سهولتسهولت به معنای آسانی و نفی حرج و سختی در دین است که از احکام مرتبط با آن در بابهایى نظیر حج، جهاد، تجارت، طلاق، صید و ذباحه و قضاء سخن گفتهاند. فهرست مندرجات۲ - سهولت در دین ۳ - سهولت، مفاد قاعده عسر و حرج ۴ - احکام سهولت ۴.۱ - سهولت در باب حج ۴.۱.۱ - وجوب حج در صورت ادای دین به سهولت ۴.۲ - سهولت در باب جهاد ۴.۲.۱ - انتخاب راه آسان در مرحله اول در دفاع از جان ۴.۳ - سهولت در باب تجارت ۴.۳.۱ - استحباب سهولت در معامله و وصول طلب ۴.۴ - سهولت در باب طلاق ۴.۴.۱ - جریان حکم حاضر بر شوهر غایب ۴.۵ - سهولت در باب صید و ذباحه ۴.۵.۱ - اتخاذ شیوه آسان در ذبح حیوان ۴.۶ - سهولت در باب قضاء ۴.۶.۱ - استحباب سهولت دسترسی به قاضی ۴.۶.۲ - اشکال در صدور حکم غیابی ۵ - پانویس ۶ - منبع ۱ - معنای سهولتسهولت یعنی آسانى که در اینجا منظور سهولت در دین می‌باشد. ۲ - سهولت در دیناحکام شریعت مقدس مبتنى بر سهولت است؛ چه در مقام جعل و تشریع و چه در مرحله پیدایى عوارض و حالاتى همچون بیماری و ناتوانی براى مکلف که موجب حرجى شدن حکم و به مشقت افتادن مکلّف مىگردد. در آیات و روایات متعددى بر آسان بودن دین و نفی حرج و سختى از آن تصریح شده است، از جمله در قرآن کریم آمده است: «هُوَ اجْتَبَاکمْ وَ مَا جَعَلَ عَلَیکمْ فِى الدّینِ مِنْ حَرَجٍ؛ او شما را برگزید و بر شما در دینتان مشقت و سختى قرار نداده است». در روایتى از پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله نقل شده است که فرمود: «من بر آیین معتدل و آسان برانگیخته شدهام». [۲]
الکافى (کلینى) ج۵، ص۴۹۴.
[۳]
وسائل الشیعة ج۸، ص۱۱۶.
۳ - سهولت، مفاد قاعده عسر و حرجاز جمله قواعد مهم فقهى قاعده «عسر و حرج» است که مفاد آن برداشته شدن هر گونه حکم حرجی غیر قابل تحمل براى مکلف است. اینک مهمترین احکام مرتبط با عنوان یاد شده در ابواب مختلف فقهى را بیان می‌کنیم. ۴ - احکام سهولت۴.۱ - سهولت در باب حج۴.۱.۱ - وجوب حج در صورت ادای دین به سهولتکسى که به اندازه هزینه حج مالى قرض کرده است، باداشتن توانایى اداى به موقع دِین خود به آسانى و بدون مشقت بنابر قول جمعى، مستطیع و حج بر او واجب مىگردد. [۴]
مناسک حج (مراجع)، ص۲۵.
۴.۲ - سهولت در باب جهاد۴.۲.۱ - انتخاب راه آسان در مرحله اول در دفاع از جاندر دفاع از جان، مال و یا آبرو در برابر مهاجم، ابتدا باید راه آسانتر انتخاب شود. بنابر این، در جایى که خطر مهاجم با فریاد زدن دفع مىشود، باید به همان بسنده کرد. ۴.۳ - سهولت در باب تجارت۴.۳.۱ - استحباب سهولت در معامله و وصول طلبآسان گرفتن در خرید و فروش و نیز در وصول طلب از بدهکار، همچنین پرداخت بدهی به طلبکار مستحب است. ۴.۴ - سهولت در باب طلاق۴.۴.۱ - جریان حکم حاضر بر شوهر غایباز شرایط صحت طلاق، وقوع آن در زمان پاکى زن از حیض مىباشد؛ لیکن صورت غایب بودن شوهر از این حکم مستثنا است. بنابر این، مردى که در سفر است با عدم آگاهى از حیض بودن همسرش مىتواند او را طلاق دهد، مگر در صورتى که امکان آگاهى از وضعیت زن به آسانى براى شوهر فراهم باشد که در این صورت بر او، حکم حاضر جارى مىشود نه غایب. ۴.۵ - سهولت در باب صید و ذباحه۴.۵.۱ - اتخاذ شیوه آسان در ذبح حیوانمستحب است در ذبح یا نحر حیوان شیوه آسانتر اتخاذ گردد تا حیوان کمتر رنج و اذیت ببیند. ۴.۶ - سهولت در باب قضاء۴.۶.۱ - استحباب سهولت دسترسی به قاضیبر قاضی مستحب است به منظور سهولت دسترسى ارباب رجوع به وى، در مکانى باز و بدون مانع بنشیند. ۴.۶.۲ - اشکال در صدور حکم غیابیآیا صدور حکم غیابی علیه کسى که در شهر نیست؛ لیکن احضار وى به آسانى ممکن است، جایز مىباشد؟ برخى در جواز صدور چنین حکمى اشکال کردهاند. [۱۳]
تفصیل الشریعة (القضاء و الشهادات)، ص۹۳.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۵۶۵-۵۶۶. رده‌های این صفحه : فقه | قواعد فقهی
|