ولایت تخار
ولایت تَخار (سانسکریت: तुखार/توشارا، یونانی: Τόχαροι/تُخاروی، لاتین: Tochari/توچاری، تبتی: Tho-gar/توگار، چینی: 覩货罗/دولولو) یکی از ۳۴ ولایت افغانستان به مرکزیت شهر تالقان در شمال افغانستان و در کنار تاجیکستان می‌باشد. مساحت این ولایت ۱۲٬۴۵۷ کیلومترمربع بوده و ۱٬۰۹۳٬۰۹۲ نفر جمعیت دارد.
تخار
طخارستان | |
|---|---|
ولایت | |
منظره ولسوالی خواجه بهاوالدین | |
موقعیت تخار با رنگ سرخ در افغانستان | |
ولسوالی‌های ولایت تخار | |
| مختصات (مرکز): ۳۶°۴۲′شمالی ۶۹°۴۸′شرقی / ۳۶٫۷°شمالی ۶۹٫۸°شرقی | |
| کشور | افغانستان |
| مرکز | تالقان |
| مدیریت | |
| مساحت | |
| • کل | ۱۲۴۵۷ کیلومتر مربع (۴۸۱۰ مایل مربع) |
| بلندی | ۸۰۴ متر (۲۶۳۸ پا) |
| جمعیت (۲۰۲۰) | |
| • کل | ۱٬۰۹۳٬۰۹۲ |
| • تراکم | ۸۸۷/کیلومتر مربع (۲۳۰۰/مایل مربع) |
| منطقه زمانی | یوتی‌سی +۴:۳۰ (وقت افغانستان) |
| زبان‌های اصلی | فارسی |
| وبگاه | |
ولایت تخار یکی از سرسبزترین ولایت‌های افغانستان به‌شمار می‌رود. دریای آمو و دریای کوکچه از ولسوالی دشت قلعهٔ این ولایت عبور نموده‌است.
نام
چندین زبان از کلمه «تخار» بشکل‌های گوناگون در تعیین این منطقه استفاده کرده‌اند:
- نام تخار در منابع هند باستان به‌شکل توشارا (तुखार) آمده‌است که در زبان سانسکریت به معنی «برف سرد» می‌باشد.
- یونانانیان باستان این منطقه را به نام تخاروی (Τόχαροι) می‌شناختند.
- در زبان لاتین نام تخار به‌صورت توچاری (Tochari) آمده‌است.
- نام تخار در متن‌های بودایی قرن چهارم میلادی مانند ویبهاسا-ساسترا با عنوان «توخارا» (Tokhara) ثبت شده‌است.
- در منابع تبتی، نام این منطقه تحت عنوان تودخار (Thod-kar) یا توگار (Tho-gar) آمده‌است.
- نام تخار در زبان چینی به صورت دولولو (覩 货 罗) یا تولولو (吐火罗) مشاهده می‌شود که اولین بار در دوره «وی شمالی» (۳۸۶–۵۳۴ م) ذکر گردید. در زمان فرمانروایی سلسله تانگ، این نام به عنوان تولولو (土豁羅) رونویسی می‌شود. نام‌های چینی دیگر تخار دوشالو (土豁羅)، دوقالو (兜沙羅) یا دوهالو (覩貨羅) هستند.
پیشینه
تخارها که نخستین اقوام آریایی بلخ بودند، در قرن سوم پیش‌ازمیلاد ساکن ترکستان چین شدند. اما در میانه قرن دوم پیش‌ازمیلاد براثر تهاجمات هون‌ها به نواحی غربی‌تر کوچ کردند. دو قوم تخاری یوئه‌چی و ووسون ابتدا به‌سمت فرغانه و سپس به‌قلمرو یونان باختری پیش‌روی کردند. یوئه‌چی‌ها و ووسون‌ها میان سالهای ۱۴۰ الی ۱۳۰ ق. م به قلمرو دولت یونانی بلخ حمله‌ور شدند و پس از برانداختن آنها دولت کوشانیان را بنیاد نهادند که پس از امپراتوری تانگ دومین امپراتوری بزرگ دنیا به‌شمار می‌رفت.
