و أرسل عليهم طيرا أبابيل‌• ترميهم بحجارة مّن سجّيل‌• فجعلهم كعصف مّأكول.

۹ - پرندگان و آيات خدا



پرواز پرندگان و حفظ تعادل آنها در آسمان و سقوط نكردن آنان، از نشانه‌هاى خدا:
ألم يروا إلى الطّير مسخّرت فى جوّ السّمآء ما يمسكهنّ إلّااللَّه إنَّ فى ذلك لأيت لّقوم يؤمنون.
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.

۱۰ - پرندگان و اصحاب فيل‌



خنثى شدن توطئه اصحاب فیل، به وسيله پرندگان:
ألم تر كيف فعل ربّك بأصحب الفيل‌• ألم يجعل كيدهم فى تضليل‌• و أرسل عليهم طيرا أبابيل‌• ترميهم بحجارة مّن سجّيل‌• فجعلهم كعصف مّأكول.

۱۱ - پرنده گِلى‌



ساختن پرنده‌اى از گِل و پرنده شدن آن با اجازه خدا، پس از دميدن در آن، معجزه عيسى (علیه‌السلام):
ورسولًا إلى‌ بنى إسرءيل أنّى قد جئتكم باية مّن رّبّكم أنّى أخلق لكم مّن الطّين كهية الطّير فأنفخ فيه فيكون طيرا بإذن اللّه ....
إذ قال اللّه يعيسى ابن مريم اذكر نعمتى عليك ... وإذ تخلق من الطّين كهية الطّير بإذنى فتنفخ فيها فتكون طيرا بإذنى ....

۱۲ - پرواز پرندگان‌



•• پرندگان، نيازمند دو بال براى پرواز:
وما من دابّة فى الأرض ولا طئر يطير بجناحيه إلّاأمم أمثالكم ....

•• پرواز پرندگان، جلوه رحمت و بصیرت خداوند:
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.

•• پرواز پرندگان، بال گشاده و بدون بال زدن، از شگفتیهای آفرینش:
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلٌّ قد علم صلاته وتسبيحه واللّه عليم بما يفعلون.
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن إنّه بكلّ شى‌ء بصير.

۱۳ - تسبيح پرندگان‌



پرندگان، تسبيح‌گوى خداوند:
... وسخّرنا مع داود الجبال يسبّحن والطّير ....
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلٌّ قد علم صلاته وتسبيحه ....
و لقد ءاتينا داود منّا فضلا يجبال أوّبى معه و الطّير و ألنّا له الحديد.
إنّا سخّرنا الجبال معه يسبّحن بالعشىّ والإشراق‌• والطّير محشورة كلٌّ لّه أوّاب.

۱۴ - تسخير پرندگان‌



•• تسبيح‌گويى كوهها و پرندگان، به همراه داود (علیه‌السلام)، به تسخیر خدا:
... وسخّرنا مع داود الجبال يسبّحن والطّير ....
... واذكر عبدنا داود ...• إنّا سخّرنا الجبال معه يسبّحن بالعشىّ والإشراق‌• والطّير محشورة كلٌّ لّه أوّاب.

•• تسخیر پرندگان در فضا، از آیات الهی:
ألم يروا إلى الطّير مسخّرت فى جوّ السّمآء ما يمسكهنّ إلّااللَّه إنَّ فى ذلك لأيت لّقوم يؤمنون.

۱۵ - تشبيه به پرندگان‌



حيوان ساخته شده از گِل به وسيله عیسی (علیه‌السلام) مانند هيئت پرنده زنده و جاندار:
... انى اخلق الى الى فيكون طيرا ...
اذ قال الله يا عيسى ... اذ تخلق الى الى فتكون طيرا ...

۱۶ - تفكّر در پرندگان‌



تشویق و ارزش‌گذارى خداوند درباره مطالعه و تفکّر، درباره پرندگان و چگونگى پرواز آنان در آسمان:
ألم يروا إلى الطّير مسخّرت فى جوّ السّمآء ما يمسكهنّ إلّااللَّه إنَّ فى ذلك لأيت لّقوم يؤمنون.
أولم يروا إلى الطّير فوقهم صفَّت ويقبضن ما يمسكهنّ إلّاالرّحمن ....

۱۷ - حشر پرندگان‌



محشور شدن پرندگان، در قیامت:
وما من دابّة فى الأرض ولا طئر يطير بجناحيه إلّاأمم أمثالكم ... ثمَّ إلى‌ ربّهم يحشرون.

۱۸ - داود و پرندگان‌



رام و هم‌صدا شدن پرندگان با داود (علیه‌السلام)، در تسبیح پروردگار:
... وسخّرنا مع داود الجبال يسبّحن والطّير وكنّا فعلين.
... واذكر عبدنا داود ...• إنّا سخّرنا الجبال معه ...• والطّير محشورة ....

۱۹ - سليمان و پرندگان‌



•• قرار گرفتن پرندگان در صف لشكريان سلیمان (علیه‌السلام) و فرمانبرى از او:
وحشر لسليمن جنوده من الجنّ والإنس والطّير فهم يوزعون‌• ... و تفقّد الطير ....

