تری‌گلیسرید
تری‌گلیسرید (به انگلیسی: Triglyceride) یا تری آسیل گلیسرول نوعی لیپید است که در بدن انسان نقش مهمی ایفا می‌کند. در بافت‌های چربی بدن، تری‌گلیسرید نقش عایق‌بندی و ذخیرهٔ انرژی را دارد. این ماده از یک گلیسرول و سه اسید چرب تشکیل یافته‌است.
تری‌گلیسرید یا تری‌آسیل گلیسرول از ترکیب یک الکل سه‌عامله (گروه هیدروکسیل یا oH-) به‌نام گلیسرول و سه اسید چرب ایجاد می‌شود. نام اختصاری آن T.G است. تری‌گلیسرید شکل مهمی از ذخیرهٔ انرژی است و نسبت به قندها دارای میزان انرژی نهفته (انرژی پتانسیل) بیشتری است. همچنین این مولکول از نظر شیمیایی مولکولی بی‌اثر (Inert) است و خصلت آب‌گریزی (چربی‌دوستی) آن نیز از وجوه متمایزکنندهٔ آن نسبت به کربوهیدرات‌هاست. تری‌گلیسرید جزء اصلی لیپوپروتئین بس‌کم‌چگالی (VLDL) و کیلومیکرون (CHY) است.
تری‌گلیسیریدها اجزای اصلی بافت چربی در انسان و سایر مهره‌داران و همچنین روغن‌های گیاهی هستند. آن‌ها همچنین در خون وجود دارند تا امکان انتقال دو طرفهٔ چربی-چربی و گلوکز خون از کبد را فراهم کنند و جزء اصلی چربی‌های پوست انسان هستند
طبقه‌بندی
بسیاری از انواع تری‌گلیسیرید وجود دارد که با روش‌های متفاوت، طبقه‌بندی می‌شوند. یکی از روش‌های طبقه‌بندی آن‌ها، مبتنی بر اشباع یا غیراشباع بودن آن‌هاست. چربی‌های اشباع‌شده گروه C=C ندارند اما چربی‌های غیراشباع دارای یک یا چند گروه C=C هستند. چربی‌های غیراشباع نسبت به آنالوگ‌های اشباع‌شده، نقطهٔ ذوب پایین‌تری دارند. در نتیجه، آن‌ها اغلب در دمای اتاق مایع هستند. برای مثال، اسید استئاریک، اشباع‌شده و، اسید اولئیک، الایدیک اسید و اسید واکسنیک، غیراشباع هستند.
چند نمونه از اسیدهای چرب اشباع
- بوتریک اسید با ۴ اتم کربن (موجود در کره)
- لوریک اسید با ۱۲ اتم کربن (موجود در روغن نارگیل، روغن پالم و شیر مادر)
- میریستیک اسید با ۱۴ اتم کربن (موجود در شیر گاو و فراورده‌های لبنی)
- پالمیتیک اسید با ۱۶ اتم کربن (موجود در روغن نخل و گوشت)
- اسید استئاریک با ۱۸ اتم کربن (موجود در گوشت و کره کاکائو)
چند نمونه از اسیدهای چرب غیراشباع
اهمیت بالینی
هنوز میزان تأثیر تری‌گلیسرید بالا در ضخیم شدن دیوارهٔ عروق قلبی که باعث بالا رفتن خطر سکته مغزی و قلبی و بیماری‌های قلبی-عروقی مشخص نیست. با این‌حال از تری‌گلیسیریدها در جلوگیری از سکتهٔ قلبی استفاده می‌شود که به‌وسیله کپسول‌های که حاوی تری‌گلیسرید هستند می‌توان گرفتگی مجاری قلب را رفع کرد.
جذب
جذب تری‌گلیسریدهای غذا در روده و پس از اثر آنزیم لیپاز و تجزیه آن‌ها به مونوگلیسرید صورت می‌گیرد. سپس در سلول‌های روده مجدداً تری‌گلیسرید تشکیل و از طریق کیلومیکرون‌ها و دستگاه لنفاوی وارد گردش خون وریدی می‌شود. محل اصلی متابولیسم تری‌گلیسرید در بدن، سلول‌های کبد و سلول‌های چربی است.
کاهش تری‌گلیسرید
مصرف کمتر کربوهیدرات، پرهیز از مصرف شکر و غذاهای فرآوری‌شده، محدود کردن کلسترول در رژیم غذایی، مصرف کمتر چربی و در عوض مصرف چربی‌های سالم‌تر، محدود کردن و در نهایت متوقف کردن نوشیدن الکل، ورزش مداوم و متعادل.
انرژی
انرژی تولیدشده از یک گرم تری‌گلیسرید برابر با حدود دو برابر انرژی تولیدشده از یک گرم کربوهیدرات است.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ "American Heart Association | To be a relentless force for a world of longer, healthier lives". www.heart.org (به انگلیسی). Retrieved 2022-07-20.
- ↑ Nelson, D. L.; Cox, M. M. (2000). Lehninger, Principles of Biochemistry (3rd ed.). New York: Worth Publishing. ISBN 1-57259-153-6.
- ↑ Lampe, M. A.; Burlingame, A. L.; Whitney, J.; Williams, M. L.; Brown, B. E.; Roitman, E.; Elias, M. (1983). "Human stratum corneum lipids: characterization and regional variations". J. Lipid Res. 24 (2): 120–130. doi:10.1016/S0022-2275(20)38005-6. PMID 6833889.
- کتاب درسی زیست‌شناسی دهم تجربی