پس از تضعیف کوشانیان، به‌ترتیب کیداریان، هفتالیان، ترکان غربی و ساسانیان بر تخارستان حکومت نمودند. در ۶۵۲ میلادی یا ۳۲ قمری تخارستان توسط عبدالله بن عامر فتح گردید و به قلمرو مسلمانان افزوده شد. در این دوره به‌ترتیب طاهریان، صفاریان، سامانیان، فریغونیان، غزنویان، سلجوقیان، غوریان، خوارزمشاهیان، مغولان، کرتیان، و تیموریان بر تخارستان حکومت کردند.
قرن ۱۶ الی ۲۰
بین اوایل قرن شانزدهم و اواسط قرن ۱۸، تخار این توسط خانات بخارا اداره می‌شد.
پس از انعقاد معاهده صلح در سال ۱۷۵۰، بین مراد بیگ بخارا و احمد شاه درانی تخار به امپراتوری درانی واگذار گردید. بعد از حکومت درانی‌ها تخار توسط سلسله بارکزایی اداره می‌شد و باید گفت که در طی سه جنگ افغان و انگلیس تخار دست نخورده باقی ماند.
۱۹۶۴ الی ۲۰۰۱
ولایت قطغن در سال ۱۹۶۴ به سه ولایت بغلان، کندز و تخار تقسیم شد که از آن به بعد تخار به عنوان واحد اداری افغانستان رسماً شروع به فعالیت نمود. در طول جنگ ۱۹۸۰ بین اتحاد جماهیر شوروی و افغانستان، این منطقه تحت کنترل ربانی و احمد شاه مسعود قرار گرفت و پس از آن در دهه ۱۹۹۰، توسط ائتلاف شمال اداره می‌گردید.
۲۰۰۱ الی ۲۰۱۵
نیروهای کمک بین‌المللی امنیت (ISAF) در اوایل سال ۲۰۰۰ مسئولیت امنیتی منطقه تخار را به عهده گرفتند که توسط آلمان هدایت می‌شد. این ولایت همچنین شاهد برخی تحولات و استقرار نیروهای امنیت ملی افغانستان (ANSF) نیز بود. در یک حادثه کوچک در ژوئیه ۲۰۰۸، هنگامی که چندین شبه نظامی طالبان مسلح تحت فرماندهی ملاعثمان به یک ایست بازرسی پلیس در ولسوالی کفلگان حمله کردند، پلیس ملی افغانستان موفق شد ملا عثمان را بکشد. این اولین بار از زمان سقوط رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ بود که شورشیان طالبان در این ولایت علیه پلیس درگیر می‌شدند. طبق گفته وزارت کشور افغانستان، ملا عثمان ارشدترین فرمانده طالبان در منطقه شمال شرقی افغانستان بود.
زمین‌لرزه ۲۰۱۵
در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۵، زمین‌لرزه با رشته ۷٫۵ مگاواتی شمال هندوکش را با حداکثر شدت مرکالی VIII (شدید) لرزاند. این زمین لرزه تقریباً ۳۰٬۰۰۰ خانه را ویران کرد، چند صد کشته برجای گذاشت و بیش از ۱۷۰۰ زخمی داشت.
جغرافیا
به طرف شمالشرق تخار، ولایت بدخشان، به طرف غرب آن ولایت کندز، به طرف جنوب آن ولایت بغلان و به طرف شمال آن تاجکستان موقعیت دارد.
مساحت تخار بیش از ۱۲۴ هزار کیلومتر تخمین زده شده‌است. بر اساس سرشماری که از طرف احصاییهٔ مرکزی در سال ۱۳۸۸ صورت گرفته نفوس آن در هر کیلومتر ۷۱ نفر تخمین زده شده‌است.