•• نظارت دقيق سليمان (علیه‌السلام) بر پرندگان تحت فرمانش:
وحشر لسليمن جنوده ... والطّير فهم يوزعون‌• ... و تفقّد الطّير فقال ما لى لا أرى الهدهد ....

۲۰ - گوشت پرندگان‌



گوشت پرندگان، از خوراكيهاى مورد علاقه بهشتیان:
ولحم طير مّمّا يشتهون.

۲۱ - نطق پرندگان‌



•• زبان و منطقى خاص، براى پرندگان:
وورث سليمن داود وقال يأيّها النّاس علّمنا منطق الطّير ....

•• پرندگان آگاه به شايستگى خداوند براى نیایش و تسبیح:
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلّ قد علم صلاته وتسبيحه واللّه عليم بما يفعلون.

••آگاهی خداوند به چگونگى نيايش و تسبيح پرندگان:
ألم تر أنّ اللّه يسبّح له من فى السّموت و الأرض و الطّير صفَّت كلّ قد علم صلاته وتسبيحه واللّه عليم بما يفعلون.
برداشت ياد شده بر اين اساس است كه فاعل «علم» خداوند باشد. گفتنى است كه جمله «واللّه عليم بما يفعلون» مى‌تواند شاهد همين معنا باشد.

۲۲ - پانویس


 
۱. نور/سوره۲۴، آیه۴۱.    
۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص ۲۳۳.    
۳. بقره/سوره۲، آیه۲۶۰.    
۴. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج ۱، ص ۲۸۰.    
۵. انعام/سوره۶، آیه۳۸.    
۶. انعام/سوره۶، آیه۳۸.    
۷. ملک/سوره۶۷، آیه۱۹.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۴۹۱.    
۹. ملک/سوره۶۷، آیه۱۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص ۴۹۱.    
۱۱. ملک/سوره۶۷، آیه۱۹.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص ۴۹۱.    
۱۳. نور/سوره۲۴، آیه۴۱.    
۱۴. ملک/سوره۶۷، آیه۱۹.    
۱۵. واقعه/سوره۵۶، آیه۱۲.    
۱۶. واقعه/سوره۵۶، آیه۲۱.    
۱۷. یوسف/سوره۱۲، آیه۳۶.    
۱۸. یوسف/سوره۱۲، آیه۳۶.    
۱۹. یوسف/سوره۱۲، آیه۴۱.    
۲۰. حج/سوره۲۲، آیه۳۱.    
۲۱. فیل/سوره۱۰۵، آیه۱.    
۲۲. فیل/سوره۱۰۵، آیه۳.    
۲۳. فیل/سوره۱۰۵، آیه۴.    
۲۴. فیل/سوره۱۰۵، آیات۱-۵.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص ۸۲۱.    
۲۶. فیل/سوره۱۰۵، آیات۳-۵.    
۲۷. نحل/سوره۱۶، آیه۷۹.    
۲۸. ملک/سوره۶۷، آیه۱۹.    
۲۹. فیل/سوره۱۰۵، آیات۱-۵.    
۳۰. آل‌عمران/سوره۳، آیه۴۹.    
۳۱. مائده/سوره۵، آیه۱۱۰.    
۳۲. انعام/سوره۶، آیه۳۸.    
۳۳. ملک/سوره۶۷، آیه۱۹.    
۳۴. نور/سوره۲۴، آیه۴۱.    
۳۵. ملک/سوره۶۷، آیه۱۹.    
۳۶. انبیاء/سوره۲۱، آیه۷۹.    
۳۷. نور/سوره۲۴، آیه۴۱.    
۳۸. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۰.    
۳۹. ص/سوره۳۸، آیات۱۸.    
۴۰. ص/سوره۳۸، آیات ۱۹.    
۴۱. انبیاء/سوره۲۱، آیه۷۹.    
۴۲. ص/سوره۳۸، آیات۱۷- ۱۹.    
۴۳. نحل/سوره۱۶، آیه۷۹.    
۴۴. آل‌عمران/سوره۳، آیه۴۹.    
۴۵. مائده/سوره۵، آیه۱۱۰.    
۴۶. نحل/سوره۱۶، آیه۷۹.    
۴۷. ملک/سوره۶۷، آیه۱۹.    
۴۸. انعام/سوره۶، آیه۳۸.    
۴۹. انبیاء/سوره۲۱، آیه۷۹.    
۵۰. ص/سوره۳۸، آیات۱۷- ۱۹.    
۵۱. نمل/سوره۲۷، آیه۱۷.    
۵۲. نمل/سوره۲۷، آیه۲۰.    
۵۳. نمل/سوره۲۷، آیه۱۷.    
۵۴. نمل/سوره۲۷، آیه۲۰.    
۵۵. واقعه/سوره۵۶، آیه۲۱.    
۵۶. نمل/سوره۲۷، آیه۱۶.    
۵۷. نور/سوره۲۴، آیه۴۱.    
۵۸. نور/سوره۲۴، آیه۴۱.    
۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۲۳۳.    


۲۳ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن،ج۷، ص۲۰۴، برگرفته از مقاله «پرندگان».    


رده‌های این صفحه : پرندگان | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.