بیکندیبَیکَندی، شهرت و نسبت چند تن از راویان و محدّثان قرن های دوم تا چهارم هجری می‌باشد. ۱ - محمدبن سلام بیکندیابوعبدالله محمد بن سلام (سلاّم)، حافظ و محدّث ثقه می‌باشد، در ۱۶۱ یا ۱۶۲ در بیکند (نزدیک بخارا ) به دنیا آمد و در ۲۲۵ در همان‌جا درگذشت. وی برای استماع حدیث مسافرت بسیار کرد و از ابواسحاق فزاری ، سفیان بن عُیَیْنه و محدّثان دیگر روایت نمود. [۱]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۳۴، چاپ عبدالله عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۲]
محمدبن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، ج۲، ص۴۲۲، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت.
او با امام مالک ملاقات و به نقل بعض منابع از او استماع حدیث نیز کرد. [۳]
ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۵۷، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
[۴]
محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۶۲۸، ج ۱۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
محمّد بن سلاّم ثروت بسیاری در تحصیل و نشر علم صرف کرد. مجلس درس او نیز رونق بسیار داشت و شایع بود که جنّیان نیز در آن شرکت می‌کنند. بیکندی، به گفته خود او، پنج هزار حدیث از حفظ و به گزارش منابع تألیفاتی نیز داشته است. [۵]
عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۴۲، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
[۶]
محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۶۲۸ـ۶۳۰، ج ۱۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۲ - اسماعیل بن حمدویه بیکندیابوسعید اسماعیل بن حَمدَوَیه ، محدّث بود. در اوایل قرن دوم در بیکند به دنیا آمد. وی نیز برای استماع حدیث سفر می‌کرد. مدتی در رمله زیست و در ۲۲۹ به دمشق رفت. از ابوعبدالله محمد بن سلاّم در بیکند و از ابوجابر محمدبن عبدالملک و بعضی محدثان در شهر های دیگر حدیث شنید. از راویان او می‌توان از احمد بن زکریای مقدسی و ابونعیم عبد الملک جرجانی نام برد. ابوسعید در ۲۷۳ درگذشت [۷]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج ۱، ص ۷۹۷، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
[۸]
ابن حِبّان، کتاب الثقات، ج۸، ص۱۰۵، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ ۱۹۸۳.
.۳ - یحیی بن جعفر بیکندیابوزکریا یحیی بن جعفر ، حافظ و محدّث بود. وی از سفیان بن عُیینه، وکیع و دیگر محدثان هم عصر خود روایت کرده است. محمد بن اسماعیل بخاری (متوفی ۲۵۶) در آثار خود از او روایت می‌کند. [۹]
محمدبن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، ج۲، ص۴۷۸، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت.
[۱۰]
احمدبن محمد کلاباذی، رجال صحیح البخاری، ج۲، ص۷۸۸، المسمّی الهدایة والارشاد فی معرفة اهل الثقة و السداد، چاپ عبدالله لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۱۱]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۳۴، چاپ عبدالله عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۴ - احمد بن یونس بیکندیابویحیی احمد بن یونس ، خطیب بیکند بود. از راویان ابوبشر احمد بن محمد بن مصعبی و ا بونعیم عبد الملک بن محمد استرآبادی است و در ۳۷۲ در بیکند درگذشته است. [۱۲]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۳۵، چاپ عبدالله عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۵ - احمد بن علی سلیمانیابوالفضل احمد بن علی سلیمانی ، حافظ و محدّث بود. در ۳۱۱ به دنیا آمد و برای استماع حدیث به عراق و شام و مصر سفر کرد و بیش از چهارصد اثر کوچک، از جمله اثری در اسامی راویان ، تألیف کرد. سلیمانی روزهای جمعه به بخارا آمده، برای مردم حدیث می‌خواند. وی عمری طولانی کرد و در ۴۰۴ یا ۴۱۲ درگذشت [۱۳]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۳۴، چاپ عبدالله عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۱۴]
محمدبن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۰۳۶، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت.
[۱۵]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۱، ص۱۷۱، بیروت ۱۹۸۶.
[۱۶]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج ۱، ص ۷۹۷، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
[۱۷]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، ستون ۷۱، ج ۱ـ۲، در حاجی‌خلیفه، کشف الظنون، ج ۵ ـ ۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
.۶ - محمد بن احمد حنفیابوجعفر محمد بن احمد حنفی در ۴۱۲ به دنیا آمد و در ۴۸۲ درگذشت. از آثار اوست: تحقیق الرّسالة باوضح الدّلالة (در نبوّت)، الرّسالة المسعودیّة فی المباحث النّفیسة، الهُدی و الارشاد لاَهل الحیرة و العناد که در ردّ هبة الله اسماعیلی در مصر نگاشت. [۱۸]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، ج ۱، ستون ۳۷۸، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۱۹]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، ج ۱، ستون ۸۹۱، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۲۰]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۲، ستون ۲۰۴۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۲۱]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۲، ستون ۷۵، ج ۱ـ۲، در حاجی‌خلیفه، کشف الظنون، ج ۵ ـ ۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۷ - عثمان بن علی بیکندیابوعمرو عثمان بن علی ، محدّث ثقه می‌باشد. پدرش اهل بیکند بود و خود او در بخارا زاده شد. فقه را از امام سرخس ، محمد بن احمد سرخسی آموخت و از قاضی ابوالخطّاب طبری و ابومحمد عبدالواحد بن عبدالرحمان زبیری و دیگران حدیث شنید. سمعانی مؤلّف الانساب می‌گوید که از او بسیار استماع حدیث کرده است. وی در ۵۵۲ درگذشت. [۲۲]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۳۵، چاپ عبدالله عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۸ - فهرست‌منابع(۱) ابن حِبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ ۱۹۸۳. (۲) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹. (۳) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱ـ۲، در حاجی‌خلیفه، کشف الظنون، ج ۵ ـ ۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۴) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۵) محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲. (۶) محمدبن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت. (۷) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶. (۸) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، چاپ عبدالله عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۹) عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت. (۱۰) احمدبن محمد کلاباذی، رجال صحیح البخاری، المسمّی الهدایة والارشاد فی معرفة اهل الثقة و السداد، چاپ عبدالله لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷. (۱۱) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بیکندی»، شماره۲۵۰۲. |