تخار ازجملهٔ ولایات زراعتی و سرسبز بوده، در حدود ۴۰۰ کیلومتری کابل واقع است و از جملهٔ ولایات درجه دوم محسوب می‌شود. اقلیم این ولایت در تابستان نسبتاً گرم و در زمستان سرد است. حرارت در فصل زمستان تا منفی ۲۱الی ۲۹ درجه و گرمای آن در فصل تابستان از ۳۵ الی ۴۰ درجه می‌رسد.
روز آن در جریان تابستان نسبتاً گرم و هوای آن از تاریخ اول عقرب الی ماه ثور سرد و توأم با بارش برف و باران می‌باشد. سطح بارندگی سالانه اضافه از (۲۲۹۰) ملی متر برآورد شده‌است.
مردم
جمعیت این ولایت بالغ بر ۱٬۰۹۳٬۰۹۲ نفر می‌باشد. بیشتر مردم این ولایت را تاجیک‌ها و ازبک‌ها تشکیل می‌دهند. همچنین اقلیتی از هزاره‌ها و پشتون‌ها نیز در این ولایت ساکن هستند.
فرهنگ
تلاش‌های فرهنگی بعد از سال (۱۳۵۷) با نشر هفته نامهٔ (تخارستان) بیشتر شد، اما آن هم نسبت مشکلاتی که وجود داشت، هفته‌نامه در یکماه دو ویا سه بار چاپ شده، به دسترس علاقمندان قرار می‌گرفت. نشریهٔ تخارستان توسط ریاست اطلاعات و فرهنگ تخار نشر شده و اکنون در یکماه دو بار چاپ می‌شود.
مردم تخار به نشریه‌ها علاقه زیاد دارند و به‌خصوص در ۱۲ سال اخیر، انجمن‌های فرهنگی مانند انجمن کوکچه، بستر دریاچه، و انجمن جوانان تخارستان، هفته نامه‌ها، ماهنامه‌ها و مجلات بیشتر به دسترس مردم قرار می‌گیرد.
رسانه‌های زیادی مانند نشریهٔ تصویر، طلوع آفتاب، آئینه ناب، خورشید، روزنامه جوان، هفته‌نامه لمر که درگذشته فعالیت داشتند و رسانه‌های صوتی وتصویری نیز در این ولایت فعالیت دارند.
علاوه بر این کتابخانه هاو تعداد زیاد مراکز آموزشی مانند کامپیوتر، انگلیسی، نقاشی و خطاطی ایجاد گردیده که صدها جوان و نوجوان به شمول دختران در این مراکز آموزشی مصروف فراگیری درس می‌باشند.
موسیقی محلی از رسوم و کلتور دیرینهٔ مردم تخار است.
علاقهٔ مردم به سامان آلات موسیقی محلی به‌خصوص دنبوره، غیچک، طبله و رباب، بیشتر بوده و از آن در محافل خوشی با دعوت نمودن هنرمندان محلی استفاده می‌شود.
اما در یک دههٔ اخیر صدها تن ازمردم تخار از کشورهای خارج برگشته‌اند که علاقه به موسیقی شرقی و غربی دارند و ازهمین رو موسیقی عصری تا حدی بر موسیقی محلی به ویژه در شهر تالقان اثر گذاشته‌است.
اماکن تاریخی
تخار یکی از ولایات تاریخی بوده و قدامت آن به زمان اسکندر مقدونی بر می‌گردد.
جغرافیه نگاران یونانی (استرابون) و (بطلیموس) در آثار شان در تقریباً ۲۳۰۰ سال قبل از امروز از اسکندریهٔ آمودریا یا اسکندریهٔ اوکسیانا خبر داده بودند. اما تا این اواخر معلوم نبود که این شهر افسانوی اسکندر مقدونی درخاک کدام یک از کشورهای آسیا مدفون و گمنام مانده‌است.
