حادرهحادِره، لقب قُطْبَة بن أَوس، شاعر کم‌گوی جاهلی است. ۱ - تولدازتاریخ تولد و مرگ و از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. بنابه نقل سزگین [۱]
فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج ۲، جزء۲، ص ۱۸۶
، حادره تا اوایل قرن اول هجری می‌زیسته است. وی به قبیله غطفان ، از قبایل کوفی، منتسب است. [۲]
ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۰.
[۳]
کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۱۰، ج ۱.
در برخی منابع، نام او قطبةبن مِحْصَن ذکر شده است. [۴]
ابن‌کلبی، جمهرة النَّسب لابن الکلبی، ج۲، ص۱۲۴، ج ۲.
[۵]
ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۱۴۳.
[۶]
ابن‌فضل‌اللّه عمری، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، ج۱، ص۱۰۸، سفر۱۴.
در مشاجره‌ای بین او و زبّان‌بن سیار فزاری (شاعر جاهلی، متوفی ۱۰)، وی حادره، به معنای درشت اندام و ناموزون، لقب گرفت. [۷]
ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۰ـ۲۷۱.
[۸]
یحیی‌بن علی خطیب تبریزی، شرح اختیارات المُفَضَّل، ج۱، ص۲۰۹ـ۲۱۰.
[۹]
ابن‌کلبی، جمهرة النَّسب لابن الکلبی، ج۲، ص۱۲۴، ج ۲.
این هجو را به مُزَرَّدبن ضرار (شاعر جاهلی، متوفی ۱۰) نسبت داده است. بنابر تصغیر، او را حُوَیدَرَه نیز نامیده‌اند. [۱۰]
، ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ص۱۵۵.
[۱۱]
ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۰.
۲ - جایگاه حادرهاهمیت حادره در اشعار باقی‌مانده از او، به روایت ابوسعید سُکَّری (متوفی ۲۷۵) و ابوعبداللّه محمدبن عباس یزیدی (متوفی ۳۱۰)، است که تا قبل از اواخر قرن سوم جمع‌آوری شده است [۱۲]
ابن‌ندیم (تهران)، ج۱، ص۱۷۸ـ۱۷۹.
[۱۳]
کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱.
[۱۴]
فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۸۶ـ۱۸۷، ج ۲، جزء۲.
[۱۵]
Regis Blachere, Histoire de la litterature arabe, Paris ۱۹۵۲-۱۹۶۶، ج ۲، ص ۲۶۸
. ابن‌سلام جمحی [۱۶]
ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱ص ۱۴۳، ۱۵۵ـ۱۵۶
، با ذکر چهار بیت از اشعار حادره، او را در طبقه نهم شاعران بزرگ جاهلی آورده است. [۱۷]
ابوالفرج اصفهانی، ج ۳، ص ۲۷۱ـ۲۷۵
چند بیتی از هجویات حادره و همچنین ابیاتی را که به مناسبت جنگ بنی‌عامر و یوم‌الکفافة (از جنگهای دوران جاهلی) سروده، آورده است.۳ - اهمیت سروده‌های حادرهسرودههای حادره از چنان اهمیتی برخوردار بود که حسّان‌بن ثابت (متوفی ۵۴) آن را در جمع می‌خواند [۱۸]
ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۱.
و مُفَضَّل ضَبّی (متوفی ۱۶۸) قصیده‌ای از او را در مُفَضَّلِیات خود [۱۹]
مُفَضَّلِیات، ص ۴۳ـ۴۸
آورده است. [۲۰]
یحیی‌بن علی خطیب تبریزی، شرح اختیارات المُفَضَّل، ج۱، ص۲۱۰ـ۲۴۱.
این قصیده با نسیب و تغزل شروع شده و همچون قصاید عرب جاهلی به بیان مفاخره و شرح جنگهای قبیله‌ای پرداخته و هم‌پیمانی آن‌ها را متذکر شده است و شاعر، همانند اسلاف خود، شراب و ناقه و سفرهای سخت بیابانی را به تصویر کشیده که در نوع خود بی‌نظیر است. [۲۱]
پانویس، مُفَضَّل ضَبّی، ج۱، ص۴۳، المُفَضَّلیات،.
[۲۲]
فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۸۵، ج ۲، جزء۲.
۴ - دیوان حادرهدیوان حادره به خط ابن‌بَوّاب (متوفی ۴۲۳)، خطاط مشهور بغدادی، به نگارش درآمد و از آن پس مورد توجه خطاطان، صحافان و تذهیب‌کاران قرار گرفت. [۲۳]
ابن‌فضل‌اللّه عمری، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، سفر۱۴.
نسخه‌های خطی دیوان حادره در کتابخانه‌های معتبری چون کتابخانه دانشگاه لیدن، کتابخانه دانشگاه کیمبریج، کتابخانه ملی فرانسه، و کتابخانه دولتی برلین موجود است. نسخه خطی موجود در کتابخانه دولتی برلین به خط یاقوت مستعصمی (متوفی ۶۸۹) است. [۲۴]
کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱.
[۲۵]
فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۸۶ـ۱۸۷، ج ۲، جزء۲.
دیوان حادره، با شرح و تعلیقات محمدبن عباس یزیدی و ترجمه لاتینی آن، در ۱۲۷۴/ ۱۸۵۸ در لیدن به چاپ رسید. [۲۶]
یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة،ج ۱، ستون ۷۳۵،.
[۲۷]
کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱.
۵ - منابع(۱) ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، چاپ محمود محمدشاکر، (قاهره ۱۹۵۲). (۲) ابن‌فضل‌اللّه عمری، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، سفر۱۴، چاپ عکسی از نسخه خطی کتابخانه بریتانیا، ش ۹۵۸۹ Add، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۳) ابن‌کلبی، جمهرة النَّسب لابن الکلبی، ج ۲، چاپ محمود فردوس‌العظم، دمشق (بی‌تا). (۴) ابن‌ندیم (تهران). (۵) ابوالفرج اصفهانی. (۶) کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱، نقله الی العربیة عبدالحلیم نجار، قاهره ۱۹۷۴. (۷) یحیی‌بن علی خطیب تبریزی، شرح اختیارات المُفَضَّل، چاپ فخرالدین قباوه، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷. (۸) یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰. (۹) فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج ۲، جزء۲، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، (ریاض) ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۱۰) چاپ افست قم ۱۴۱۲. (۱۱) مُفَضَّل ضَبّی، المُفَضَّلیات، چاپ احمد محمد شاکر و عبدالسلام محمد هارون، قاهره (۱۳۸۳/ ۱۹۶۳ (. (۱۲) Regis Blachere, Histoire de la litterature arabe, Paris ۱۹۵۲-۱۹۶۶. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حادره»، شماره۵۶۷۸. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|