سال‌ها بود که باستانشناسان و مورخین جهان به‌خصوص اروپایی‌ها به جستجوی رد پای سپاهیان اسکندر در شرق برآمده بودند. تا اینکه راز بزرگی برملا شد و شهر معمایی اسکندر در شرق یا همان اسکندریهٔ آمودریا در ناحیه شمالشرق افغانستان (تخار) امروزی از زیرگرد قرون متمادی نمایان گردید که با کشف آن معماهای زیاد تاریخی و باستانشناسی حل و پرتو جدیدی بر زوایای تاریک تاریخ میهن معمر و مدنیت پرورما – افغانستان عزیز افگنده شد.
ساحهٔ باستانی (اسکندریهٔ آمودریا) در قریه کوچکی که به نام آی خانم شهرت دارد واقع گردیده که در ارتباط به آن باستانشناسان مربوط نام آن شهر یونان و باختری یا آن اسکندریه آمودریا را- آی خانم- یعنی ساحهٔ باستانی آی خانم گذاشتند.
مردم محل از قدیم بقایای ساختمان‌های تاریخی برج و پاره و اشکال دیگر هندسی معماری فرورفته در خاک وگل را در رأس دلتای متشکله از تقاطع دو دریای آمو و کوکچه می‌شناختند که در ارتباط به آن افسانه‌ها و قصه‌های جالبی نسل به نسل زبان به زبان در میان آنها انتقال یافته بود که همه و همه قدامت و اهمیت تاریخی این مخروبهٔ متروک را حکایت می‌نمود.
ساحهٔ تاریخی آی خانم در ولسوالی دشت قلعه در تقاطع دو دریای آمو وکوکچه موقعیت دارد. آی خانم، ملکهٔ دوران یونان باختر بود که در منطقه سلطنت می‌کرد.
اما این ساحهٔ تاریخی در جنگ‌های داخلی دههٔ ۱۳۷۰ مورد دستبُرد قرار گرفته و دقیقاً معلوم نیست که چه آثاری از این تپه به یغما برده شده‌است.
چند سال قبل یک بشقاب چهارخانه‌ای سنگی و ۱۹۵ سکهٔ قدیمی که طی حفریات غیرقانونی از تپهٔ آی خانم بدست آمده و قاچاقبران قصد انتقال آن را به خارج از کشور داشت، بدست پلیس آمد و یک تن دستگیر شد.
این آثار به ریاست اطلاعات و فرهنگ تسلیم داده شد و از نشانه‌ها برمی‌آمد که بشقاب و سکه‌ها مربوط دورهٔ یونان باختر (قرن ۲ قبل از میلاد) بوده باشد.
مسوولان ریاست اطلاعات و فرهنگ تخار می‌گویند که این آثار میلیون‌ها افغانی قیمت دارد وآی خانم در گذشته نیز شاهد حفریات خود سرانه مردم، قاچاقچیان و فرمانده‌های محلی بوده که آنها آثار تاریخی را به ارزش میلیون‌ها افغانی بدست آورده و قاچاق کرده‌اند که قاچاق ترازوی طلایی و چند مجسمه از تپهٔ آی خانم شامل آن بوده‌است.
تخار دارای مناطق زیاد تاریخی بوده که می‌توان از مشهورترین آن بنام‌های زیارت خواجه بهاوالدین، زیارت خواجه خضر، زیارت حضرت (واقف)، زیارت خواجه (چنگال)، پیر فرخار و قلعهٔ ذوبین نام بُرد.
موزه (موزیم)
متأسفانه موزیم در ولایت تخار وجود ندارد لذا ، آثار و قطعات تاریخی که تاکنون از این ولایت بدست آمده به ریاست اطلاعات و فرهنگ تحویل داده شده‌است تا به موزیم کابل انتقال گردد.
آموزش
آموزش در ولایت تخار نیز رو به پیشرفت است. در تخار ۶۰۰ باب مکتب وجود دارد که در آن بیش از۳۴۰ هزار دانش آموز مشمول بر ۱۴۵ هزار دختر تدریس می‌شوند.
دانشگاه تخار نیز از دانشگاه‌های معتبر سمت شمال به‌شمار می‌رود. یک دارالعلوم، پنج دارالحفاظ، ۱۵ باب الحاقیهٔ تربیهٔ معلم در ولسوالی‌ها و یک مؤسسهٔ تربیه معلم در شهر تالقان و چندین مکتب خصوصی، دانشگاه‌های خصوصی و مدارس دینی دخترانه درین ولایت فعالیت دارند.
اقتصاد
صنعت
در ولایت تخار شرکت‌ها و کمپانی تولیدات صنعتی وجودندارد، اما مردم آن به صنایع دستی دسترسی خوبی دارند که از آن جمله می‌توان از چموس دوزی از پوست حیوانات، پشمینه بافی از پشم حیوانات و موره (پوتین) دوزی و خامک دوزی نام بُرد.
مردم ولسوالی‌های دشت قلعه با استفاده از پشم، بالا پوش (کُت)، واسکت و کلاه می‌بافتد و اکثر اوقات دستبافت‌های شان را به بازارهای داخلی آورده به فروش می‌رسانند. صنایع دستی شان را نیز به بازار می‌آورند، اما این صنایع بازار قبلی خود را به علت نبود مارکیت از دست داده‌است.
اکثر مردم ولسوالی‌های خواجه غار، دشت قلعه، ینگی قلعه و درقد دسترسی به چموس دوزی دارند و یک تعداد خانم‌ها در منازل شان از تار سُند، جیلک (الچه) می‌بافند و آن را در بازار عرضه می‌کنند. صنعت الچه دوزی در این اواخر روبه رشد بود است.
صنایع دستی زنان درین ولایت نیز درخور ستایش بوده وهمه ساله به منظور تشویق تاجران ملی برای بازاریابی این صنعت به نمایشگاه‌های صنایع دستی دعوت می‌شوند و در قسمت بازاریابی آنان تلاش می‌کنند.
کشاورزی
تخار یکی از ولایات زراعتی بوده و اقتصاد اکثر مردم آن به زراعت، مالداری و باغداری متکی است.
۱۳۰ هزار هکتار زمین آبی و ۳۰۰ هزار هکتار زمین للمی در این ولایت، وجود دارد که اکثراً در دو فصل کشت می‌شود. محصولات عمدهٔ آن را برنج، گندم جو وجواری تشکیل می‌دهد.
این ولایت دارای باغ‌های مثمر و زینتی زیادی بوده و حاصلات این باغ‌ها شامل سیب، آلبالو، گیلاس، ناک (گلابی)، شفتالو (هلو)، زرد آلو، انگور، بهی، خربوزه، تربوزو (هندوانه)... می‌باشد و همچنان در این سالهای اخیر بادرنگ، گلپی و بادنجان رومی که از عرضه‌های زراعتی این ولایت، علاوه بر خود ولایت به ولایات دیگر نیز صادر می‌شود.
بعد از روی کار آمدن حکومت حامد «کرزی» به کمک موسسات خارجی به خصوص دفتر انکشافی آغا خان (ایکیدن) صنعت زراعتی رشد قابل ملاحظه نموده‌است و در حال حاضر۲۴ دربند باغ در هفت ولسوالی وجوددارد. هردربند آن ۵۰ جریب زمین را احتوا می‌کند. روی این ملحوظ دهاقین و باغداران بنابر وافربودن آب و هوای مساعد از حاصلات سالانه شان خوشبین‌اند.
اکثر ولسوالی‌های تخار، سرشار از آب بوده و مالداری در ولسوالی‌های فرخار و ورسج بیشتر به علت آب فراوان، رشد نموده‌است و مالداران اکثر اوقات مواشی شان را به کشورهای خارجی مانند پاکستان و تاجیکستان می‌فروشند.
حاصلات سالانه
تخار با داشتن ۲۳ هزار هکتار شالی‌زار و تولید ۷۵ هزار تن برنج، جایگاه دوم تولیدی برنج افغانستان را دارا است.
انرژی
تخار با وجودی که دارای آب فراوان است و دریای کوکچه از آن عبور کرده و به دریای آمو وصل می‌شود، اما این ولایت هیچ سربندی ندارد.. برق مردم تالقان مانند کابل وارداتی بوده و از کشور تاجیکستان خریداری می‌شود. اکثر مردم در ولسوالی‌ها و قریه‌ها بندهای کوچک آبی ساخته‌اند و از آن طریق برق مورد ضرورت شان را تأمین می‌کنند.
یک بند برق که در زمان حکومت محمد داوود در دههٔ ۱۳۵۰ بر فراز دریای کوکچه در مرکز تخار قرار بود اعمار شود، کار آن در آن زمان بیست درصد به پیش رفت، اما با کودتای هفت ثور۱۳۵۷ تا اکنون هیچ کاری در بخش سر بندها در این ولایت صورت نگرفته‌است.
ورزش
ورزش مانند سایر ولایات در این اواخر در تخار نیز پیشرفت خوبی داشته‌است. در گذشته‌ها پهلوانی، سنگ اندازی و یک ورزش محلی به نام (غُرسی) رواج داشت، اما در این اواخر ورزش‌های رزمی مانند بوکسینګ، تکواندو، کاراته، جودو، کونگفو، والیبال و فوتبال، کرکت، سامبو، زورخانه یی، کورش، پینگ پُنگ و دیگر رشته‌ها نیز به وجود آمده و اکثر جوانان و نوجوان مصروف این ورزش‌ها می‌باشند
همچنان ورزش درمکاتب اناث و ذکور نیز رشد نموده و اکثر دانش آموزان در اوقات فراغت، مصروف ورزش می‌باشند.
بیش از ۲۲ فدراسیون ورزشی در تخار فعالیت دارند که ورزشکاران از چندین سال بدین طرف قهرمانی‌هایی را در مسابقات داخل و خارج از کشور نصیب شده و مدال‌های طلا، نقره و برنز را از آن خودساخته‌اند.
آمریت ورزشی تخار، نبود مکان منظم ورزشی رابرای جوانان ازجمله عمده‌ترین چالش برای تمرینات ورزشکاران می‌داند و خواهان ایجاد جمنازیوم و استادیوم‌های مجهز ورزشی هستند.
که در سال ۱۳۹۷ جمنازیوم بزرگ ورزشی ولایت تخار در پروژه شرقی، مجتمع ولایتی میان ریاست‌های امور سرحدات و قبایل و حج و اوقاف ساخته و به بهره‌برداری سپرده شد.
رسانه‌ها
فعالیت‌های رسانه یی در تخار نسبت به سالهای گذشته رشد قابل ملاحظه‌ای نموده و تعداد رسانه‌های صوتی، تصویری و چاپی که در قالب دولتی و غیردولتی فعالیت دارند به بیش از (۲۰) رسانه می‌رسد.
در زمان حکومت سردارمحمد داوود در دههٔ ۱۳۵۰ برای اولین بار هفته‌نامه تخارستان از سوی ریاست اطلاعات وفرهنگ به چاپ رسید و تلویزیون ملی تخار در سال ۱۳۷۵ نشرات خود را آغاز نمود.
با روی کار آمدن حکومت حامد کرزی، تلویزیون (مهر)، تلویزیون (برلیک)، تلویزیون (امید فردا)، رادیو مهر، رادیو همصدا، رادیو برلیک، رادیو امید فردا، رادیو آی خانم، رادیو تخارستان و رادیو ریحان به نشرات پرداخته‌اند.
روزنامهٔ جوان، هفته‌نامه آوای کوکچه، نجوا، ارشاد نور، حکومت‌داری و انکشاف، عصر، و تخارستان از جمله رسانه‌های چاپی فعال ولایت تخار بوده، اما نشریه‌های طلوع آفتاب جدید، هدف، زبان، کوکچه، ناب، تخارستان، تصویر و مجله سیستان که درگذشته نشرات داشتند، بنابر مشکلات مالی به رکود مواجه گردیده‌اند.
سرشناسان
در ولایت تخار از زمانه‌های قدیم نویسندگان، علماء و شاعران چیره‌دست زندگی می‌کردند و اکنون هم عده‌ای مشاهیر وجود دارند که بیانگر هویت فرهنگی این ولایت‌اند.
به عنوان نمونه از سر معلم طارق، سیدحسین شهید، ملا عبدالودود شهید، حسین کلفگانی، قاری امیر، سید احمد دهزاد... می‌توان نام بُرد.
از این رو شخصیت‌ها و فرمان دهان ارشدی که درسال‌های اخیر در این ولایت در حملات انتحاری و انفجاری، جان‌های شان را ازدست داده‌اند، شامل عبدالمطلب بیگ عضو ولسی جرگه، جنرال داوود، شاه جهان نوری و انجنیر محمدعمر والی سابق کندز بوده‌اند.
تقسیمات اداری
اولین والی تخار محمد داوود داوود بود. سپس اکرام‌الدین معصومی، عبدالطیف ابراهیمی، عبدالجبار تقوا، احمد فیصل بیگزاد، یاسین ضیاء، فضل‌الله مجددی، عبدالحق شفق، و محمد ضیا همدرد در این ولایت حکومت کرده‌اند و اکنون عبدالله قرلق والی تخار است.
ولسوالی‌ها
تخار بر اساس توزیع واحدهای اداری (۱۶) ولسوالی دارد و شهر تالقان مرکز این ولایت می‌باشد.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «اداره مستقل ارگان‌های محلی:ولایت تخار». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ «برآورد نفوس کشور:١٣٩٩» (PDF). اداراه احصائیه مرکزی افغانستان. ٢٨ می ٢٠٢٠. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ٢٨ می ٢٠٢١.
- ↑ «Takhar provincial profile» (PDF). بایگانی‌شده (PDF) از روی نسخه اصلی در ۳ ژوئیه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۳ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ "Tushara (snowy , frigid) and Tushkara are used as equivalents of Tukhara" in Tchouang, Hiuan. Chinese Accounts of India (به انگلیسی). Susil Gupta. p. 103.
- ↑ Namba Walter, Mariko (October 1998). "Tokharian Buddhism in Kucha: Buddhism of Indo-European Centum Speakers in Chinese Turkestan before the 10th Century C.E." (PDF). Sino-Platonic Papers. 85: 2–4.
- ↑ "The population was called by the Greeks Tokharoi, Thaguroi; by the Romans Tochar; or Thogarii (in Sanskrit, Tukhara; in Tibetan, Thod-kar or Tho-gar; in Khotanese, Ttaugara; in Uigurian, Twghry; in Armenian, T'ukri-k'" in Diringer, David (1948). Alphabet A Key To The History Of Mankind. p. 348.
- ↑ Religions and Trade: Religious Formation, Transformation and Cross-Cultural Exchange between East and West (به انگلیسی). BRILL. p. 81. ISBN 978-90-04-25530-2.
- ↑ For 覩货罗 as "Tokharistan" see 冯承钧学术著作集中 (به چینی). Beijing Book Co. Inc. June 2015. p. 175. ISBN 978-7-999099-49-9.
- ↑ "In the Record of the Northern - Wei Dynasty it is transcribed as T'u-hu-luo" in Chinese Monks in India: Biography of Eminent Monks who Went to the Western World in Search of the Law During the Great Tʻang Dynasty (به انگلیسی). Motilal Banarsidass. 1986. p. 7. ISBN 978-81-208-0062-5.
- ↑ «"Takhar police kill Taliban commander"». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژانویه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۲۱.
- ↑ USGS. "M7.5 - 45km E of Farkhar, Afghanistan". United States Geological Survey.
- ↑ «کاشت و حاصلات برنج در ۱۳۹۹ نسبت به ۱۳۹۸ حدود ۱۵ درصد بیشتر شده‌است». هفته نامه دهقان. ٢٩ دسامبر ٢۰٢۰. دریافت‌شده در ٢٥ آوریل ٢۰٢١.